Fréttablaðið - 03.03.2009, Blaðsíða 14

14 3. mars 2009 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Spámaðurinn Sigmundur
Um miðjan janúar skrifaði Sigmundur
Davíð Gunnlaugsson grein um Icesa-
ve-skuldbindingar Íslands á bloggsíðu
sína. „Ljóst er að fullyrðingar um að
vonandi standi „aðeins“ 150 millj-
arðar kr. eftir af Icesave-skuldbind-
ingunni þegar eignir Landsbankans
hafa verið seldar eru fjarri lagi,“ fullyrti
hann. „Í ljósi aðstæðna er nær lagi
að ætla að um 500 milljarðar muni
að óbreyttu lenda á þjóðinni en ekki
150.“ Nú hefur komið í ljós að þessi
digurbarkalega fullyrðing formanns-
ins er heldur orðum aukin. Sig-
mundur hafði reyndar rétt fyrir
sér að einu leyti: Líklega lenda
ekki 150 milljarðar á þjóðinni
– heldur um 72 ef marka má
yfirlýsingar skilanefndar Lands-
bankans.
Landbúnaðurinn til bjargar!
Og á sama tíma og Sigmundur skrifar
harðort blogg þar sem hann býsnast
yfir aðgerða- og úrræðaleysi guðdótt-
ur sinnar, ríkisstjórnar Samfylkingar
og Vinstri grænna, á þessum viðsjár-
verðustu tímum í sögu þjóðarinnar
stígur flokksbróðir hans, Höskuldur
Þórhallsson, í pontu á Alþingi og
segir: „Treystum á land-
búnaðinn er yfirskrift
Búnaðarþings. Þessi orð
eru kannski það brýnasta
sem þjóðin þarf að
heyra í dag.“ Er
það virkilega,
Höskuldur?
Alls kyns kverúlantar
Þórlindi Kjartanssyni, frambjóðanda
og formanni SUS, sárnar að sú mynd
skuli stundum vera dregin upp af
flokknum hans að hann sé ólýðræð-
islegur og óvinsælar skoðanir séu
jafnan þaggaðar niður. „Landsfundir
Sjálfstæðisflokksins eru til dæmis
virkilega lýðræðisleg samkoma þar
sem alls kyns kverúlantar og upp-
reisnarmenn fá sama svigrúm eins
og hinir ráðsettu til þess að tjá sig,“
bloggar hann. Það er gott til þess
að vita að menn sem hvika frá
flokkslínunni njóta virðingar
í Sjálfstæðisflokknum og
að þeim sé til dæmis ekki
strítt eða þeir uppnefndir.
stigur@frettabladid.is
Þegar ég var krakki og heyrði talað um bestu manna yfir-
sýn, velti ég því stundum fyrir
mér hverjir þeir væru þessir
bestu menn, og hvar þá væri að
finna. Í dag er ég að vona að þeir
séu önnum kafnir við uppbygg-
ingu samfélagsins með alla sína
yfirsýn. Ég treysti því líka að
þá sé að finna í fylkingunni sem
sækist eftir þingsætum í næstu
kosningum. Við hin eigum mikið
undir því að svo sé.
Krafa um breytingar á ásýnd
stjórnmálaflokka hefur verið
hávær undanfarið, en spyrja má
hvort þeir sem svarað hafa kalli
séu almennt líklegir til stórræða
í þeim efnum. Við ber að fólk
sem býður sig fram í stjórnmál-
um hafi takmarkaðan skilning
á eðli þeirra og umfangi. Er
kannski að sækjast eftir virð-
ingu og völdum, valdanna og
virðingarinnar vegna. Aðrir
hafa brennandi áhuga á þjóðmál-
um og langar til að leggja sitt af
mörkum. En ekki er of oft á það
bent hversu mikilvægt það er að
Alþingi endurspegli með einum
eða öðrum hætti samfélagið.
Að þar sitji hæfir einstaklingar
sem hafa skilning á þörfum og
hagsmunum mismunandi stétta
og byggðarlaga. Raunverulegan
skilning. Ekki eingöngu kontór-
istar sem kunna skil á lögum og
reglum, en eru ekki í tengslum
við lifandi líf í landinu.
Þegar litið er yfir þingheim
á maður ekki að fá á tilfinning-
una að megnið af þessu fólki
gæti hafa verið í sama bekk. Þar
ættu að vera bæði ungir, aldnir
og miðaldra þingmenn. Iðnað-
armenn, háskólamenn, lista-
menn, atvinnurekendur, bændur,
hagfræðingar, læknar, kennar-
ar og verkamenn mættu gjarn-
an vera í þessum hópi. Karlar og
konur.
Vöndum við valið?
Það er útlátalaust fyrir okkur
sem ekki erum á vettvangi að
gagnrýna einsleitni og kalla
eftir litríkari og kröftugri fram-
bjóðendum. Hins vegar er það
kannski óþarfi, því að það erum
við sem röðum á framboðslistana
og berum ábyrgð á þeim. Vönd-
um við valið? Grundvallast það
á hæfni viðkomandi eða vinar-
greiða? Skoðum við heildina
þegar við merkjum við nöfnin?
Erum við ábyrg?
Auðvitað fer því fjarri að
menn séu einhuga um hvað prýð-
ir góðan stjórnmálamann. Það
segir sig sjálft. Enda kemur það
yfirleitt ekki í ljós fyrr en hann
hefur sinnt þingmennsku um
hríð. Þó að heilmikið sé rætt og
ritað um þessa stétt manna nú
um stundir er ekki mikið fjall-
að um hvað hún þurfi að hafa til
brunns að bera. Það gerði hins
vegar einn merkasti stjórnmála-
leiðtogi lýðveldistímans, Bjarni
Benediktsson, árið 1940 í ræðu
sem hann flutti á fundi lýðræð-
issinnaðra stúdenta um það
leyti sem hann sjálfur tók við
borgarstjórastarfi í Reykjavík.
Hann sagði meðal annars:
Þor og þekking
„Til þess að taka að sér forsjá í
málum annarra, að stjórna þeim,
þarf ætíð mikla þekkingu. Stjórn-
málamaðurinn verður meðal
annars að þekkja land sitt, gæði
þess og torfærur, þjóð sína, kosti
hennar og galla, viðskipti hennar
við aðrar þjóðir og geta gert sér
grein fyrir, hver áhrif atburðir
með þeim muni hafa á hag henn-
ar. Svo verður hann að þekkja
sjálfan sig, mannlegt eðli, veilur
þess og styrkleika. Ekki er nóg að
gera sér grein fyrir möguleikum
og hafa skyn á að velja það rétta.
Til viðbótar verður að hafa kjark
til að standa með því sem maður
telur rétt, og þora að framkvæma
það, hvað sem tautar.
Starf stjórnmálamannsins
hlýtur því ætíð að verða örðugt,
en örðugast er það þar sem lýð-
ræðisstjórn ríkir. Annars staðar
geta stjórnmálamenn látið
sér í léttu rúmi liggja, hverja
dægur dóma störf þeirra fá. En
í lýðræðis landi verður hver sá
sem halda vill áhrifum sínum,
hver sá, er trúir á eigin málstað,
að sannfæra almenning um að
ákvarðanir hans og athafnir séu
réttar. Þetta leiðir þann, sem til
forystu hefur verið settur, eðli-
lega oft í þá freistni að velja held-
ur þá leiðina sem almenningi er
geðþekkari, en hina, sem forystu-
maðurinn telur rétta. En um
leið er forystan farin og stjórn-
málamaðurinn þar með búinn að
bregðast skyldu sinni.“
Eigum við svona stjórnmála-
menn í dag?
Ábyrgð kjósenda
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG | Kosningar
UMRÆÐAN
Jórunn Frímannsdóttir skrifar um
velferðarmál
Hinn 8. október á síðasta ári sam-þykkti velferðarráð Reykjavík-
ur sérstaka aðgerðaráætlun vegna
bankahrunsins. Þá þegar var okkur,
sem starfað höfum að velferðarmálum
í borginni, ljóst að fram undan væru
miklar áskoranir. Strax var hafist
handa við að aðlaga þá þjónustu sem
veitt er á þjónustumiðstöðvum borgar-
innar að breyttri samfélagsstöðu og búa starfs-
fólk undir aukið álag. Þremur mánuðum síðar
samþykkti borgarstjórn Reykjavíkur svo fjár-
hagsáætlun þar sem m.a. er gert ráð fyrir auknu
fjármagni vegna fjárhagsaðstoðar.
En hver er staðan nú? Eins og öllum er ljóst
hefur atvinnuleysi aukist hraðar en við var búist
og fjárhagslega kreppir að hjá mörgum, jafnvel
þó að fólk hafi atvinnu. Þegar litið er til síðasta
árs kemur í ljós að fjöldi þeirra sem njóta ein-
hvers konar þjónustu hjá Velferðarsviði hefur
aukist um 24% á einu ári. Aukning í fjölda heim-
ila sem fá húsaleigubætur hófst í október og
hefur verið stigvaxandi. Umtalsvert stökk varð
í nóvember hvað varðar fjölda atvinnulausra án
bótaréttar sem njóta fjárhagsaðstoðar. Mælanleg
aukning hefur einnig verið í þjónustu
við börn á leik- og grunnskólaaldri. Í
nokkur ár hefur verið stígandi í fjölda
barnaverndartilkynninga í borginni,
sem m.a. má rekja til aukinnar vit-
undar almennings og fagaðila um
mikilvægi þess að hafa samband við
barnaverndaryfirvöld, ef grunur leik-
ur á að börn þurfi á aðstoð að halda.
Sérstaklega er nú fylgst með álagi
hjá Barnavernd Reykjavíkur, enda
sýnir erlend reynsla nauðsyn þess í
efnahagskreppum.
Á sama tíma og við stöndum vel-
ferðarvaktina erum við líka að taka jákvæðar
ákvarðanir varðandi atvinnusköpun fyrir fólkið
og fyrirtækin í borginni.
Ég hvet þá íbúa borgarinnar sem á þurfa
að halda að kynna sér þjónustuna sem borgin
býður. Hjá Reykjavíkurborg starfar mikill fjöldi
reyndra sérfræðinga og fagfólks sem getur stutt
við bak fólks og leiðbeint því um rétt sinn og
möguleika. Á heimasíðu Velferðarsviðs, www.
velferdarsvid.is, er að finna margvíslegar upp-
lýsingar undir hnappnum: Upplýsingagátt vegna
efnahagsástandsins og starfsmenn símavers
borgarinnar taka vel á móti fyrirspurnum í síma
411 11 11.
Höfundur er formaður velferðarráðs.
Hver er staðan?
JÓRUNN
FRÍMANNSDÓTTIR
... í nýjum umbúðum
Sama góða CONDIS bragðið ...
H
vernig skal meðhöndla mjög skuldsett heimili og
fyrirtæki er spurning sem enn er ósvarað. Framsókn-
armenn hafa kynnt tillögur um að afskrifa flatt 20 pró-
sent skulda íbúðakaupenda og fyrirtækja við vægast
sagt dræmar undirtektir.
Árni Páll Árnason, þingmaður Samfylkingarinnar, benti á þá ein-
földu staðreynd í Fréttablaðinu í gær að tillögur framsóknarmanna
henta best þeim sem hafa verið glæfralegastir í lántökum og skulda
því hæstu upphæðirnar. Pétur Gunnarsson, sem hefur gegnt fjöl-
breyttum trúnaðarstörfum fyrir Framsóknarflokkinn, sagði sig
úr flokknum þegar tillögurnar voru kynntar og kvaddi með þeim
orðum að þær væru hrægammakapítalismi dauðans og ekki til í
þeim félagshyggja,
Framsóknarmönnum til hróss má þó segja að þeim hefur lukkast
að vekja athygli á hversu hægt þokast að setja fram leiðir til að
taka á vandanum. Hitt er öruggt er að tillögur þeirra verða aldrei
að veruleika, enda varla annað en eitt dýrasta kosningaloforð
lýðveldisins.
Það er líka tálsýn að til sé ein töfralausn sem hentar hvort tveggja
fyrir heimilin og fyrirtækin.
Í flestum tilvikum hlýtur mat á greiðslugetu hvers einstaklings
og fyrirtækis að vega þyngst þegar bankarnir ákveða hvernig mál
þeirra eru meðhöndluð. Eitt er að skuldbreyta, lengja í lánum eða
frysta greiðslur tímabundið. Annað gildir þegar kemur að hreinum
afskriftum skulda. Þar er hætta á alvarlegri mismunun bæði milli
einstaklinga og fyrirtækja.
Mikið hefur til dæmis verið rætt um nauðsyn þess að halda fyrir-
tækjum gangandi. Þetta er háskaleg hugmyndafræði ef hún gengur
of langt.
Á meðan gengi krónunnar var sem sterkast og hér flæddi um
ódýrt erlent fjármagn, þreifst alls kyns rekstur sem ekki er grund-
völlur fyrir lengur. Fjölmörg slík fyrirtæki eru nú í gjörgæslu hjá
bönkunum. Í grófum dráttum má segja að þeirra bíði þrír möguleik-
ar: A) Núverandi eigendur fá skuldir niðurfelldar og halda rekstri
áfram. B) Nýir eigendur kaupa, fá skuldir niðurfelldar og haldi
rekstri áfram. C) Reksturinn fer í þrot og hættir.
Hvaða leið verður fyrir valinu er í höndum bankanna. Hættan er
sú að þeir taki hvert fyrirtækið á fætur öðru, afskrifi skuldir, og
sendi svo aftur út í samkeppnina eins og nýhreinsaða hunda, undir
því yfirskyni að verið sé að standa vörð um hagsmuni bankans.
Vissulega getur það verið rétt, en slík afgreiðsla skekkir hins vegar
mjög samkeppnisstöðu þeirra fyrirtækja sem engar afskriftir hafa
fengið. Þetta getur einnig framlengt offramboð á tiltekinni þjónustu
með ómældu tjóni fyrir viðkomandi geira. Íslenskt samfélag ber til
dæmis örugglega ekki jafn margar byggingavöru- og húsgagnaversl-
anir nú og það gerði fyrir hrun. Efnahagsumhverfið hefur minnkað
um nokkrar stærðir og samfélagið verður að laga sig sem hraðast
að breyttum aðstæðum.
Ákvarðanir um afskriftir, líf og dauða fyrirtækja eru teknar í
bönkum sem eru að fullu í eigu ríkisins. Það er eðlileg og nauðsynleg
krafa að skilmerkileg svör fáist við því á hvaða forsendum þessar
ákvarðanir eru teknar. Stjórnmálamennirnir eru komnir með bank-
ana í fangið og geta ekki skorast undan því að taka á þeim ábyrgð.
Afdrif fyrirtækja og heimila í vanda:
Afskriftir skulda
JÓN KALDAL SKRIFAR