Tíminn - 09.12.1994, Qupperneq 11

Föstudagur 9. desember 1994
/mtr.. .♦....
wtmmm
11
Guörún Jónína Þorfinnsdóttir
fyrrum húsfreyja á Hnjúkum Wð Blönduós
Guörún Jónína Þorfinnsdóttir
fœddist á Kagaðarhóli á Ásum 9.
nóvember 1895. Hún andaðist á
Hrafnistu í Reykjavík 1. desember
1994. Jarðarfór Guðrúnar fer
fram frá Fossvogskirkju í dag,
fóstudaginn 9. desember, kl.
14.30. Foreldrar hennar voru Þor-
finnur Hallsson, Skagfirðingur frá
Skúfsstöðum í Hjaltadal, og Krist-
ín Sveinsdóttir, sem ólst upp hjá
móðursystur sinni og nöfnu á
Holtastöðum í Langadal. Guðrún
átti eina systur, Kristínu að nafni,
f. 20.12. 1892, sem giftist Þórði
Jósefssyni, bjuggu þau á Ystagili í
Langadal. Olst hún upp hjá for-
eldrum sínum. Guðrún var send í
fóstur að Strjúgsstöðum í Langa-
dal, til hjónanna Jóns Konráðs
Stefánssonar og Helgu Jónsdóttur.
Er þangað kom, var hún aðeins 9
daga gömul.
Átti hún góðar minningar frá
dvöl sinni hjá þessum ágaetu
hjónum.
Guðrún kynntist mannsefninu
sínu, Bimi Eiríki Geirmundssyni,
f. 25.05. 1891, frá Hóli í Hjalta-
staðaþinghá, er hún var við nám í
Reykjavík árið 1917. Árið eftir
giftust þau og tóku við búinu á
Strjúgsstöðum, þar sem þau
bjuggu fyrstu búskaparárin. Að
Hnjúkum við Blönduós fluttust
þau 1934 og bjuggu þar íþrjá ára-
tugi. Þaðan fluttust þau til
Reykjavíkur vegna veikinda Bjöms
og andaðist hann þar 07.02.
1965.
Þau hjónin áttu sjö böm, sem
öll em á lífi. Þau em:
Jón Konráð, f. 03.12.1918, eig-
inkona hans er Guðrún V. Gísla-
dóttir og eiga þau þrjá syni, en fyr-
t MINNING
ir hjónaband eignaðist Jón eina
dóttur; Geir Austmann, f. 20.02.
1920, eiginkona hans er Amheið-
ur L. Guðmundsdóttir og eiga þau
fjögur böm; Garðar, f. 04.07.
1921, fyrri kona hans er Sigríður
Guðmundsdóttir og áttu þau þrjú
böm saman, en fyrir hjónaband
átti Garðar einn son; sambýlis-
kona Garðars er Elín Bjömsdóttir;
Helga Svana, f. 08.03. 1923, eig-
inmaður hennar er Vagn Krist-
jánsson, eiga þau sex syni; Ari
Björgvin, f. 29.05. 1924, eigin-
kona hans er Hildigard Bjömsson,
þau eiga fimm böm, en fyrir
hjónaband átti Hilda eina dóttur;
Ingólfur Guðni, f. 06.01. 1930,
eiginkona hans er Ingibjörg Þ.
Jónsdóttir og eiga þau sjö böm.
Yngst bama Bjöms og Guðrúnar
er Hjördís Heiða, f. 02.04. 1938,
fynverandi eiginmaður hennar er
Andri S. Jónsson, þau eiga fjögur
böm.
Böm þeirra hjóna em búsett í
Reykjavík, að einu undanskildu.
Ingólfur er bóndi á Grcenahrauni
í Homafirði.
Afkomendur Guðrúnar og
Bjöms em orðnir 125 að tölu.
Falls er von af fornu tré. Það
sannast oft. Þegar aldurinn er
orðinn næstum heil öld, er þess
að vænta að svefninn langi sé
skammt undan. Þá er lífsstarfið
fyrir löngu að baki og ævikvöld-
ið orðið býsna langt.
Að kveldi fullveldisdagsins 1.
desember slokknaði lífsloginn
hennar Guðrúnar frá Hnjúkum
á sjúkradeild Hrafnistu í
Reykjavík. í þessari stofnun
haföi hún dvalist frá því um
1970, síðustu árin á sjúkradeild-
inni.
Ég heimsótti Guðrúnu nokkr-
um sinnum á þennan stað og
1984 tók ég við hana viðtal,
sem hvergi hefur birst, enda
ekki til þess ætlast. Nú styðst ég
við viðtal þetta, er ég skrifa
minningargrein um hana.
Gubrún Jónína Þorfinnsdótt-
ir fæddist á Kagaðarhóli á Ásum
í Austur-Húnavatnssýslu 9.
nóvember 1895. Guðrún var
reidd níu daga gömul yfir ísi-
lagða Blöndu að Strjúgsstööum
í Langadal; naut hún þar góðrar
umönnunar. í viðtalinu við
hana rifjaðist margt upp frá
þessum stab, sem ég var kunn-
ugur frá æskuárum, því að leið
mín lá býsna oft um garð á
þessum bæ, er ég gekk frá Refs-
stöðum á Laxárdal um Strjúgs-
skarö heiman og heim. Guö-
rúnu var minnisstætt, er skriöa
mikil féll úr gilinu fyrir ofan
bæinn á túniö á Strjúgsstöðum
seinni hluta vetrar 1918 og
stórskemmdi það. Var mikil
mildi, að ekki skyldi manntjón
af hljótast. Skriðuna tókst bæri-
lega að hreinsa, en hún náði
alla leið fram í Blöndu. Mér
fannst athyglisvert að hlýða á
Guðrúnu segja frá þetta löngu
liðnum atburði eins og gerst
hefði fyrir skömmu. Hún
mundi einnig eftir því, er lík-
kista manns eins, er lést á Refs-
stöbum á Laxárdal veturinn
1907, var flutt á hesti í mikilli
ófærð niður Strjúgsskarðiö, til
greftrunar á Holtastöðum.
Minni Guðrúnar var lengi
traust, en er viðtaliö við hana
var tekið, var hún tæplega ní-
ræb ab aldri.
Mannsefniö hennar Guðrún-
ar, Björn E. Geirmundsson frá
Hóli, átti jörð og búfénað aust-
ur á Héraði og hugbi til búsetu
þar, er þessi hávaxni og mynd-
arlegi mabur kynntist Guð-
rúnu. Ekki var útlit Guörúnar
síðra. Því að hún þótti forkunn-
ar fögur og iðulega kölluð fal-
lega Gunna. Þau hófu búskap á
Strjúgsstöðum og bjuggu þar
um tvö ár. Þá fluttu þau að
Bollastöðum í Blöndudal. Var
viðstaðan þar einungis fjögur
ár. Þau komu þangab árið eftir
að Pétur bóndi Pétursson frá
Valadal (1862-1919) andaðist.
Þá kenndi Unnur dóttir Péturs
Hvab var í raun aö
vera í ástandinu?
Þóra Kristín Ásgeirsdóttir: Herbrúbir.
240 bls. Fróbi, Reykjavík, 1994.
Bók Þóm Kristínar Ásgeirsdóttur
um Herbrúðir leiðir því miður
ekki í ljós hvað það var í raun
og veru sem gerðist, þegar ís-
lendingar urðu að fara að um-
gangast erlendan her. Einn af
þeim fylgifiskum var það sem
kallað var „ástandið", sem var
aðeins tengt íslenskum konum í
huga svo margra. Þab var eins og
enginn félli fyrir því að fá heim-
inn allt í einu inn á borð bænda-
þjóðfélagsins, nema konurnar.
Þvílík huggun fyrir karlpening-
inn.
Hvernig hefði nú verið að gera
aðeins grein fyrir því í upphafi
bókar til dæmis, að þarna sköp-
uðust einstakar aðstæbur í sögu
þjóðarinnar, nýtt „ástand". Áð-
ur höfðu bæði karlar og konur
kynnst erlendu fólki vib ýmsar
aðstæöur, nám í öðnim löndum
og hún Gubrún á íslandi hafði
svo sem einhverntímann ábur
gengið í búbarloft með erlend-
um manni. En núna varð öll
þjóðin allt í einu áþreifanlega
vör við hvab merking orðsins
„heimsborgari" var. Við, kven-
þjóðin líka, vomm skyndilega
dregin inn í atburði mannkyns-
sögunnar, með góðum og slæm-
um afleiöingum þess, svona rétt
eins og gengur. Hver það svo er,
sem hefir efni á að tala um „her-
brúðir" eða „ástand" í nibrandi
tón, er mér lítt skiljanlegt.
Bók Þóru fjallar um líf og að
nokkm örlög átta kvenna, sem
kynntust erlendum hermönn-
um og giftust þeim, með mis-
jöfnum árangri, eins og enn ger-
ist í ýmsum hjónaböndum. Sem
slík er hún nokkuð góð frásögn
af högum þeirra og aðstæðum,
allt frá fátæku stúlkunni að vest-
an og til þeirra sem á Suðurnesj-
um vom upprunnar. Voru ís-
lenskar konur á þeim tíma
Tómas Cunnar og Smári Freyr: Blautir
kossar. Skjaldborg. 153 bis.
Það hefur oft verið sagt um
barna- og unglingabækur að
bókmenntafræðingar setji sig
gjarnan á of háan stall við dóma
á slíkum bókmenntum. Ef ung-
lingi líki unglingabók, þá sé hún
einfaldlega góð. Nú veit ofanrit-
aður ekki hvort unglingum mun
finnast bókin „Blautir kossar"
góð, en hún hefur þá sérstöðu
að vera skrifuð af tveimur ung-
lingum, en höfundar bókarinn-
ar em 18 ára gamlir.
Bókin er skrifuð í fyrstu per-
sónu af Kalla sem er 15 ára ung-
lingur, latur í skóla, sætur, á
föstu, borðar kynstur af pizzu og
flögum og drekkur kók. Sem
sagt ósköp venjulegt borgarbarn
eða hvað?? Pabbi hans er sjó-
maður, mamma hans af ta-
ílenskum toga og hann á einn
góðan vin og marga félaga.
Sagan hefst á fyrsta skóladegi
og spannar yfir nokkrar vikur. Á
kannski nokkuð keimlíkar? Það
em þannig ýmsir góðir sprettir í
frásögninni og sýnilega nokkuð
góð staðþekking á aðstæðum á
Keflavíkurflugvelli, en það háir
allri frásögn hversu sundurlaus
hún er og því hlaupið úr einu í
annað. Þá eru lítil skil gerð þeim
BÆKUR
BJÖRN ÞORLÁKSSON
þeim tíma gerist það helst að
Kalli fer á fast í fyrsta skipti og
kynnist fyrstu ástinni. Félagi
hans Brói er aldrei langt undan
og kærastan Vigga gegnir lykil-
hlutverki, enda bókin fyrst og
fremst ástarsaga unglings.
Þetta er allt gott og blessað.
Kalli fer í skóla, úr skólanum,
hangir meb félögum sínum,
eyðir tímanum til einskis, svíkur
fé út úr fólki og hegbar sér eðli-
lega í hvívetna. Hann er breysk-
ur og gallaður unglingur, enda
er höfundum mikið í mun ab fá
ekki á sig neinn predikunar-
stimpil, heldur vilja fyrst og
fremst leggja áherslu á að svona
sé hinn dæmigeröi unglingur í
dag. Þeir ganga svo langt að ráð-
ast í textanum á unglingabækur
Þorgríms Þráinssonar, sbr:
viðbrögðum sem nánustu ætt-
ingjar sýna eða á hverju þau
byggjast. Fordómagleði íslend-
ingsins á stúlkunum og þá þar
meb manntegundinni hermað-
ur er ab mestu sleppt. En tilfinn-
ingum og hag stúlknanna kynn-
umst við nokkuð, enda virðast
þær allar meira og minna tengd-
ar. Verður þetta því einskonar
fjölskyldusaga, sem þó vantar
ýmsar tengingar í, bæði inn-
byrðis, við umhverfi sitt og að-
stæður, sem og við þá skoðana-
myndun sem skapaðist vegna
aðstæðnanna. Hver er til dæmis
„Loksins þegar ég var búinn að
ná mér af hláturskastinu var
töluvert búið af myndinni. Þessi
mynd var um einhvern náunga
sem bjargaði öllum og gerði allt
rétt, þetta minnti mig ekkert
smá á Þorgrímsbækurnar" (bls.
101). Með öðrum orðum, ung-
lingurinn í dag er eins og hann
er og fullkomnar fyrirmyndir
eru út úr kú og ekki í takt við
veruleikann. Sú er hugmyndin
með samningu bókarinnar.
Veruleiki bókarinnar á að end-
urspegla veruleika unglinga í
Reykjavík í dag. Þab tekst þokka-
lega og er allt gott og blessað um
þab að segja.
Hitt er annað mál aö höfund-
arnir hoppa úr sögumannshlut-
verkinu hvenær sem tími vinnst
til og tala við lesandann um allt
og ekkert, yfirleitt í hálfkæringi.
Höfundar eru að eigin mati all-
oft fyndnir og undirstrika það
meb ýmsum hætti. Hinn hefb-
bundni frásagnarmáti er reglu-
Hálfkæringur
við Kvennaskólann á Blöndu-
ósi. Frá Bollastöðum fluttust
þau hjón að Mjóadal í Laxárdal,
þar keyptu þau bújörðina með
öllum bústofni. Börnin fæddust
hvert af öðru.
Árið 1934 fluttu þau síöan ab
Hnjúkum við Blönduós, sem
varð dvalarstabur þeirra um
þrjá áratugi, uns til Reykjavíkur
var haldib, er heilsa Björns tók
að gefa sig. Nærri má geta, ab
þessir tíðu búferlaflutningar
hafi reynt á þau hjón, en þau
voru samhent og hvað er í raun
og veru erfitt, þegar tvær mann-
eskjur leggja einhuga fram sam-
einaða krafta sína til að leysa
verkefnið?
Mér fannst Guðrún segja vel
frá, þetta öldruð orðin, er fund-
um okkar bar saman. Ég spurði
hana, hvort hún hefði lagt leið
sína upp á Laxárdal, er hún átti
heima á Strjúgsstöðum. Jú, það
hafði hún gert. Hún mundi vel
eftir víðlendum berjabrekkun-
um á Refsstöbum, en þar er
óvenju gott berjaland.
í Langadal fer hins vegar
fremur lítið fyrir þeim jarðar-
gróða. Og að hugsa sér að muna
næstum níræð eftir því, hversu
mikið var af krækiberjum á
grundinni við Kárahlíð. Já, það
var gaman fyrir mig að eiga
orðastað við þessa vel mæltu
konu, um átthaga mína og
kunnugt umhverfi.
Að kynnast góðu fólki er mik-
ill fjársjóður. Mér finnst ég hafa
auðgast við kynnin við Guð-
rúnu frá Hnjúkum, þó að þau
yrðu raunar allt of stutt.
Hún var góbur stofn, fóstruö
vib hjarta landsins og skilaði
framtíðinni mörgum og traust-
um niðjum.
Blessuð sé minning hennar.
Auðunn Bragi Sveinsson
frá Refsstöðum
BÆKUR
SIGURÐUR H. ÞORSTEINSSON
munurinn á herbrúðinni og
henni Guðrúnu sem gekk í búð-
arloftið? í mínum augum er her-
brúðurin heibarlegri.
Eins og áður segir er þarna um
nokkra skemmtilega spretti í frá-
sögn að ræða. En gjarna hefði
mátt sjá málið tekiö fyrir í meiri
heild og á einhverjum forsend-
um öðrum en aðeins nafninu
„herbrúbir". ■
lega rofinn, enda töff að vera
kærulaus á þessum aldri.
Svo segir í kynningu bókar-
innar að áhyggjuleysiö sé alls-
ráðandi, en alvara lífsins á
næstu grösum. Þetta er rétt, en
hinum rauverulegu vandamál-
um unglinga er þó minna sinnt
en ella og vægast sagt einfaldar
lausnir fundnar á dramatískum
sprettum hennar, líkt og krabba-
meininu hjá móður Viggu. Þá er
gæsalappanotkun algjörlega
óþolandi og virðist kylfa ráða
kasti um hvaða orð lenda innan
þessara greinarmerkja sem tröll-
ríba bókinni frá fyrstu blaðsíðu
til hinstu.
Hitt er annað mál að Blautir
kossar eru sennilega góð spegl-
un á lífi unglings í dag og ætti
hún að höfða til markhópsins,
unglinganna sjálfra. Hálfkær-
ingurinn hefur vissan sjarma yf-
ir sér, það er allt svo ótrúlega
töff á þessu viðkvæma aldurs-
skeiði. ■