Tíminn - 24.02.1995, Blaðsíða 5

Föstudagur 24. febrúar 1994

5
Einar Karl Haraldsson:
Hvoru megin er mibjan?
Reykjavíkurlistanum tókst
ágætlega upp í borgarstjórnar-
kosningunum í fyrra. Samstarf
stjórnarandstöðuflokkanna á
Alþingi hefur verið gott á kjör-
tímabilinu. Fyrrverandi félags-
málaráðherra gekk til liðs við
stjórnarandstöðuna, vegna
þess að hann þoldi ekki lengur
misréttisstefnu ríkisstjórnar-
innar. Við þessar aðstæður,
sem upp voru komnar á sl. ári,
var mikill.almennur áhugi um
allt land á því að félagshyggju-
flokkar tækju höndum saman
gegn stjórn íhalds og krata.
Alþýðubandalagiö fylgdi
þessum áhuga eftir með því að
leita hófanna um samstarf.
Hið sama gerði hópur óháðra
einstaklinga, sem vildi sam-
einingu krafta félagshyggju-
flokka til þess að verja velferð
og atvinnu. Formaður Alþýðu-
bandalagsins taldi að margs-
konar form á samstarfi kæmi
til greina og lagði meðal ann-
ars til að gefin yrði út yfirlýs-
ing fyrir kosningar um sam-
starf að þeim loknum, gerð
yrði sameiginleg kosninga-
stefnuskrá, samið uppkast að
stjórnarprógrammi eða lýst yf-
ir vilja til óformlegs eða form-
legs samstarfs í kosningunum.
Þá kom í ljós að enginn annar
vildi binda sig í samstarfi fyrir
kosningar.
Viku sér undan
Jóhanna var ekki til í sam-
starf við Alþýðubandalagið og
óháða nema Kvennalistinn
kæmi með. Kvennalistinn
sagði þvert nei við öllu sam-
starfi og Framsóknarflokkur-
inn var ekki til viðtals um eitt
né neitt. Hann var hvorki til-
búinn til að ræða hugmyndir
að stjórnarprógrammi, sam-
eiginlega þætti í kosninga-
stefnuskrám, yfirlýsingu um
samstarf að kosningum lokn-
um né annað sem gæti gefið
kjósendum ákveðnar vísbend-
ingar um hug stjórnarand-
stöðuflokka til stjórnarmynd-
unar að kosningum loknum.
Merkilegt var að fylgjast með
tilburðum annarra stjórnar-
andstöðuflokka við að víkja
sér undan fyrirheiti um vinstri
stjórn.
Kvennalistinn kvað upp úr
um það að hann væri ekki fé-
lagshyggjuflokkur heldur
kvenfrelsisflokkur, hvorki til
vinstri né hægri. Þjóðvaki var
hvorki til vinstri né hægri, og
heldur ekki eindregið á félags-
hyggjuvæng. Framsóknar-
flokkurinn lagði áherslu á það
að hann væri miðjuflokkur. Af
stað fór umræða, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hélt vak-
andi, að eiginlega væri félags-
hyggjan svo lobið og óskil-
greint hugtak að það væri
ónothæft í pólitík, og þó er
hún ekkert óskýrari kostur
heldur en vinstri og hægri.
Með hugtakinu vinstri er
oftast átt við að þeir, sem að-
hyllast vinstri stefnu, vilji vel-
ferð allra landsmanna og
hyggist breyta og jafna valda-
hlutföll, eignaskiptingu og
launakjör. Meb félagshyggju
er þá venjulega átt við að
vinstrisinnar vilja beita sam-
takamætti almennings og fé-
lagslegum ráðstöfunum til
þess að tryggja framkvæmd
markmiða sinna, og reiði sig
VETTVANGUR
ekki aðeins á hina ósýnilegu
hönd markaðarins.
Miðjumenn skulu
þeir heita
Þegar kom að því í fyrra-
haust að tengjast tryggða-
böndum fyrir nýja vinstri- eba
félagshyggjustjórn, þá keppt-
ust Framsóknarflokkurinn,
Kvennalistinn og Þjóðvaki við
að skilgreina sig frá henni og
vildu hvorki kannast við
vinstristefnu né félagshyggju.
Alþýðubandalagið gafst hins
vegar ekki upp við ætlan sína,
heldur býður nú fram ásamt
óháðum einstaklingum, sem
eru til vinstri og vilja breyta.
Það er réttur hverrar stjórn-
málahreyfingar að skilgreina
sig sjálf. Framsóknarmenn
eiga rétt á því að vera kallaðir
miðjumenn, ef Halldór Ás-
grímsson, formabur flokksins,
leggur áherslu á þá skilgrein-
ingu, alveg eins og þeir verð-
skulduðu vinstrinafnbótina
þegar forveri hans, Steingrím-
ur Hermannsson, hafði
vinstraflaggið á lofti. Þetta er
kjarni málsins og.framsóknar-
menn geta ekki komiö rétt fyr-
ir kosningar og kveinað yfir
því að vera kallaðir miðju-
menn, eins og þeir sögðu í
haust að þeir vildu láta kalla
sig.
Miðjupólitík Framsóknar-
flokksins í formennskutíð Ól-
afs Jóhannessonar þótti all-
langt til hægri. Nú er það
spurningin, hvort miðja Hall-
dórs reynist vera til hægri eða
vinstri?
Höfundur er framkvæmdastjóri Al-
þýbubandalagsins.
Frumvarp til laga um misskilning
Nú hillir undir þinglok og gott ef
ekki kosningar að auki. Eins og
oft vill verða, þegar þannig
stendur á, bíður fjöldi lagafrum-
varpa afgreiðslu á Alþingi. Mál
eru því afgreidd meb hraði og því
miður stundum án æskilegrar
umræðu, bæbi á þingi og úti í
þjóðfélaginu.
Meðal frumvarpa, sem til
stendur að hasta í gegnum Al-
þingi nú í vikunni, er frumvarp til
tóbaksvamarlaga. Þetta er nokk-
uð viðamikið frumvarp og að
ýmsu leyti ágætt til síns brúks,
enda tilgangurinn með flutningi
þess sá, að stemma stigu við tób-
aksnotkun. Munu flestir sammála
um ágæti slíks tilgangs, meira að
segja einnig við sem reykjum.
Hitt er svo annað mál, að í viss-
um atriðum frumvarpsins er svo
að sjá sem höfundar þess fari of-
fari, eða séu jafnvel ekki alveg
með það á hreinu um hvað málið
snýst. í þessu sambandi læt ég
mér nægja aö fjalla um fyrri
málsgrein 13. greinar frumvarps-
ins, en hún hljóðar svo: „Smásala
á tóbaki er ekki heimil nema í
matvöruverslunum, í sælgætis-
verslunum og á veitinga- og gisti-
stöðum."
Samkvæmt athugasemdum,
sem frumvarpinu fylgja, er til-
gangur þessarar reglu sá, aö
spyrna á móti offjölgun smásölu-
staða tóbaks.
Vitanlega væri þetta hið besta
mál,' ef ekki vildi svo til að yfir-
gnæfandi meirihluti allrar smá-
sölu tóbaks fer einmitt fram í
matvöru- og sælgætisverslunum.
Að vísu gerir frumvarpið ráð fyrir
banni gegn því aö tóbak sjáist á
smásölustöðum. En það kemur
ekki í veg fyrir það að allir viti af
því. Því er það ákvæði frumvarps-
ins harla haldlítiö.
í áðurnefndum athugasemdum
kemur einnig fram, að smásölu-
staðir tóbaks hér á landi séu um
sjöhundruð að tölu. Þar af er ein
tóbaksverslun, þ.e.a.s. verslun
þar sem nær eingöngu er selt tób-
ak og fylgihlutir þess, svo sem
pípur, vindlahulstur o.s.frv.
Ekki veit ég, hversu stór hluti af
heildarsölu tóbaks á íslandi fer í
gegnum þessa einu verslun. Þó
þykist ég vita, aðþar sé um smá-
muni að ræða. Eg fæ því með
SPJALL
PjETUR
HAFSTEIN
LÁRUSSON
engu móti skilið, að lögskipuð
lokun þessarar verslunar geti orð-
ið til þess að draga úr reykingum.
Raunar tel ég, að höfundar tób-
aksvarnarfrumvarpsins hafi ein-
faldlega hugsað þetta atriði út frá
röngum sjónarhóli. í áðurnefndri
athugasemd við 13. grein frum-
varpsins láta þeir þess getið méð
sýnilegri vandlætingu, að tóbak
sé m.a. selt á bensínstöðvum og
myndbandaleigum. Og mikið
rétt, menn geta ekki notað tóbak
til að knýja ökutæki sín. Það er
einfaldlega ekki eldsneyti og því
ástæðulaust að selja það á bensín-
stöðvum. - ^
Eins hygg ég, að hverjum heil-
vita manni sé ljóst að tóbak telst
ekki til myndbanda og því jafn
ástæðulaust að selja það á mynd-
bandaleigum eins og t.d. á bóka-
söfnum.
En hvers vegna í ósköpunum á
þá eftir sem áður að heimila tób-
akssölu í matvöruverslunum og
sælgætisbúðum? Hér er um að
ræða stjórnarfrumvarp, sem
fengið hefur afgreiðslu bæði í
heilbrigðismálanefnd Alþingis og
tóbaksvarnarnefnd. Ég þykist
vita, að ekki sé að finna nokkurn
sómasamlegan tóbaksmann í
tóbaksvamarnefnd. En aö bæði
heilbrigðisráðherra og allir full-
trúar í heilbrigðismálanefnd Al-
þingis skuli athugasemdalaust
flokka tóbak með matvælum og
sælgæti, það er ofvaxið mínum
skilningi.
Vilji menn með raunhæfum
hætti stuðla að minnkandi notk-
un tóbaks í landinu, þá á vitan-
lega að leiða það í lög að smásala
þess verði bönnuð, nema í sér-
stökum tóbaksverslunum, sem
aðeins hafi opið á almennum
verslunartíma, eins og gert er í
einu tóbaksbúð landsins.
Og megi hún lengi lifa! ■
FOSTUDAGS
PISTILL
ÁSGEIR
HANNES
AÐ FARGA
GUÐSGJÖFINNI
Loksins hafa yfirvöldin viðurkennt
að stórum hluta sjófangs er fleygt
aftur í hafið vib fiskveiðar umhverfis
landib. Árum saman hafa ærlegir
sjómenn bent á þessa sóun og hlot-
ið fyrir skömm í hattinn hjá sægreif-
um og verndurum þeirra í landi.
Nú er athæfið loksins stabfest og
meira að segja skráb á spjöld þing-
sögunnar. Þorsteinn Pálsson sjávar-
útvegsrábherra hefur smíbab frum-
varp til laga um bann vib ab fleygja
sjávarafla í hafib og á þakkir skildar
fyrir vikib.
Ab farga sjófangi vib fiskveibar er
svartur blettur á íslensku þjóbfélagi
og mál ab linni. En meb því er ekki
öll sagan sögb: íslendingarfarga
matvælum víbar en til sjós og því
mibur eru dæmin mörg þar ab lút-
andi: Framleibendur matvæla farga
birgbum sínum til ab halda uppi
verbi og rýma fyrir nýjum birgbum.
Dilkakjöt hefur verib urbab í tonna-
tali á öskuhaUgum Reykjavíkur og
bílhlöss af tómötum hafa fundist
þar líka. Flári dæmi eru fyrir hendi.
Matvæli eru dýr hér á landi og
allt of dýr. Bæbi vegna of mikils
kostnabar vib ab framleiba mat og
vegna óhagstæbra innkaupa fyrir
fámenna þjób. Ab ógleymdum
matarskatti. Verbi á matvælum er
haldið uppi í skýjunum meb óhóf-
legum virbisaukaskatti, en skatt-
lagning matvæla er andstæb þeim
markmibum sem menningarþjóbir
hafa sett sér. Landsmönnum veitir
ekki af þeim matvælum, sem þjóbin
getur framleitt, og lágt matarverb
er eina raunhæfa kjarabótin.
Ef matvæli hrannast upp hér á
landi, er sjálfsagt ab fólkib fái sjálft
ab njóta þeirra frekar en farga
þeim: Kaupa matinn á lægra verbi
á uppbobi eba á annan hátt og fá
hann jafnvel ab gjöf, ef annab
bregst. Of mörg íslensk heimili hafa
því mibur ekki úr miklu ab spila um
þessar mundir og aukabiti kemur
sér vel á þeim bæjum. Á sama hátt
má nýta hvert bein og hvern ugga,
sem dreginn er úr sjó, og allar
lausnir eru betri en ab fleygja heil-
um matvælum.
Pistilhöfundur flutti á sínum tíma
frumvarp til laga á Alþingi um bann
vib ab farga matvælum og mælti
fyrir því á tveim löggjafarþingum í
röb. Þar sagbi mebal annars ab
meb allan sjávarafla skyldi koma ab
landi, ab viblögbum sektum og
missi veibileyfa, en fangelsi vib ít-
rekub brot. Abrir þingmenn kvöddu
sér ekki hljóbs af því tilefni og sökn-
ubu menn sárlega Þorsteins Páls-
sonar, formanns Sjálfstæbisflokks-
ins, í pontu. En betra er seint en
aldrei og rétt ab eggja rábherrann
lögeggjan ab láta ekki deigan síga.
Matur er gubsgjöf. íslendingar
mega aldrei gleyma þeim sann-
leika, þó ab þjóbin hafi næstum
nóg ab bíta og brenna um stundar-
sakir. Stutt er síban matur var mun-
abur hér á landi og skammtaður
alla daga nema á jóladag. Margt
eldra fólk man því tfmana tvenna
og enginn veit hvab framtiðin ber í
skauti sér: Sult eba sabning. Aub-
lindir þjóbarinnar eru ekki óþrjót-
andi gnægtarbrunnar og eybist
sem af er tekib.
Ab fleygja mat er ab fleygja sjálfri
gubsgjöfinni og margur hefur verib
typtabur fyrir minni sakir hér á
landi.