Tíminn - 22.03.1996, Qupperneq 5

Föstudagur 22. mars 1996

5
Halldór Eyjólfsson:
Hugleiðingar um Hvalfjaröar-
göng á útmánuðum 1996
Rangar beygjur
Nú, þegar framkvæmdir eru
að hefjast við hin umdeildu
neðansjávargöng, kemur ým-
islegt í ljós, svo sem að hinar
fornfrægu Geirsbeygjur hafa
ekki gleymst, heldur er þeim
ætlað veglegt hlutverk þarna
niðri. Beygja á í þveröfuga átt
við höfuðstefnu Þjóðvegar 1
(Vestur- og Norðurlandsveg)
og síðan gerður viðsnúningur
með hringtorgi á vegamótum
aðkeyrslubrautar Akranesbæj-
ar og Þjóðvegar 1. Slíkar hring-
ekjur henta e.t.v. innanbæja-
rakstri, en mjög illa á Þjóðvegi
1 (hraðbraut).
Handvömm
Með þessari handvömm
lengist vegur 1 um ca. 4 km og
minnkar þar með ávinningur
þeirra sem hugðust nota göng-
in til Vestur- og Norðurlands-
ferða. Svona beygjukúnstir á
aðalvegum slá öll fyrri met, ef
af verða. Á hestvagnaámnum
tíðkaðist þessi aðferð til þess
að milda brekkurnar uppfrá
lækjunum, ánni eða upp á
heiðina. Þá var hraði lítt
þekktur hér, enda hestöfl fá og
vandfengin.
Orka og hrabi
Nú eru orka og hraði nefnd
framtíðarþróun, hvort sem
mönnum líkar betur eða verr.
Samgöngubætur munu því miö-
ast við beina vegi eftir því sem
mögulegt er, sérstaklega á Þjóð-
vegi 1 og öðrum hraöbrautum.
Geirsbeygjudraugur
Haft er eftir þjóðkunnum og
traustum sérleyfishafa, að hinn
fornfrægi Geirsbeygjudraugur
væri dauður, hann hefbi kafnað í
beygjugerinu á flatlendinu ofan
Þorlákshafnar hér um árið. Gott
ef satt væri!
Efasemdir um dauða kauða
gera nú vart við sig sunnan Akra-
fjalls. Vonandi gengur þessi ný-
breytni í samgöngubótum slysa-
laust og eftir áætlun, þannig aö
uppátækið gagnist þjóðinni um
ókomin ár.
Höfundur er áhugamaöur um um-
hverfis- og samgöngumál.
Hallgrímskirkja á föstunni:
Píslarganga Krists
hjá Kirkjusandi
„Búinn að finna sinn tón og
er að slá í gegn." Þessi orö
féllu um myndlistarmann-
inn Magnús Kjartansson fyr-
ir skömmu af kynningarfull-
trúa hans. Til marks um það
er ab hann tekur nú þátt í
samnorrænum sýningum í
Aþenu og Sveaborg þar sem
hann er talinn mebal
fremstu norrænna myndlist-
armanna í trúarlegri list.
Listasafn Hallgrímskirkju
hefur nú boðið honum að
sýna málverk í kirkjunni á
föstunni, og voru verkin sett
upp sl. sunnudag og munu
hanga þar fram yfir páska.
Sýnd verða tvö gríðarstór mál-
verk, sem máluð voru fyrir 3-4
árum og tengist myndefnib
píslargöngu Krists. Myndirnar
eru eins konar táknmyndir um
þjáninguna og nefnast „Næt-
urganga" og „Kirkjusandur".
Myndirnar hafa verið sýndar
í Madrid og Barcelona á Spáni
og vöktu þær mikla athygli. ■
Magnús notar skrifstofuhúsib á Kirkjusandi, sem er í nánasta umhverfi
málarans, sem baksvib fyrir píslargöngu Krísts. „ Þetta stóra skrifstofuhús
meb turnspírum og tómum gluggum er hér orbib ab tákni sem vísar til
mannlegrar firríngar í borgarsamfélagi nútímans," segir íkynningu um
listamanninn.
Stöönun er forsenda framfara
Þar sem þetta er hundraöasta
spjall mitt á síðum Tímans,
hyggst ég halda upp á daginn
með því að opinbera dálitla fýlu-
sófakenningu, sem ég hef hnoð-
að saman. Til að fyrirbyggja all-
an misskilning skal tekiö fram
að orðið fýlusófi er alls óskylt út-
lenda orðinu fílósófí, sem á ís-
lensku merkir heimspeki. Fýlu-
sófi er einfaldlega ákveðinn sófi,
sem ég sit gjarnan í þegar ég Ieiði
hugann að samfélagsmálum.
Vib þær hugrenningar verð ég
oft fúll í skapi. Kalla ég því sóf-
ann „fýlusófa" og kenningar
þær, sem mér koma í hug í hon-
um, „fýlusófakenningar".
Fýlusófakenning sú, er hér um
ræöir, er eftirfarandi: Stöönun er
forsenda fratnfara.
Ég þykist sjá í hendi mér að
ýmsum þyki hún heldur mót-
sagnakennd. En sé betur að gætt,
kemur hið gagnstæöa í ljós.
Framfarir fela í sér breytingar.
Þær eru ferð frá einu ástandi til
annars. Þeir, sem njóta þeirra, yf-
irgefa m.ö.o. ákveðið ástand og
halda yfir í annað. En til þess að
þetta ferðalag sé örugglega fram
á við, en ekki aftur á bak, þurfa
ferðalangarnir ab þekkja til hlít-
ar það ástand sem þeir yfirgefa.
Að öðrum kosti geta þeir ekki
tekib það með sér sem nýtilegt er
úr því sem þeir yfirgefa, jafn-
framt því sem hætt er við að
gagnslausir hlutir og jafnvel
skablegir verði með í farteskinu.
Til að menn geti af kostgæfni
vegið og metið það ástand, sem
þeir búa viö, þarf það ab hafa
varað lengi. Þar kemur til hæga-
gangur mannlegrar hugsunar og
náttúruleg seinvirkni allrar þró-
unar.
Hægt er að breyta hverju sem
er. En til aö breytingarnar horfi
til framfara, þurfa þær að eiga
rætur sínar í stöðnun. Að öðrum
kosti er hætt við að menn breyti
breytinganna vegna. Slíkar
breytingar eru ævinlega til
óþurftar.
Ætli skipstjóri sér að komast til
hafnar, verður hann ab byrja á
því aö láta losa landfestar í þeirri
höfn sem skip hans er statt í. En
það gerir hann ekki, nema hann
þekki höfnina út í æsar eða
treysti hafnsögumanninum. Að
SPJALL
PjETUR
HAFSTEIN
LÁRUSSON
öðrum kosti siglir hann á næstu
bryggju eða strandar í hafnar-
kjaftinum. Þetta er eitt af lög-
málum siglingafræbinnar. Og
sama lögmál gildir í öllum krók-
um og kimum samfélagsins.
Þab, sem leiddi mig til þeirrar
niðurstöðu að stöðnun sé for-
senda framfara, er sá ruglingur
sem nú ríkir á íslandi og hefur
lengi gert. Stjórnmálamenn leit-
ast við að breyta ástandi sem þeir
þekkja ekki og rába þarafleiðandi
ekki við. Þeir reyna því ab breyta
því, breytinganna vegna, í þeirri
von að þeir muni þá kynnast því
og jafnvel ráða við það. Hvílíkar
tálvonir!
Kirkjufurstar, jafnt leikir sem
lærðir, vita ekki sitt rjúkandi ráð,
því þótt þeir þekki innviði stofn-
unar sinnar, þá hafa þeir glatab
úr hjarta sínu þeim guði sem
skóp hana.
Listamenn eru flestir sem fisk-
ar á þurru landi, því sú aubmýkt
sem hver sköpun krefst hefur
vikið fyrir auvirðilegu frægðar-
og framapoti.
Er þá hvergi í glætu að grilla?
Jú, því enn ríkir það yndislega
stabnaba ástand aö dálaglegur
fjöldi fólks notar heilann, eins
þótt hann sé ekki ofreyndur
þarna uppi þar sem sagt er að
gusti um menn.
Og upp þangað sendi ég mínar
bestu kveðjur og eftirfarandi
heilræbi að auki:
Sýnast hugsa djúpt á gnmnu vaði,
grynnra hyggja í djúpum hyl,
slíkt er margra vani.
Því er líkt og hugann beri
jafnan út, sé suður haldið.
Best er heimskum heima að sitja,
berst þá ei afleið.
FÖSTUDAGS
PISTILL
ÁSGEIR i
HANNES >
CONLON OG
CIESIELSKI
Kvikmyndin „í nafni föðurins" var
endursýnd á Stöb 2 á þribjudags-
kvöldib. Hún fjallar um saklausa íra,
sem breskir dómstólar dæmdu í ára-
tuga fangelsi fyrir ab sprengja upp
veitingahús í Lundúnum árib 1974.
Hér er á ferbinni einhver áhrifamesta
kvikmynd sögunnar og einstök
heimild um réttarfarið í þessu næsta
grannríki íslendinga. En Bretlandseyj-
ar eru ekki bara næsti nágranni okk-
ar, heldur eru íslendingar ekki síður
komnir af fólkinu sem byggir eyjarn-
ar en norsku gobsögninni. Og margt
er líkt meb skyldum.
fslendingar hljóta ab hugsa um
eigin réttarfar þegar þeir horfa á
kvikmyndina „í nafni föburins". Hvab
eftir annab skjóta upp kollinum
gamlir kunningjar þeirra sem fylgd-
ust meb Geirfinnsmálum árib 1974.
Óhugnabur kvikmyndarinnar er fyrst
og fremst fólginn í sama hugarfari
bresku réttvísinnar og þeirrar ís-
lensku, þegar innilokab fólk átti í
hlut. Dæmi:
Bretar yfirheyrbu írana í sjö daga
án þess ab lögmenn fengju að fylgj-
ast meb málavöxtum. Þeir beittu
brögbum og ofbeldi til ab þvinga
fram játningu og bliknubu ekki vib
ab Ijúga. Stungu líka undan upplýs-
ingum vib réttarhöldin.
Sama gerbu böblar réttvísinnar í
Síbumúla á sínum tíma. Þeir lugu því
ab fjölskyldur hinna innilokubu
hefbu játab á sig glæpina sem um
ræddi. Bæbi fangar og fangaverbir
bera ab böblar hafi þvingab fram
játningar meb ofbeldi.
Þá yfirheyrbu þeirfangana og
spjöllubu vib þá án þess ab réttar-
gæslumenn fengju ab fylgjast meb.
Héldu sína eigin dagbók um þessar
heimsóknir og freistubu þess ab
koma henni undan vib réttarhöldin.
Loks blöndubu þeir óvibkomandi
fólki á borb vib fangaverbi í rann-
sóknina og notubu til ab vinna traust
fanganna og veiba upplýsingar.
Bretarnir hikubu ekki vib ab hóta
írunum afarkostum og þar meb talib
ab taka febur þeirra af lífi. Sama
gerbu böblar Síbumúlans. Þeir vissu
ab einn fanginn var vatnshræddur
og notubu sér í þaula. Og fleira er
líkt meb skyldum:
Bretarnir vissu ab írarnir voru sak-
lausir, en þögbu samt. Upp komust
svik um síbir, en þá brá svo vib ab
enginn þeirra var kallabur til ábyrgb-
ar og ákærbur. í Geirfinnsmáli er Ijóst
ab fjórir menn sátu saklausir í 105
daga varbhaldi. Böblarnir, sem
hnepptu þá í varbhald, voru ekki
leystir frá störfum eins og vænta
mátti fyrir stórfelld afglöp í opinberu
starfi. Þeir voru hækkabir í tign innan
réttarkerfisins.
Mikill meirihluti þjóbarinnar vill ab
Geirfinnsmálin verbi tekin upp og
brotin til mergjar. Reynt verbi ab
skilja hismib frá kjarnanum, svo
sannleikurinn standi einn eftir.
Hæstiréttur á heibur skilinn fyrir ab
heimila Sævari Marinó Ciesielski ab
vinna ab upptöku málsins og tryggja
honum löglærðan talsmann. Þab er
vendipunktur málsins. Spurt er:
Er íslenska réttarkerfib nógu þrosk-
ub stofnun til ab taka á sér og sínum
á meban þessir meintu ofbeldismenn
eru enn starfandi innan þess?