Lesbók Morgunblaðsins - 08.04.2006, Side 1

Laugardagur 8.4. | 2006 | 81. árgangur | 14. tölublað
[ ]Einar Már Guðmundsson | Ástarstjarna yfir Litla-Hrauni – páskaljóð | 3Jóse Saramago | Ný skáldsaga Nóbelsverðlaunahafans fjallar um fjarvist dauðans | 11Íslensk fegurð | Ljótu konurnar fengu í mörg hundruð ár ekki að eiga börn! | 16
Lesbók Morgunblaðsins
séu tilbúnir að gera hvað sem er til að fá sem
mesta athygli. Í fyrrnefndu dæmi væri til
dæmis hægt að líta á málið út frá því sjón-
arhorni að þó svo að stúlkunni hafi brugðið í
fyrstu, tók það hana aðeins örfáar mínútur að
jafna sig og næstu vikurnar skemmti hún sér
oft konunglega í hlutverki „hommauppljóstr-
ara“. Henni virtist svo ekki leiðast öll um-
fjöllunin í kjölfar þáttarins né heldur sú
skoðun margra að hún hafi verið uppfull af
fordómum í garð samkynhneigðra og gert sig
að fífli. Sökum þessarar miklu umræðu ákvað
BBC nýlega að framkvæma gabb. Auglýst
var eftir fólki sem væri reiðubúið að geta
barn í raunveruleikaþætti. Fylgjast átti með
keppendum á meðan þeir bjuggu í „frjósem-
ishúsi“ og yrðu þeir ófríðustu smám saman
kosnir út af almenningi. Að lokum áttu tvö
pör að keppast um hvort væri fyrst til að
geta barn og var vinningsféð enn og aftur 10
milljónir króna. Myndavélar áttu að sjálf-
sögðu að fylgjast með þessu öllu saman. Yfir
200 Bretar skráðu sig til þátttöku og fékk
gerviframleiðslufyrirtækið sem þóttist
standa að þáttunum tilboð í sýningarréttinn
frá sjónvarpstöðvum um allan heim. Í rýni-
hópum sögðu nær allir viðmælendur að þessi
þáttur stríddi gegn almennum siðferð-
isgildum en þegar þeir voru spurðir hvort
þeir myndu horfa svaraði yfirgnæfandi
meirihluti: „Já.“ BBC gerði heimildamynd
um tilraunina þar sem margir tjáðu skoðun
sína á því að hún sanni að í dag séu margir
reiðubúnir að henda öllum sínum siðferð-
isgildum út um gluggann til að öðlast frægð
og peninga. Þetta gabb vakti mikla athygli í
Bretlandi, en það var þó annað gabb af allt
öðrum toga sem vakti heimsathygli í lok síð-
asta árs, en það velti einnig upp ýmsum
spurningum í tengslum við raunveruleika-
sjónvarp.
Fyrsti raunveruleikaþátturinn
í geimnum
Þegar auglýst var eftir þátttakendum í nýjan
þátt Endemol á síðasta ári var ekkert sagt
um hvað þátturinn myndi fjalla. Þar sem
Endemol er stærsta framleiðslufyrirtækið á
sviði raunveruleikasjónvarps í Bretlandi er
það nokkuð öruggt að þættir í framleiðslu
þess muni vekja mikla athygli, sbr. Big Brot-
her. (Í þeim þætti býr hópur fólks saman í
húsi án allra tengsla við umheiminn og eru
myndavélar alls staðar í húsinu sem fylgjast
með þátttakendum allan sólarhringinn.
Keppendur eru svo kosnir út af almenningi í
hverri viku þar til einn stendur uppi sem sig-
urvegari.) Mikill fjöldi fólks sótti um og voru
umsækjendur látnir taka þátt í alls kyns
þrautum og leikjum og þreyta ýmis próf,
m.a. ítarleg sálfræðipróf. Þegar búið var að
velja lokahópinn var þátttakendum loksins
tilkynnt um hvað þátturinn fjallaði: „Þið eruð
að fara út í geim!“ Fólk varð undrandi og
trúði ekki sínum eigin eyrum. Því
næst var flogið með þátttakendur til
Þ
að virðist nær ómögulegt
að finna dagblað í Bret-
landi þessa dagana sem
inniheldur ekki einhvers
konar umfjöllun um raun-
veruleikasjónvarp. „Slúð-
urdagblöð“ hafa lengi vel
gert vinsælustu sjónvarps-
þáttum í Bretlandi hverju sinni góð skil, og
hafa sápuóperur sem fjalla um breska alþýðu
verið hve mest áberandi á þeirra síðum und-
anfarna áratugi, í bland við frétta- og íþrótta-
tengt efni. Ör breyting hefur hins vegar átt
sér stað á síðustu árum, og njóta nú hvers
kyns raunveruleikaþættir sífellt meiri vin-
sælda á kostnað leikins efnis. Svo gífurlega
hefur umfjöllun um þá aukist að nú er svo
komið að finna má „fréttir“ tengdar ein-
hverjum hinna fjölmörgu raunveruleikaþátta
á sífellt fleiri forsíðum, á kostnað „alvöru“
frétta. Raunveruleikasjónvarp hefur verið
harðlega gagnrýnt á opinberum vettvangi og
hafa gagnrýnisraddir verið einna háværastar
frá hinum „virtu“ bresku dagblöðum. Leið-
arahöfundar og blaðamenn þeirra hafa spáð
því undanfarin ár að vinsældir raunveru-
leikasjónvarps færu fljótt að snarminnka, og
hafa rökin fyrir þeim spám iðulega verið þau
að almenningur myndi fljótt fá leið á þessu
efni, sökum þess að um sé að ræða metnaðar-
og innihaldslaust rusl, lágmenningu eins og
hún gerist verst. Þessar spár hafa enn sem
komið er ekki ræst og halda vinsældir raun-
veruleikasjónvarps áfram að aukast ár frá ári
samkvæmt áhorfsmælingum. Mörg hinna
„virtu“ bresku dagblaða hafa nú dregið veru-
lega úr almennum gagnrýnisskrifum og eru
þess í stað í auknum mæli farin að sýna inni-
haldi raunveruleikasjónvarps áhuga. Nýjustu
dæmi um raunveruleikaþætti sem vakið hafa
mikla athygli utan „slúðurpressunnar“ er
þátturinn Space Cadets, sem komst í heims-
fréttirnar í lok síðasta árs, og Celebrity Big
Brother, en síðasta syrpa þess þáttar, sem
nú er nýlokið að sýna, vakti óhemju mikla at-
hygli vegna þeirrar staðreyndar að í fyrsta
skipti í sögu þáttarins var þingmaður meðal
þátttakenda.
Phil Edgar-Jones, sem starfar hjá Ende-
mol, stærsta framleiðslufyrirtækis á sviði
raunveruleikasjónvarps í Bretlandi, er af
mörgum talinn einn áhrifamesti maður í
breska sjónvarpsheiminum í dag. Hann hefur
haft yfirumsjón með framleiðslu Big Brother
þátttanna síðan þeir hófu göngu sína fyrir
sex árum og hefur hann einnig framleitt
fjölda annarra þátta, þar á meðal Space Ca-
dets. Hér verður rætt við hann um þættina
og spáð í stöðu raunveruleikasjónvarps al-
mennt.
Það er sífellt verið að auglýsa eftir þátt-
takendum í alls kyns raunveruleikaþætti í
Bretlandi. Fyrir ekki svo löngu var auglýst
eftir samkynhneigðum mönnum sem væru
reiðubúnir til að reyna að blekkja gagnkyn-
hneigða stúlku. Skilaboðin voru þessi: „Ef
þér tekst að telja henni trú um að þú sért
gagnkynhneygður eftir að hafa eitt tíu vikum
með henni færðu tíu milljónir króna.“ Leik-
urinn fólst í því að stúlkan dvaldi á búgarði
með hópi manna, gagnkynhneigðum og sam-
kynhneigðum. Í hverri viku valdi stúlkan
menn sem hún taldi vera samkynhneigða og
voru þeir reknir úr þáttunum. Til að stúlkan
myndi vinna milljónirnar tíu þurfti hún að
lokum að velja gagnkynhneigðan mann. Í há-
dramatískum lokaþætti þar sem mikið var
um tár og uppjör valdi stúlkan að lokum
mann sem hún var viss um að væri gagnkyn-
hneigður. Hann reyndist hins vegar vera
samkynhneigður. Eftir að þetta varð ljóst
jókst dramatíkin enn frekar og að lokum
fékk sá samkynhneigði svo mikið sam-
viskubit að hann ákvað að deila milljónunum
með stúlkunni. Þættir sem þessi hafa vakið
hörð viðbrögð í Bretlandi og mikið er talað
um að framleiðendur fari illa með fólk. Í
þessu tilfelli vissi stúlkan til dæmis ekki um
hvað þátturinn snerist í fyrstu. Henni hafði
verið tjáð að þetta yrði nokkurs konar
stefnumótaþáttur og hafði engan grun um
fléttuna. Þó svo að orðræðan í tengslum við
slæma meðferð á saklausum þátttakendum
hafi verið fyrirferðarmikil, hefur einnig mik-
ið verið rætt um að fólki í dag sé í raun nokk-
uð sama um hvað gert sé við það, svo lengi
sem það vanti ekki myndatökuvélina. Áber-
andi er sú skoðun að margir þátttakendur
Aftaka í beinni?
Phil Edgar-Jones, sem starfar hjá Endemol,
stærsta framleiðslufyrirtækis á sviði raun-
veruleikasjónvarps í Bretlandi, er af mörgum
talinn einn áhrifamesti maður í breska sjón-
varpsheiminum í dag. Hann hefur haft yf-
irumsjón með framleiðslu Big Brother þátt-
anna síðan þeir hófu göngu sína fyrir sex
árum og einnig framleitt fjölda annarra
þátta, þar á meðal Space Cadets. Hér verður
rætt við hann um þættina og spáð í stöðu
raunveruleikasjónvarps almennt.
Eftir Jón Gunnar Ólafsson
jongunnar.olafsson@gmail.com

4