Lesbók Morgunblaðsins - 29.04.2006, Blaðsíða 11

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 29. apríl 2006 | 11
Síðastliðið haust vakti mikla athygli í bóka-heimum þegar spurðist að bókaforlagiðLittle, Brown & Co. hefði gert útgáfu-samning upp á hátt í fjörutíu milljónir
króna við sautján ára stúlku, Kaavya Viswanathan.
Samkvæmt samningnum hugðist forlagið gefa út
tvær bækur eftir Viswanathan og sú fyrri kom út í
byrjun apríl, hét How Opal
Mehta Got Kissed, Got Wild,
and Got A Life og fékk fínar
viðtökur.
Höfundurinn ungi, Kaa-
vya Viswanathan, sem fædd
var í Chennai á Indlandi og fluttist með fjölskyldu
sinni til Bandaríkjanna barn að aldri, virtist upp-
rennandi stjarna, stundaði nám í enskum fræðum
við Harvard háskóla, var bráðhugguleg og kom vel
fyrir.
Þegar menn tóku að lesa bókina kom þó sitthvað
í ljós sem útgefandinn hefði líklega átt að taka eftir,
því bókin virðist skrifuð að miklu leyti upp úr
tveimur skáldsögum eftir annan höfund, Megan
McCafferty, Sloppy Firsts og Second Helpings,
sem segja frá söguhetjunni Jessica Darling. Þegar
menn svo lögðust yfir bók Viswanathan og bækur
McCafferty kom í ljós að á 40 stöðum eru kaflar
sem eru sláandi líkir. Ýmist er atburðarás og sam-
skipti sögupersóna að segja eins, kaflar orðréttir
uppúr bókum McCafferty eða svo gott sem eða
setningar orðrétt afrit að því er virðist.
Til að byrja með svaraði Viswanathan ásökunum
um ritstuld með skætingi, en þegar gagnrýnisradd-
irnar urðu háværari játaði hún að vel gæti verið að í
bók sinni væri endurómur úr bókum McCafferty –
hún hefði gert þetta óvart, ekki vitað að hún væri
ekki að skrifa eigin texta, svo djúpstæð áhrif hefðu
bækur McCafferty haft á hana. Í framhaldinu lof-
aði hún síðan að endurskrifa þá kafla í bókinni sem
ekki væru eftir hana og nýrri útgáfu yrði komið á
markað svo fljótt sem auðið væri.
Eins og vænta mátti jók umtalið áhuga manna á
bókinni – á mánudaginn var hún í 178. sæti yfir
mest seldu bækur á Amazon, á miðvikudag var hún
komin í 26. sæti og í gærmorgun var hún í 26. sæti.
Hún kemst þó ekki hærra, því ekki er lengur hægt
að kaupa bókina hjá Amazon – Little, Brown & Co.
innkallaði bókina.
Það eru í sjálfu sér ekki ný tíðindi að bók sé inn-
kölluð, en ef marka má skrif blaða vestan hafs hef-
ur útgefandi ekki brugðist svo hart við áður, enda
búið að dreifa 50.000 eintökum til bókaverslana og
prenta 100.000 eintök. Litlar líkur eru og á því að
Little, Brown & Co. gefi út fleiri bækur eftir Kaa-
vya Viswanathan og henni hefur verið vikið úr Har-
vard-háskóla, um stundarsakir að minnsta kosti.
Ýmsir hafa orðið til að benda á að víst hafi hinni
ungu Viswanathan orðið á og hún verði að gjalda
fyrir það en þeir benda einnig á að þetta mál sé
ekki síst tengt breytingum á unglingabókamarkaði
undanfarin ár. Viswanathan var nefnilega einn við-
skiptavina Alloy Entertainment þar sem ritstjórar
búa til sögupersónur, setja saman söguþráð og
hanna útlit og ráða síðan rithöfund til að skrifa bók-
ina. Samskipti Viswanathan við Alloy voru víst ekki
svo náin, en ekki eru þó öll kurl komin til grafar
hvað það samstarf varðar.
Ritstuldur veldur stjörnuhrapi
’Þegar menn svo lögðust yfir bók Viswanathan og bækurMcCafferty kom í ljós að á 40 stöðum eru kaflar sem eru slá-
andi líkir.‘
Erindi
Eftir Árna
Matthíasson
arnim.blog.is
Nýjasta skáldsaga Philip Roth,Everyman, fjallar um dauðann
og hefst í kirkjugarði og endar á
skurðarborðinu.
Bókin er mun
minni um sig en
síðasta verk höf-
undar, The Plot
Against Am-
erica, og segir
frá auglýsinga-
manni á eft-
irlaunum sem
þarf að ganga í
gegnum röð al-
varlegra skurðaðgerða – og til að
kóróna allt saman fær ein fyrrver-
andi eiginkvenna
hans hjartaáfall. Önn-
ur sögupersóna frem-
ur þá sjálfsmorð eftir
að hafa misst eiginmann sinn úr
krabbameini, og auglýsingamað-
urinn hugsar með sjálfum sér, eftir
að hafa hringt í fyrrum kollega sem
liggur líknarleguna, „ellin er ekki
barátta, ellin er blóðbað“. Sjálfur
segir Roth bókina hafa fæðst úr
hans nánasta umhverfi. „Þessi bók
kom úr því sem var allt í kringum
mig, nokkru sem ég átti aldrei von á
– að vinir mínir myndu deyja,“ hefur
New York Times eftir Roth, sem
segist hafa sótt fjölda jarðarfara
gamalla vina og kunningja fyrir
stuttu. „Margar frábærar bækur
fjalla um framhjáhald, en mjög fáar
fjalla um sjúkdóma. Þannig að mér
datt í hug að gera ævisögu þessa
manns að sjúkrasögu hans – að gera
sjúkrasöguna að frásögninni – og sjá
hvað gerðist.“
  
Ljósmyndabók um hin marg-víslegu og ólíku hverfi Kaup-
mannahafnar fær mjög svo jákvæða
dóma hjá dönsku blöðunum Berl-
ingske Tidende
og Information.
Bókin nefnist
København Con
Amore og er verk
þeirra Jokum
Rohde og Søren
Ulrik Thomsen.
Segir Inform-
ation m.a. að bók-
in nái vel að sýna
þann fjölbreyti-
leika og sjarma
sem borgin búi yfir, auk þess sem
höfundarnir hitti naglann á höfuðið í
lýsingum sínum á þeim sérkennum
sem þurfi til að gefa borg eða bæ
sérstöðu.
  
Misha Vainberg, hinn feitlagniog dapurlyndi sögumaður
nýjustu skáldsögu Gary Shteyngart,
Absurdistan, líkir sjálfum sér við
nokkrar helstu hetjur rússneskra
bókmennta – en líkist hins vegar
meira karakterum á borð við Birting
eða Don Kíkóta. Misha er sonur
1.238. ríkasta manns í Rússlandi og
sem slíkur er hann sendur til fram-
haldsnáms í Bandaríkjunum þar
sem hann sest að og drekkur í sig
bandaríska menningu. Líf hans
breytist hins vegar skyndilega er
eftir heimsókn til fjölskyldunnar í
Rússlandi hann reynist ófær um að
fá vegabréfsáritun á ný. Faðir hans
myrti bandarískan ferðamann og
þarlend stjórnvöld hafa lítinn hug á
því að hleypa syni morðingja aftur
inn í landið. Misha þarf því að horf-
ast í augu við þær breytingar, góðar
sem slæmar, sem orðið hafa á
heimalandi hans frá lokum kalda
stríðsins, í bók sem tekur á mál-
efnum á borð við alþjóðavæðingu,
mótun lýðræðis og erlendar borg-
arastyrjaldir.
  
Medúsuflekinn, eitt af meist-araverkum franska lista-
mannsins Géricault, er útgangs-
punktur Arabella Edge í skáldsögu
hennar The Raft. Bókin fær góða
dóma hjá Daily Telegraph sem segir
textann ríkulegan, spennnandi og
einkennast af góðu flæði. En myndin
og bókin segja frá skipreika undan
Afríkuströndum þar sem stór hluti
farþega, þeir sem minna máttu sín,
voru látnir mæta örlögum sínum á
fleka sem þeir klömbruðu sjálfir
saman á meðan fyrirmennin flúðu á
björgunarbátum.
Erlendar
bækur
Philip Roth
Søren Ulrik
Thomsen
W
elcome to my wormy hell. Með
þessum orðum hefst nýjasta
ljóðabók Charles Bukowski.
Já, það eru enn að koma út
ljóðabækur eftir Bukowski
þótt liðin séu tólf ár síðan
hann lést. Skáldið skildi eftir svo mikið af óútgefnu
efni að það hefur nægt í að minnsta kosti sjö ljóða-
bækur sem komið hafa út síðustu sjö ár en sú nýj-
asta heitir Come on in! eftir
ljóðinu sem vitnað var í hér í
upphafi greinar: velkominn í
mitt maðkaða helvíti, komdu
inn, það er nóg pláss hér handa okkur öllum, aulinn
þinn.
Það er ekki fjarri lagi að líkja ljóðheimi
Bukowskis við maðkað helvíti: fyllirí, kvennafar,
veðmál, vonleysi, tilgangsleysi, meira fyllirí, meira
kvennafar, meiri veðmál, slagsmál, öskur, örvænt-
ing, niðurlæging, enn meira fyllirí og enn meira
kvennafar og enn meiri veðmál. Og allt er þetta
byggt á reynslu höfundarins sem lifði sukksömu lífi
í Kaliforníu eftir að hafa flust þangað tveggja ára
frá Þýskalandi með foreldrum sínum, þýskri móður
og amerískum föður sem beitti hann andlegu og lík-
amlegu ofbeldi alla æskuna. Sem unglingur þjáðist
hann líka af heiftarlegum graftarkýlum í andliti,
sem settu mark á það til æviloka, og fyrir vikið varð
hann utangarðs; í sjálfsævisögu sinni, Ham on Rye,
segir hann að einungis fátæklingar, aumingjar og
fífl hafi viljað vera vinir hans á þessum árum en
hann átti síðan eftir að verða helsti málsvari þessa
fólks í skáldskap sínum, fólks sem, líkt og hann
sjálfur, þurfti alltaf að berjast af öllum lífs og sálar
kröftum til þess að klúðra ekki lífinu, eins og segir í
ljóðinu my song í Come on in!
Með skrattann á hælunum
Bukowski byrjaði snemma að skrifa, birti fyrstu
smásöguna 24 ára og næstu árin hélt hann áfram
að skrifa fyrir bókmenntatímarit og blöð vestan
hafs en árangurinn lét á sér standa. Um þessi ár
skrifa í skúmaskotum kráa og klámbúlla fjallaði
Bukowski í ljóðum sínum og sögum. Nýlega gerði
norski kvikmyndaleikstjórinn Bent Hamer kvik-
mynd byggða á skáldsögu Bukowskis, Faktotum,
þar sem alter ego hans, Hank Chinaski, hrekst úr
einu skítadjobbinu í annað meðan hann reynir að
finna hinn sanna tón. Bukowski var uppvaskari,
vörubílstjóri, hlaðmaður, bréfberi, vaktmaður,
bensínafgreiðslumaður, lagermaður, pakk-
húsmaður, bílastæðavörður, sjúkraliði hjá Rauða
krossinum, lyftuvörður svo fátt eitt sé talið og oft-
ast var hann rekinn úr starfi en í ellefu ár samfleytt
hélst hann í starfi hjá póstinum í Los Angeles eða
þar til árið 1969 að hann ákvað að snúa sér alfarið
að skrifum: „Ég hef tvo kosti, að vera áfram í póst-
inum og verða brjálaður eða hætta og þykjast vera
rithöfundur og svelta.“ Stuttu síðar lauk hann við
sína fyrstu skáldsögu, Post Office.
Honum tókst að hafa í sig og á með skáld-
skapnum en hélt samt áfram að lifa lífinu eins og
skrattinn væri á hælum hans. Þegar yfir lauk hafði
hann gefið út meira en sextíu bækur, ljóð, smásög-
ur og skáldsögur. Hann hefur verið þýddur á allar
evrópskar tungur enda notið mikilla vinsælda þar,
jafnvel meiri en í Bandaríkjunum. Og þó að skáld-
skapur hans hafi ekki átt greiða leið inn í bók-
menntastofnunina vestan hafs þá er hann tvímæla-
laust einn áhrifamesti og stældasti höfundur
Bandaríkjanna.
Ekki Beatskáld
Lengi var Bukowski talinn meðal svokallaðra Beat-
skálda en hann svarar því með sínum hætti í ljóðinu
the „beats“ í Come on in! þar sem hann segir að
sumir séu enn að reyna að tengja hann við Beat-
skáldin en hann hafi verið næstum því óútgefinn á
sjötta áratugnum og þá þegar hafi hann vantreyst
mjög hégómagirnd Beatnikkanna og athyglisþrá.
Og þegar hann hafi hitt nokkur þessara skálda
seinna á lífsleiðinni hafi hann áttað sig á því að til-
finningar hans til þeirra höfðu ekkert breyst. Sum-
ir vina hans sættu sig við það en öðrum fannst að
hann ætti að skipta um skoðun en skoðun hans er
enn sú sama: skrif eru í höndum einnar manneskju
í einu á einum stað í einu og flokkadrættir hafi ekk-
ert með neitt að gera. Hann segir hvern og einn
þessara skálda hafa geta orðið ágætan rukkara eða
bílasala og þeir gætu enn reynt að vinna heiðarlega
fyrir sér í stað þess að halda áfram þessu kjaftæði
um tískustrauma og vegi örlaganna. En þessir
braskarar sem sýsli með stolin orð séu hins vegar
enn að kalla eftir umbun úr raunalegum ræðustól-
um háskólanna og í ljóðasamkvæmum, enn að
rausa um sama ruglið.
Bukowski og Capote
Í Come on in! eru nokkur ljóð um yrkingarnar og
viðtökur þeirra sem Bukowski virðist þrátt fyrir
allt hafa verið nokkuð upptekinn af. Hann fárast
mikið yfir gagnrýnendum sem viti ekkert hvað þeir
vilji, sumir kvarti yfir því að hann skrifi bara um
fyllirí og kvennafar en
aðrir sakni ljóða hans
um sama efni en aðal-
atriðið sé þó alltaf að
það sé ekkert mark á
þeim takandi vegna
þess að þeir hafi engin
afrek unnið sjálfir.
Mesta furðu hans vek-
ur þó hvað sumum
veitist auðvelt að
klifra upp metorða-
stigann í bókmennta-
heiminum þrátt fyrir
litla hæfileika á meðan
aðrir komast hvorki
lönd né strönd þrátt fyrir miklar gáfur. Ljóðið not-
hing but a scarf í Come on in! er frábærlega fyndin
en jafnframt ósvífin útmálun á framgangi Trumans
Capotes í bandarísku bókmenntalífi en hann var
fjórum árum yngri en Bukowski. Capote er aldrei
nefndur á nafn í ljóðinu en hann þekkist, þó ekki
væri nema á treflinum. Bukowski segir að þegar
hann hafi ungur verið að reyna að skrifa smásögur
og sent þær til birtingar í eina bókmenntatímarit-
inu sem eitthvert vit var í en alltaf fengið höfnun
hafi annar ungur höfundur fengið birtar sögur í því
en Bukowski taldi sig vera betri: „Verk hans voru
einföld og greindarleg en skorti allan lífsháska,“
segir í ljóðinu. Það hafi hins vegar ekki liðið á löngu
þar til þessi höfundur hafi verið orðinn frægur og
þá hafi hann fengið birt eftir sig í þekktustu tíma-
ritunum, gefið út skáldsögu (Breakfast at Tiff-
any’s) sem hafi verið kvikmynduð í Hollywood,
hann hafi farið í öll partíin með þotuliðinu í kvik-
myndaborginni og síðar í New York, hann hafi síð-
an allt í einu hætt að skrifa og bara drukkið og dóp-
að þangað til hann dó og gleymdist mjög fljótlega,
að vísu hafi komið út dagbók eða skáldsaga sem
hann hafði skilið eftir sig (Answered Prayers) en
hún hafi innihaldið miklar opinberanir um fína fólk-
ið sem hann drakk og dópaði með en, segir
Bukowski: „samt sem áður tel ég að hann hafi í
raun aldrei vitað hvernig á/að skrifa, bara hvað og/
hvenær og um/hvern.//magurt, þunnt/ dót.“ Eftir
að hafa lesið eina af smásögum Capotes fyrir margt
löngu segist Bukowski hafa sagt við sjálfan sig að
ef þetta væri það sem útgefendurnir vildu þá gæti
hann allt eins skrifað fyrir rotturnar og köngulærn-
ar og loftið og fyrir sjálfan sig „sem var auðvitað
það sem ég gerði“ bætir hann við.
Það er merkilegt að Bukowski minnist hvergi á
In Cold Blood í þessu ljóði sem er frægasta og
áhrifamesta verk Capotes og það verk sem heldur
enn minningu hans á lofti, miklu frekar en Break-
fast at Tiffany’s. Ný kvikmynd um Capote fjallaði
um In Cold Blood en ritun hennar fékk svo á höf-
undinn að hann gaf aldrei út bók aftur.
Skortur á ljóðrænu handbragði
Það hlýtur nú að fara að þynnast í handritasafni
Bukowskis. Þessi bók ber þess þó ekki mikil merki
að það sé verið að gefa út sjöundu bókina af óút-
gefnu efni úr safni skáldsins. Ef eitthvað eru ljóðin
í Come on in! jafnvel enn frásagnarkenndari og
lausari við póetík en eldri ljóðin. Þeir sem hafa
kvartað yfir skorti á ljóðrænu handbragði hjá
Bukowski eiga því sennilega ekki eftir að finna
mikið við sitt hæfi í þessari bók en hinir sem kunnu
að meta hið „óljóðlega“ í Bukowski ættu ekki að
láta þessa bók fara fram hjá sér.
Maðkað helvíti
Come on in! nefnist nýjasta ljóðabók Charles
Bukowski en hún inniheldur ljóð úr handritum
sem skáldið skildi eftir sig þegar hann lést árið
1994. Bókin ætti ekki að valda aðdáendum
Bukowskis vonbrigðum.
Come on in! Þessi bók ber þess ekki mikil merki að
það sé verið að gefa út sjöundu bókina af óútgefnu
efni úr safni skáldsins.
Charles Bukowski
Eftir Þröst Helgason
throstur@mbl.is