Morgunblaðið - 14.07.2007, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 14. JÚLÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MATVÖRUVERÐ Á ÍSLANDI
Ein af ástæðum þess, að fyrr-verandi ríkisstjórn tókákvörðun um að lækka vöru-
gjöld og virðisaukaskatt á matvælum,
var megn og vaxandi óánægja al-
mennings á Íslandi með að matvæla-
verð hér væri langtum hærra en í ná-
lægum löndum.
Hagstofa Íslands hefur nú staðfest
að reiði almennings af þessum sökum
var ekki ástæðulaus. Í evrópskri
könnun, sem gerð var á verði mat-
væla, áfengis og tóbaks vorið 2006,
var matvælaverð hæst á Íslandi á
þeim tíma. Þá var matvælaverð hér
61% hærra en að meðaltali í þeim 25
ríkjum, sem þá voru aðilar að Evr-
ópusambandinu. Í Noregi var verðlag
56% hærra, í Danmörku 39% hærra
en í Svíþjóð og Finnlandi tæpum 20%
hærra.
Hagstofan bendir á, að verð á mat-
vælum hafi lækkað um 2,7% frá árinu
2006 til maí 2007 en gengi íslenzku
krónunnar hafi hækkað um 3,2% á
sama tíma. Jafnframt segir Hagstof-
an að miðað við þessar forsendur
ásamt verð- og gengisþróun í hinum
löndunum hafi hlutfallslegt verðlag á
Íslandi verið heldur lægra í maí 2007
eða 57% hærra en að meðaltali í 25
ríkjum Evrópusambandsins.
Þessi verðmunur er auðvitað óþol-
andi fyrir fólk hér.
Síðustu daga hefur verðkönnun á
vegum Alþýðusambands Íslands vak-
ið nokkra athygli og deilur. Sú könn-
un bendir til þess að lækkun á vöru-
gjöldum og virðisaukaskatti skili sér
ekki til neytenda með þeim hætti,
sem búast mátti við og gera mátti
kröfu um. Viðskiptaaðilar hafa tekið
þessa könnun óstinnt upp og borið
brigður á hana án þess þó að færa rök
fyrir þeim staðhæfingum. Í þessum
efnum skiptir ekki máli fyrir neyt-
andann, hvort hækkunin kemur fram
hjá birgjum eða í smásölu. Aðalatrið-
ið er að það er óviðunandi ef mismun-
urinn vegna lækkaðra skatta og ann-
arra gjalda fer í vasa viðskiptaaðila
en ekki neytenda eins og til stóð.
Nú hefur Björgvin G. Sigurðsson
viðskiptaráðherra tilkynnt, að hann
muni taka þetta mál til skoðunar síð-
ar í þessum mánuði með þátttöku
allra aðila, sem hlut eiga að máli.
Því frumkvæði ráðherrans ber að
fagna. Stundum er sagt að neytendur
á Íslandi láti bjóða sér hvað sem er.
En veruleikinn er sá, að neytendur
eiga ekki margra kosta völ. Þeir geta
ekki ekið yfir næstu landamæri í leit
að lægra vöruverði. Þeir eiga í raun
allt undir því, að gagnkvæmt traust
ríki á milli þeirra og viðskiptaaðila,
hvort sem það er á þessu sviði eða
öðrum.
Væntanlega mun viðskiptaráð-
herra standa að skoðun þessa máls á
þann veg, að ekki verði um deilt, og
þá verða þeir aðilar, sem hlut eiga að
máli, að bregðast við eins og efni máls
og rök segja til um.
Ríkisstjórnin getur ekki látið það
gerast, að lækkun, sem fyrri ríkis-
stjórn tók ákvörðun um, skili sér ekki
til þeirra, sem hún var ætluð.
TIL UMHUGSUNAR
Spár, um að skortur kunni að verðaá olíu innan fimm ára, hafa vakið
töluverða athygli, alla vega á Vest-
urlöndum og vafalaust víðar. Ef
marka má þessar spár má gera ráð
fyrir, að alveg ný viðhorf skapist á
næstu árum í sambandi við orku-
gjafa. Þannig má gera ráð fyrir að
aðrir orkugjafar verði verðmætari en
þeir eru nú, gangi þessar spár eftir.
Í því sambandi hlýtur sú spurning
að vakna, hvort við Íslendingar verð-
um ekki að endurskoða sýn okkar á
orkumarkaðinn í ljósi breyttra við-
horfa.
Fyrir rúmum áratug leituðum við
eftir fjárfestum, sem vildu nýta
möguleika okkar til orkuframleiðslu.
Nú er svo komið að þeir, sem leita eft-
ir orku til kaups, sækja stíft á okkar
mið. Hvers vegna? Væntanlega
vegna þess, að þeir gera sér grein
fyrir að markaðurinn er að þrengjast.
Það eru ekki eins mörg tækifæri og
áður fyrir orkukaupendur. En um
leið fleiri fyrir orkuseljendur.
Þetta þýðir, að möguleikar okkar
til að selja þá orku, sem við erum til-
búnir til að framleiða dýrara verði en
hingað til, hljóta að vera að aukast.
Þess vegna er tilefni til að staldra við.
Við þurfum að hugsa um og ræða
orkumál okkar í víðara samhengi en
við höfum gert. Við höfum fyrst og
fremst rætt um orkuframleiðslu í
samhengi við deilur hér innanlands
um hversu langt við eigum að ganga í
að nýta þá möguleika, sem eru til
staðar. Og við höfum fyrst og fremst
rætt um stórsölu á orku til álfram-
leiðenda.
En hvað þýðir hugsanlegur alvar-
legur skortur á olíu um allan heim?
Þýðir hann ekki, að þeir, sem þurfa á
orku að halda, leiti víðar en áður? Er
ekki hugsanlegt að við getum innan
10 ára selt raforku til allt annarra
þarfa en við gerum í dag og fyrir
hærra verð? Er nokkurt vit í að binda
framtíðar orkuframleiðslu okkar í
samningum til margra áratuga?
Hér skal ekkert fullyrt um þetta
efni, en vísbendingar eru um að það
sé skynsamlegt af núverandi ríkis-
stjórn að taka orkusölumál okkar til
nýrrar umhugsunar og endurskoðun-
ar í samhengi við alþjóðlega þróun í
orkumálum en ekki bara út frá sjón-
arhorni umhverfisverndar hér heima
fyrir.
Það væri verðugt verkefni fyrir
nýjan iðnaðarráðherra að setja
starfshóp í að afla upplýsinga um
framtíðarhorfur í orkuöflunarmálum
umheimsins og setja okkar stöðu í
orkuframleiðslu á næstu árum og
áratugum í samhengi við þá þróun. Á
grundvelli slíkrar upplýsingasöfnun-
ar væri svo hægt að efna til umræðna
um þessi málefni hér heima fyrir á
nýjum grundvelli.
Það er eiginlega ekkert vit í öðru
en taka þessi mál upp til umræðu í
þessu samhengi.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Ef þú hefur einlægan brotavilja, sem stendur tilþess að svindla á fiskveiðistjórnunarkerfinu, þáheld ég að þú veljir síst þá leið að flytja út ígámum, það er svo auðvelt að grípa þig þar.
Ég held að það sé auðveldara að reyna að leynast framhjá
vigt, fara með fiskinn inn í hús að næturlagi eða fikta í
ísprósentunni. Kjarni málsins er sá að það eru flestar leið-
ir auðveldari en gámafiskurinn, ég held að hann sé lang-
erfiðastur í sannleika sagt. Agnes [Bragadóttir] klikkaði
svolítið á þessu,“ segir Sigurgeir B. Kristgeirsson, fram-
kvæmdastjóri Vinnslustöðvarinnar. Hann segir að eitt
sinn hafi hann spurt starfsmann Fiskistofu að því hvar
hann héldi að mest svindl væri stundað. „Það sem þeir
héldu að væri algengast er fikt með ísprósentuna, það er
hversu mikill ís er í karinu.“
Spurður um brottkastið segir Sigurgeir það sennilega
rétt hjá Agnesi að brottkastið sé fyrst og fremst hjá þeim
sem lítinn kvóta eiga. Þar sé hvatinn mestur til þess að
hámarka þau verðmæti sem mönnum eru fengin í hendur.
„Þetta getur borgað sig upp að ákveðnu marki, en ef
menn eru sæmilega kvótastæðir gera þeir þetta ekki, þeir
eru þegar búnir að drepa fiskinn og eyða olíu og veið-
arfærum í drápið. Ég vil trúa því að brottkastið sé minna
hjá stærri útgerðum en þar sem eigandinn er um borð og
getur stjórnað öllu.“
Sigurgeir segir erfitt að festa hendur á því hversu mik-
ið brottkast sé stundað og hið sama gildi í raun um allar
þær svindlaðferðir sem nefndar eru í grein Agnesar
Bragadóttur. „Ég get sagt þér skemmilega sögu. Ég er
Snæfellingur, fæddur á Arnarstapa og hef sótt sjó frá
Ólafsvík og Hellissandi. Þegar ég tala við Vestmanna-
eyinga segja þeir mér að ofboðslegt brottkast sé stundað
fyrir vestan. Svo þegar maður talar við fólkið hér í Eyjum
og spyr það hvar kvótasvinlið sé helst stundað þá benda
þeir á Suðurnesjamenn sem landi gríðarlega miklu fram
hjá vigt. Þegar maður hitti Suðurnejsamann og spyr hann
sömu spurningar fullyrðir hann að svindlið sé ofboðslegt í
gámaútflutningnum í Vestmannaeyjum. Það er alveg fullt
af svona sögum og ég held að það sé auðvelt að koma á
einhvern stað og fá menn úr greininni til að tala illa um
kollega sína. Þetta er hluti af okkar vanda. Menn eru allt-
af að naga í hælinn hver á öðrum,“ segir Sigurgeir.
„En það er ofboðslega þreytandi að sitja undir stöð-
ugum ásökunum um að vera glæpamaður, eins og gefið er
í skyn í grein Agnesar Bragadóttur og Kompásþáttunum
um kvótamálin. Í verslunum er 1-2% rýrnun og ég held að
það sé ekki fjarri lagi að hið sama eigi við í sjávarútveg-
inum. Þú kallar samt ekki alla sem koma í verslun, eða
starfsmenn hennar, stórþjófa eða ræningja. Það er bara
alltaf misjafn sauður í mörgu fé og við verðum að treysta
því að yfirvöld hafi hendur í hári þeirra,“ segir Sigurgeir
að lokum.
Athyglinni beint frá hinum raunverulega vanda
Arnar Sigurmundsson, formaður Samtaka fiskvinnslu-
stöðva, segir að gámaútflutningur á ferskum fiski sé Vest-
mannaeyingum gríðarlega mikilvægur. Frá árinu 1984
hafi ferskur fiskur verið fluttur til Bretlands og meg-
inlandsins og útflutningurinn vaxið mjög hratt í Eyjum,
þar sem Vestmannaeyjahöfn er síðasta stopp flutn-
ingaskipa áður en þau halda til Evrópu. „Gámaútflutn-
ingur er einfaldlega enn einn kosturinn sem menn hafa til
þess að skapa verðmæti úr þessu sjávarfangi og ég hef
lengi verið þeirrar skoðunar að við eigum að nýta okkar
markaði.
Það er mjög eðlilegt að Agnes taki púlsinn á lands-
byggðinni í tengslum við fyrirsjáanlegan samdrátt í
þorskafla. Síðan tekur hún gámaútflutningin út og fjallar
nær eingöngu um hann í einni grein. Þetta var afar
óheppileg umfjöllun, svo vægt sé til orða tekið, og manni
finnst að í greininni blandist saman gamlar og nýjar sög-
ur um kvótasvindl, sem jafnvel stafa frá mönnum sem eru
farnir úr greininni. Þessi greinaflokkur lenti á hliðinni og
keyrði út af með þessari umfjöllun, enda hefur ekki verið
sjáanlegt framhald á skrifum hennar um sjávarútvegsmál
í kjölfarið,“ segir Arnar. Með greininni hafi athyglin verið
dregin frá þeim vanda sem íslenskur sjávarútvegur stend-
ur frammi fyrir; gríðarlegum aflasamdrætti í þorski og
þeim vandamálum sem honum fylgja.
„Það sem manni sárnar mest við skrif Agnesar er að
þetta snertir alla þá sem vinna við sjávarútveg, það er að
segja, með greininni er gefið í skyn að menn í sjávar-
útvegi séu almennt ekki nógu trúverðugir. Auðvitað
leynist eittvað inn á milli sem ekki er í lagi í öllum at-
vinnugreinum og ég efast ekkert um að það hlýtur að eiga
við um okkur eins og aðra. Ég hef ekki nokkra ástæðu til
að ætla að menn stundi eitthvert svind í sambandi við gá-
maútflutning, en hann þarf sitt eftirlit eins og hvað annað,
það verður að hafa það á hreinu,“ segir Arnar.
„Ímynd sjávarútvegsins hlýtur að bíða hnekki við svona
skrif í þetta virtu blaði og af þetta öflugum blaðamanni.
Skrifin minntu mig bara á Kompásþáttinn um kvótakerf-
ið, þótt þau væru ekki alveg jafnslæm. Mér fannst greina-
flokkurinn eiga fullan rétt á sér, en að dra
sérstaklega út og gera tortryggilegt, það
leggja greinaflokkinn,“ segir Arnar að lok
Flökkusögurnar hluti af sjómennsku
Þórður Rafn Sigurðsson er í hópi þeirra ú
sem hófu að selja ferskan fisk í gámum á
aði. Árið 1984 fór flutningaskipið Fjallfoss
sínar til Vestmannaeyja og flytja ferskan
ar á Bretlandseyjum og á meginlandinu.
„Það er enginn hér sem svindlar með k
flutningi. Ef þetta stórkostlega svindl á að
með þorskinn, hvar er þá allur þessi ufsi s
fluttur út? Þessi tegundatilfærsla er í rau
og gámaútflutningur er einhver vitlausast
ur getur valið, ef maður vill stunda kvótas
Þórður. „Hvert einast hal er skráð í aflad
skráum við það í sérstaka bók hjá okkur.
„Afar óhep
Útgerðarmenn í Vestmannaeyjum
þvertaka fyrir að kvótasvindl eigi sér
stað í útflutningi á gámafiski. Friðrik
Ársælsson hélt til Eyja og skegg-
ræddi málin við þá.
Ísaður Gámaútflutningur ísfisks er Vestm
L& 8 
M

N 

4O

8
8& L>88
O
C !8&    
89  
.



<5
 9
 
83 
 8
+ 8 
: ,*
 B,C 
H22@C21 H221C20
A& >
?& ?& ?& A
& > &A
?&?

&A
&
& ?&?
?&>?
?& ?& &?

?&>
&A
?&> & &> Arnar Sigurmundsson Þ