Morgunblaðið - 25.09.2007, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 25. SEPTEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
YFIRVÖLD á Norðurlöndum
senda árlega hundruð hælisleitenda
til baka til stríðshrjáðra svæða þar
sem þeir eiga mannréttindabrot og
ofbeldi á hættu. Þetta er gert í trássi
við viðmiðunarreglur og tilmæli Sam-
einuðu þjóðanna.
Í dag eru um það bil fjörutíu millj-
ónir manna á vergangi víðsvegar um
heiminn. Þetta er fleira fólk en býr á
öllum Norðurlöndum til samans og
fimmtán milljónum betur. Af öllum
þessum milljónum manna leita að-
eins um þrjátíu þúsund árlega hælis
á Norðurlöndunum. Oft þarf fólk að
bíða árum saman eftir ákvörðun
stjórnvalda. Slík bið er mörkuð ótta
og óvissu um framtíðina. Alltof oft er
fólk síðan sent nauðugt aftur til landa
þaðan sem það flúði stríðsátök og of-
beldi.
Endursendingar af þessu tagi eru
ómannúðlegar og vanvirðandi og
geta brotið í bága við alþjóðalög. Af
þeim sökum hafa frjáls félagasamtök
í Danmörku, Finnlandi, Íslandi, Nor-
egi og Svíþjóð tekið höndum saman
um norrænt átak þar sem skorað er á
norræn stjórnvöld að tryggja að fólki
sem flýr vopnuð átök þá vernd sem
því ber.
Það eru ótal ástæður fyrir því
hvers vegna fólk leitar hælis á Norð-
urlöndum; lífi blaðamanns sem skrif-
aði um spillta stjórnmálamenn er
ógnað, kynhneigð annars stofnar
honum í hættu og heil fjölskylda er á
flótta eftir að hafa þurft að flýja árás
skæruliða í heimalandinu. Hvort
þetta fólk finnur öryggi í öðru landi
er komið undir ríkinu sem það flýr til.
Þetta getur oltið á pólitísku andrúms-
lofti á hverjum tíma en fyrst og
fremst á því af hvaða orsökum það
flýr. Það er staðreynd að sumar
ástæður eru taldar gildari en a ðrar.
Raunin er sú að fólk sem flýr vopnuð
átök á á brattann að sækja á Norð-
urlöndum; fólk sem flýr bara vopnuð
átök fær sjaldnast vernd og hæli í
okkar heimshluta.
Í flóttamannasamningnum segir að
flóttamaður teljist sá sem flýr af
„ástæðuríkum ótta við að verða of-
sóttur vegna kynþáttar, trúarbragða,
þjóðernis, aðildar í sérstökum félags-
málaflokkum eða stjórnmálaskoð-
ana“. Á síðustu árum hafa stjórnvöld
á Norðurlöndum tekið upp sífellt
þrengri túlkun og talið einungis þá
flóttamenn sem hafa þurft að þola
persónulegar, einstaklingsbundnar
ofsóknir. Samkvæmt þessu fær fólk
ekki hæli á Norðurlöndum takist því
ekki að sanna að ofbeldi sé beint að
því sérstaklega, sem einstaklingum.
Vopnuð átök eiga oft rætur að
rekja til ágreiningsmála vegna kyn-
þáttar, trúmála, þjóðernis og stöðu
ólíkra félagslegra hópa eða stjórn-
málaafla. Túlkun á flóttamannasamn-
ingnum í samræmi við þetta myndi
leiða til þess að fólk á flótta nyti ríkari
verndar. Þó ríki Afríku og rómönsku
Ameríku hafi tekið upp rýmri skil-
greiningu, þar sem allir þeir sem flýja
innanríkisátök eru skilgreindir sem
flóttamenn, á þetta ekki við á Norð-
urlöndum. Þrátt fyrir tilmæli Flótta-
mannastofnunar Sameinuðu þjóð-
anna hafa Norðurlönd ekki staðið
undir skyldu sinni gagnvart fólki sem
flýr vopnuð átök og tryggt því nauð-
synlega vernd. Norðurlönd hafa á
undanförnum árum sent hælisleit-
endur til baka til Írak, Srí Lanka og
Afganistan í trássi við tilmæli Flótta-
mannstofnunar Sameinuðu þjóð-
anna.
Flóttamannastofnun Sameinuðu
þjóðanna var stofnuð að frumkvæði
allsherjarþings Sameinuðu þjóðanna
fyrir meira en fimmtíu árum til að að-
stoða flóttafólk. En hvað hefur orðið
um rétt fólks til að sækja um hæli?
Mannréttindayfirlýsing Samein-
uðu þjóðanna kveður á um rétt
manna til að leita og njóta griðlands
erlendis gegn ofsóknum. Þessi réttur
felur í sér að bannað er að senda fólk
til baka þangað sem það á ofsóknir á
hættu eða lífi þess og frelsi er ógnað.
Þessi grundvallarregla er ófrávíkj-
anleg og mega ríki aldrei brjóta gegn
henni.
Það er ómannúðlegt að senda fólk
til ríkja eða svæða þar sem lífi þess
er ógnað vegna vopnaðra átaka eða
annars ofbeldis. Norðurlöndin
styðja Flóttamannastofnun Samein-
uðu þjóðanna með fjárveitingum en
það dugar skammt ef vernd-
arskyldur gagnvart flóttamönnum
eru ekki uppfylltar. Velferðarsam-
félög Norðurlanda ættu að vera öðr-
um ríkjum fyrirmynd og vinna sam-
an að því að efla réttindi flóttafólks.
Átján samtök á Norðurlöndum
skora á ríkisstjórnir landanna að
axla ábyrgð og sýna í verki samstöðu
með fólki sem hefur neyðst til að
flýja heimkynni sín undan ofbeldi og
ofsóknum. Stjórnvöld eru hvött til
samvinnu bæði á norrænum og al-
þjóðlegum vettvangi með það að
markmiði að efla alþjóðlega vernd
flóttafólks til að tryggja að rétturinn
til hælis sé í reynd virtur. Skorað er
á ríkisstjórnir allra Norðurlanda að
fara ætíð að tilmælum og viðmið-
unarreglum Flóttamannastofnunar
Sameinuðu þjóðanna þegar ákvarð-
anir eru teknar sem lúta að mál-
efnum fólks á flótta.
Mannréttindaskrifstofa Íslands,
Rauði kross Íslands og Íslandsdeild
Amnesty International hvetja al-
menning til að taka þátt í áskor-
uninni en nánari upplýsingar er að
finna á heimasíðum samtakanna
þriggja.
Knúið á
lokaðar dyr?
Guðrún D. Guðmundsdóttir,
Kristján Sturluson og Jóhanna
K. Eyjólfsdóttir skora á stjórn-
völd að efla alþjóðlega vernd
flóttafólks
» Yfirvöld á Norð-urlöndum senda
árlega hundruð hæl-
isleitenda til baka til
stríðshrjáðra svæða
þar sem þeir eiga mann-
réttindabrot og ofbeldi
á hættu.
Guðrún Dögg er framkvæmdstjóri
Mannréttindaskrifstofu Íslands,
Kristján er framkvæmdastjóri
Rauða kross Íslands og Jóhanna
er framkvæmdastjóri Íslandsdeildar
Amnesty International
Jóhanna K.
Eyjólfsdóttir
Kristján
Sturluson
Guðrún Dögg
Guðmundsdóttir
NÝLEGA ritaði ég ykkur, forsætis-
ráðherra og utanríkisráðherra, opið
bréf um afstöðu ykkar til NATÓ. Nú
vil ég beina til ykkar
spurningum um auð-
lindir Íslands. Við
stöndum á tímamótum.
Við stöndum frammi
fyrir því að fyrirtæki
og fjármálamenn nái
eignarhaldi á orkufyr-
irtækjum landsmanna
og þar með orkuauð-
lindunum. Þeir standa í
röðum og bíða þess að
ná þeim til sín. Ferlið
hefur verið þannig að
veitufyrirtæki í al-
mannaeign hafa haft
einkarétt á nýtingu
náttúruauðlinda til
hagsbóta fyrir almenn-
ing. Þeim er síðan
breytt í hlutafélög og
oft jafnframt gefið leyfi
til framsals sveitarfé-
lagsins á einkarétti til
hlutafélagsins. Þegar
aðrir aðilar kaupa sig
síðan inn í hlutafélagið
öðlast þeir einkaréttinn sem upp-
haflega var veittur á þeim forsendum
að hann væri í höndum opinberra að-
ila í almannaþjónustu. Lögmæti þessa
tel ég vera álitamál sem nauðsynlegt
er að fara rækilega í saumana á. Hið
sama á við um pólitískar hliðar máls-
ins.
Ég hef hlýtt á flokkssystkin ykkar
mæla sölu orkugeirans bót. Við-
skiptaráðherra segir brýnt að breyta
lögum um fjárfestingar útlendinga,
væntanlega svo þeir geti ásamt FL
Group keypt íslensk orkufyrirtæki og
þar með Hellisheiðina! Aðrir liðsmenn
ykkar og pólitískir félagar segja að
mikilvægt sé að fá Goldman Sachs
bankann og önnur ámóta fyrirtæki
með í útrás íslenska orkugeirans.
Nauðsynlegt sé hins vegar að sjá til
þess að skattborgarinn verði ekki
gerður ábyrgur fyrir fjármála-
ævintýrum. Þess vegna þurfi að hluta-
félagavæða, aðgreina og helst selja.
Í þessu sambandi ber þess að geta
að íslensk orkufyrirtæki í almanna-
eign hafa verið í útrás og plumað sig
bærilega án þess að fjárfestar af
markaði kæmu þar að. Það vantar
eitthvað mikið í röksemdafærslu
þeirra sem láta í veðri vaka að þeir
verndi almannaeigur með þessum
hætti fyrir ævintýra-
mönnum. Ef þetta vekti
fyrir ráðamönnum
myndu þeir einfaldlega
hvetja þá Bjarna Ár-
mannsson, Ólaf Jóhann
Ólafsson, Hannes
Smárason, bankastjór-
ana og alla hina fjárfest-
ana til að fara í sína út-
rás án atbeina sam-
félagsins. Mergurinn
málsins er að sjálfsögðu
sá að til að dæmið gangi
upp fyrir þessa menn
verða þeir að fá al-
mannaeignir til ráðstöf-
unar. Reynslan kennir
að þá geta þeir makað
krókinn.
Viðskiptavildin, sem
Guðmundur Þórodds-
son, forstjóri OR, nú um
sinn forstjóri Reykjavík
Energy Invest, segir
vera hjá OR, er að sjálf-
sögðu í fyrsta lagi þekk-
ingin sem þar er, í öðru lagi bakhjarl-
inn sem er samfélagið og í þriðja lagi
og ekki síst sjálf Hellisheiðin, eða
auðlindirnar sem tengjast íslensku
orkufyrirtækjunum.
Hið alvarlega við einkavæðingu
orkugeirans er hve örlagarík hún er.
Hve erfitt yrði að vinda ofan af henni?
Þjóðnýting er nefnilega ekki beint í
tísku á okkar tímum.
Mín spurning til ykkar er þessi:
Ætlið þið að láta óátalið að þjóðin
verði svipt orkulindunum? Eða ætlið
þið að bregðast við með lagasetningu
sem tryggir eignarhald þjóðarinnar á
auðlindunum og að grunnþjónusta
verði ekki færð einkafyrirtækjum í
einokunaraðstöðu? Ábyrgð ykkar er
mikil. Allt sem kemur til með að ger-
ast á þessu sviði gerist fyrir atbeina
stjórnvalda, með ykkar stuðningi,
beinum eða óbeinum eða gjörðum
ykkar eða aðgerðarleysi. Í þessu máli
er ekki til neitt sem heitir hlutleysi.
Annað opið bréf til
Geirs og Ingibjargar
Ögmundur Jónasson
skrifar opið bréf
Ögmundur Jónasson
»Mín spurn-ing til ykkar
er þessi: Ætlið
þið að láta
óátalið að þjóðin
verði svipt
orkulindunum?
Höfundur er alþingismaður.
SÍÐUSTU þrjár helgar hefur lög-
reglustjóraembættið á höfuðborg-
arsvæðinu aukið verulega sýnilega
löggæslu í miðborg Reykjavíkur á
næturnar um helgar. Árangurinn hef-
ur ekki látið á sér standa. Lögreglu-
samþykktinni hefur verið fylgt eftir af
meiri einurð en oft áður, umgengni
hefur batnað og íbúar í mikilli nálægð
við veitingastaði hafa lýst því yfir að
ónæði sé minna og merkjanlega meiri
virðing borin fyrir þeirra nánasta um-
hverfi.
Samfylkingin hefur um langt skeið
talað fyrir aukinni sýnilegri löggæslu
í Reykjavíkurborg og talið að hún hafi
afar mikilvægu hlutverki að gegna
þegar kemur að öryggi borgaranna,
öryggistilfinningu og ekki síst til að
fylgja eftir góðri umgengni. Lög-
reglustjóri höfuðborgarsvæðisins á
hrós skilið fyrir að vera fyrsti lög-
reglustjórinn um langa hríð sem skil-
ur þessa þörf þó ekki séu greinarhöf-
undar sammála öllum skoðunum
lögreglustjórans.
Afgreiðslutíminn
Lögreglustjóri hefur talað fyrir því
að þeir veitingastaðir sem hafi opið
lengur en til klukkan 1 eða 2 skuli
staðsettir í öðrum hverfum borg-
arinnar, hverfum þar sem enga íbúa
er að finna. Þessi yfirlýsing lög-
reglustjórans er ótímabær og vekur í
raun furðu í ljósi þess að aukin sýni-
leg löggæsla skilar greinilega miklum
árangri í miðbænum um helgar.
Skynsamlegra væri að halda áfram á
sömu braut og láta á það reyna hvort
veitingastaðir, lögreglan og íbúar geti
í sameiningu fundið lausn sem allir
sætta sig við.
Það er ekki erfitt að spá fyrir um
hvað gerist verði skemmtistöðum í
Reykjavík lokað fljótlega eftir mið-
nætti. Í mörg ár var hópasöfnun á
Lækjartorgi vandamál, skemmti-
staðagestir fundu skemmtanaþörf
sinni farveg á götum úti, pústrar og
skemmdarverk sköpuðu vandamál og
gleðin hélt gjarnan áfram í heima-
húsum, sérstaklega í miðbænum.
Úthverfaskemmtistaðir?
Það er ekkert sem bannar
skemmtistaði í iðnaðarhverfum en
einhverra hluta vegna eru þeir ekki
margir árið 2007. Þeir yrðu af-
skekktir, í illa upplýstum hverfum og
það er vitað mál að umgengni og virð-
ing fyrir öðrum skánar síst við slíkar
aðstæður. Skuggasundin eru óþarf-
lega mörg og bjóða hættunni heim á
margvíslegan hátt, ekki síst með ör-
yggi kvenna í huga. Dreifing
skemmtistaða dreifir einnig lög-
regluþjónum um borg og bý sem ger-
ir löggæsluna síst sýnilegri og öflugri.
Gullaldarskeið stóru diskótekanna,
Broadway, Sigtúns og Klúbbsins, er
liðið undir lok. Þegar bjórinn var
leyfður árið 1989 spruttu upp krár,
barir, pöbbar og kaffihús sem áður
voru ekki til, Reykjavík fór að líkjast
öðrum borgum sem Íslendingar
heimsóttu og nutu þess að þræða þar
kaffihús og bari. Oft er sagt að bjór-
inn hafi einfaldlega drepið stóra næt-
urklúbbinn en gleymum því ekki að
slagsmálin á böllunum í gamla daga
voru svo algeng að þau þóttu hluti af
dagskránni. Umburðarlyndi fólks í
dag er minna, í dag er tekið hart á of-
beldismálum og í dag er einnig tekið
hart á smávægilegum brotum á lög-
reglusamþykkt sem tengjast virðingu
fyrir umhverfinu. Gott mál og við
hvetjum lögregluna til að halda áfram
á sömu braut.
Sambýli íbúa og skemmtistaða
Í sumar hefur skiljanlega reynt á
þolrif íbúa sem búa næst skemmti-
stöðum vegna óvenju blíðrar veðráttu
og reykingabanns sem
saman skópu karníval-
stemningu á götum úti.
Eins hefur bruninn í
Austurstræti 22 fært
miðpunkt skemmtana-
lífsins upp Banka-
strætið og þar með nær
þéttri íbúabyggð. Það
er mjög eðlilegt að
skoða vel hvað borgar-
yfirvöld geta gert til að
koma til móts við íbúa í
miðbænum og skapa
sátt.
Rétt eins og íbúar á Miklubraut
finna sannarlega fyrir umferðar-
þunga, finna íbúar í miðbænum sann-
arlega fyrir návíginu við veitinga-
staði, skemmtistaði, ferðamenn og
hótel í þessu fjölsóttasta hverfi borg-
arinnar. Miðbærinn hefur kosti og
galla en miðbærinn er sameign allra
borgarbúa og landsmanna, öll um-
ræða um miðbæinn verður að taka
mið af því.
Kraftmikil, skemmtileg og
örugg borg
Allir hafa skoðun á því hvort við Ís-
lendingar högum okkur vel eða illa
undir áhrifum áfengis en samkvæmt
könnunum er drykkjumynstur ungs
fólks á Íslandi í takti við það sem ger-
ist erlendis. En rót áfengisvanda er
ekki að finna í afgreiðslutíma
skemmtistaða, staðsetningu
skemmtistaða eða hitastigi dósabjórs.
Þær rætur eru samfélagslegar og
þær glímum við við með markvissum
forvörnum, opinskárri umræðu og
velferðarþjónustu.
Meginþorri gesta á skemmtistöð-
um Reykjavíkurborgar um nætur
hegða sér vel, skemmta sér vel og
finna ekki til óöryggis. Unga fólkið á
tíunda áratugnum hætti ekki að
skemmta sér þó skemmtistaðir væru
lokaðir klukkan þrjú, skemmtanalífið
færðist út á götu og í heimahús. Af-
greiðslutími er visst stýritæki og
hingað til hefur honum verið stýrt
með það í huga að halda aftur af hóp-
amyndun sem eykur öryggi, fækkar
alvarlegum ofbeldisbrotum og greiðir
fyrir umferð. Höldum áfram að auka
við sýnilega löggæslu sem festir
Reykjavík í sessi sem kraftmikla,
skemmtilega og örugga borg.
Oddný Sturludóttir og
Dagur B. Eggertsson
skrifa um löggæslumál
Dagur B. Eggertsson
»Höldum áfram aðauka við sýnilega
löggæslu sem festir
Reykjavík í sessi sem
kraftmikla, skemmti-
lega og örugga borg.
Dagur er oddviti Samfylkingarinnar í
Reykjavík og Oddný er borgarfulltrúi.
Oddný Sturludóttir
Sýnileg löggæsla ber árangur