Vikublaðið - 17.02.1997, Blaðsíða 3

17. febrúar 1997
ÍBMíiíáJíjíD
✓
-hrelnn meirihluti félagshyggjufólks við Háskóla Islands í sex ár.
í sex ára valdatíð Röskvu hefur bilið milli Röskvu og Vöku
aukist jafnt og þétt, Röskvu í hag. Árið 1991 sigraði Röskva
með 1% mun en árið 1995 var munurinn orðinn tæp 20%.
Vilhjálmur „Það sem
skilur hreyfingarnar að
er fyrst og fremst skil-
greining á menntahug-
takinu”
Katrín „Röskva hefur
haldið uppi málefna-
legri gagnrýni á hel-
stefnu rfkisstjórnarinn-

Röskva - samtök félags-
hyggjufólks við Há-
skóla íslands hefur fengið
hreinan meirihluta í sex
kosningum til Stúdenta-
ráðs í röð og þar með bor-
ið sigurorð af Vöku, félagi
lýðræðissinnaðra stúdenta
sem hefur sterk tengsl við
- Sjálfstæðisflokkinn.
Næsta miðvikudag verður
kosið til Stúdentaráðs og
þá kemur í ljós hvort
Röskva heldur meirihlut-
anum sjöunda árið í röð.
-Vísir að vinstrisveiflu í þjóðfélag-
inu segja sumir. Árangur af samstöðu
vinstriaflanna þar sem unnið er af ein-
hug án flokkadrátta og tortryggni,
segja aðrir, ásamt virkri og öflugri
andstöðu Röskvu gegn niðurskurði
Sjálfstæðisflokksins í menntamálum.
Um sterka stöðu Röskvu innan Há-
skólans segir Vilhjálmur H. Vil-
hjálmsson formaður Stúdentaráðs
H.Í.: „Það sem skilur að Röskvu og
Vöku er fyrst og fremst skilgreining á
menntahugtakinu. Vaka skilgreinir
menntahugtakið mjög þröngt og ein-
blínir á innri aðstæður stúdenta svo
sem gæði kennslu og þess tíma sem
fólk dvelur á svæðinu. Það er einnig
það sem hreyfingamar eiga sameigin-
legt. Aðal Röskvu hins vegar, auk
áherslu á bætta kennslu og aðstöðu
innan Háskólans, eru áherslur á stöðu
námsmanna í víðara samhengi. Þá á
ég við hluti eins og Lánasjóðinn, upp-
byggingu stúdentagarða og dagvistun
bama námsmanna. Allt sem lýtur að
jafnrétti til náms og því sem gerir það
að verkum að fólk almennt geti stund-
að hér nám. Það sem tryggir að nám
sé ekki forréttindi fárra heldur sjálf-
sögð réttindi allra.”
Nú hefur Vöku og Röskvu greint á
um skylduaðildina að Stúdentaráði. í
hverju felst sá ágreiningur?
„Það er rétt að skylduaðildin að
Stúdentaráði hefur verið ágreinings-
mál milli hreyfinganna. Við lítum á
það sem samtryggingu námsmanna ef
þeir lenda í vandræðum. Hugmynd
Vöku er í takt við hugmyndir hægri-
manna almennt en þær lúta að því að
auka kostnaðarvitund námsmanna
með því að taka upp þjónustugjöld, ef
fólk þarf á neyðaraðstoð að halda.
Röskva vill umfram allt tryggja hag
námsmanna almennt og yfirleitt. Inn-
an skóla sem utan, “ segir Vilhjálmur.
Virk andstaða
í sex ára valdatíð Röskvu hefur bil-
ið milli Röskvu og Vöku aukist jafnt
og þétt, Röskvu í hag. Árið 1991 sigr-
aði Röskva með 1% mun en árið 1995
var munurinn orðinn tæp 20%. Mat
margra viðmælenda Vikublaðsins úr
röðum námsmanna er að bæði hafi
Röskva haft upp á að bjóða frambæri-
legra fólk og sterkari málefnastöðu en
Vaka. Málefni sem lúta að kjörum
námsmanna almennt og það falli í
góðan jarðveg á sama tíma og skorið
hefur verið niður í menntakerfmu og
þrengt verulega að hag stúdenta.
Katrín Júlíusdóttir sem leiðir lista
Röskvu til Háskólaráðs, bendir á að í
valdatíð Röskvu haft ríkisstjómin
skorið grimmt niður í menntamálum.
„í tíð þessarar ríkisstjómar hefur ver-
ið skorið vemlega niður og sú óánæg-
ja endurspeglast í góðu gengi Röskvu
í Háskólapólitíkinni. Röskva hefur
haldið uppi málefnalegri gagnrýni á
menntastefnu ríkisstjómarinnar og
fyrir vikið náð tiltrú námsmanna.
Enda hefur Röskva staðið öflugan
vörð um hagsmuni námsmanna,” seg-
ir Katrín.
Margir benda á að sigur Reykja-
víkurlistans fyrir þremur árum endur-
spegli að einhverju leyti Röskvugald-
urinn. Þar náðist upp gríðarleg
stemmning meðal ungs fólks á vinstri
væng, utan flokka sem innan, sem
vann mjög vel að framboðinu og
rnargir kunnir Röskvuliðar störfuðu
með Reykjavrkurlistanum. I Reykjav-
íkurlistanum er á ferð sama módel og
í Röskvu, vinstrimenn í bandalagi við
framsóknarmenn.
Vöku skortir
trúverðugleika
Menntastefna ríkisstjómarinnar
hefur einkennst af miklum niður-
skurði og samdrætti á öllum sviðum
menntamála. Mjög hefur verið þrengt
að námslánakerfinu og er mál margra
að íslendingar hafi á þessum tíma
mjög svo fjarlægst drauminn um jafn-
rétti til náms.
Úr þessu hafa Röskvuliðar unnið
vel. Virk andstaða við aðgerðir stjóm-
valda, áherslur á félagsleg málefni á
sama tíma og hægrisinnað íhald er við
landstjómina hafa gefist vel í bland
við jafnréttisyfirbragð á framboðslist-
um. Sem dæmi má nefna að árið 1996
var hlutfall kynjanna jafnt á fram-
boðslistum Röskvu, á meðan hlutfall-
ið var 13-9, körlum í vil hjá Vöku.
Margir viðmælenda Vikublaðsins
bentu á að ýmislegt fleira en ójafnt
hlutfall kynjanna og tengingin við
hægri hugmyndafræðina stæði Vöku
fyrir þrifum. „Það hefur staðið trú-
verðugleika Vöku fyrir þrifum að
framboðslistar hennar samanstanda af
fólki sem án efa gæti náð prýðis ár-
angri innan módelsamtakanna en hef-
ur ekkert að gera í pólitík,” eins og
einn viðmælenda Vikublaðsins komst
að orði. „Námsmenn gera kröfu um
málefnalegar umræður um hagsmuni
stúdenta og þeim hefur Röskva haldið
uppi,” sagði sá hinn sami.
Aðall Röskvu er samstaða og póli-
tískur einhugur. Hvergi í starfi sam-
takanna vottar fyrir flokkadráttum eða
togstreitu um það sem forsvarsmenn
vinstriflokkanna telja að haldi þeim
sundruðum.
Vegna þessa er Röskva oft nefnt
sem draumamódel sameiningarsinna
á vinstrikantinum. Fróðlegt verður að
fylgjast með því þegar sú kynslóð
sem hefur setið við völd í Háskólan-
um undanfarin ár í umboði Röskvu
kemur af fullum krafti inn í lands-
málapólitíkina. Hvort krafa þeirra um
uppstokkun flokkakerfisins í anda
Háskólastjómmálanna verði að veru-
leika eða ekki.
Berst gegn
helstefnunni
Tónninn í viðmælendum Viku-
blaðsins gagnvart Röskvu var al-
mennt sá að samtökin hefðu staðið sig
vel í baráttunni gegn niðurskurðarhníf
Sjálfstæðisflokksins í menntamálum.
Eins og ung kona úr Félagsvísinda-
deild sagði aðspurð um hvað lægi að
baki velgengni Röskvu: „Á meðan
stjómvöld undir forystu Sjálfstæðis-
flokksins berja hausnum við steininn
og neita að viðurkenna þá staðreynd
að framtíð landsins sé fólgin í þekk-
ingu en ekki kjöti og fiski, hefur
Röskva barist hetjulegri baráttu gegn
helstefnu þessari í menntamálum.
Vaka myndi aldrei sinna því hlutverki
sómasamlega, eins rækilega og hún er
merkt hægri mönnum. Eg sjálf er
ekki félagshyggjumanneskja, hins
vegar trúi ég því einlægt að framtíð
þjóðarinnar liggi í aukinni og bættri
menntun. Bendi ég þar á írska efna-
hagsundrið máli mínu til stuðnings.
Þessu neitar Sjálfstæðisflokkurinn að
trúa og á meðan svo er, kýs ég til
vinstri og þar af leiðandi Röskvu hér í
Háskólanum. Af þeirri einföldu
ástæðu að hún hefur staðið sig í vöm-
inni fyrir menntun í landinu.”
Á meðan Röskva er laus við yfir-
bragð og togsteitu gamla flokkakerf-
isins á hún góða von um áframhald-
andi velgengni. Ferskleiki og áherslur
á félagslegar umbætur er það sem lað-
ar að unga fólkið í dag og um leið og
skortur á nýrri hugmyndafræði fælir
unga fólkið frá því að ganga til liðs
við gömlu vinstri flokkana. Náms-
menn virðast ekki vilja sjá framhald
af ungliðahreyfmgum gömlu flokk-
anna í Háskólapólitíkinni eins og
raunin er með Vöku. Röskva er í
þeirra augum samansafn af því besta
sem félagshyggjan hefur upp á að
bjóða, án beinna afskipta þeirra
stjómmálaflokka sem fyrir hana stan-
da. Á meðan svo er mun Röskvugald-
urinn magnast. bgs
Hlunnindabréf í íslandsmiðum
Þorsteins H.
Gunnarssonar bónda
Á nýafstöðn-
um miðstjórn-
arfundi Alþýðu-
handalagsins
lagði Þorsteinn
H. Gunnarsson
bóndi afar at-
hyglisvert skjal
fram til kynn-
ingar, hugmyndafræðilegrar þró-
unar og umræðu innan Alþýðu-
bandalagsins. Skjalinu fylgdu eft-
irfarandi hugleiðingar.
Hugmyndin kviknaði við lestur
bókar Sveins Skorra Höskuldssonar,
prófessors við Háskóla íslands, sem
gefin var út af Máli og menningu
1993. Naut Sveinn Skorri til verksins
styrks frá Sambandi íslenskra sam-
vinnufélaga að tilhlutan þáverandi
forstjóra Erlends Einarssonar. Einnig
fékk hann framlög úr Rannsóknar-
sjóði Háskóla íslands til verksins.
Bókin heitir Benedikt á Auðnum, ís-
lenskur endurreisnarmaður. Ohikað
má segja að verk þetta sé eitt af höf-
uðritum íslenskrar samvinnuhreyf-
ingar og samvinnuhugsjóna.
Orðið hlunnindabréf hef ég ekki
fundið í íslenskum orðabókum
en á bls. 392 í bókinni er sagt frá
því. í bréfi frá Pétri á Gautlönd-
um til Jóns í Múla er sagt að
hlunnindabréf séu frábrugðin
almennum hlutabréfum að því
leyti að þau njóti minni árlegs
arðs en hafa svo forgangsrétt að
eign félagsins, komi til skipta
við upplausn þess. Þessar
vangaveltur þeirra félaga eru
komnar til vegna þess að sam-
vinnumenn í Þingeyjarsýslu voru að
velta fyrir sér að ganga í bandalag
við enskan kaupmann, Zöllner, um
verslunarviðskipti.
Hlunnindabréf falla vel að hug-
myndum manna um veiðileyfagjald.
Þau geta borið hóflegan arð en svo er
líka hægt að setja þau á opinn upp-
boðsmarkað öll eða að hluta og réði
þá frjáls markaður arðgreiðslunni.
Samkvæmt samvinnuhugsjóninni
yrði þó ávallt að gera arðinn upp á
heildarársgrundvelli, þ.e. hver ein-
staklingur fengi jafn háa árlega arð-
greiðslu af sínu bréfi þó hluti bréf-
anna gæfi meira í aðra hönd tíma-
bundið. Ríkisvaldið fengi hlutfalls-
lega jafn mikið í sinn hlut að tiltölu.
Með því að einstaklingar og ríkis-
vald skiptu með sér arðinum hlut-
fallslega væri þjóðin og ríkisvaldið
bundin saman í eina heild.
Til að koma í veg fyrir röskun á
stöðu útgerða og tímabundna óvissu
í sjávarútvegi yrði að leiða í lög for-
leiguákvæði sem tryggði rétt út-
gerða. Framleiguréttur til
þriðja aðila að vissu marki
yrði að vera leyfður til að
skapa sveigjanleika.
Við gjaldþrot sjávarútvegs-
fyrirtækja mundu skráðir
handhafar hlunnindabréfa
draga réttindin yfir auðlind-
inni út úr þrotabúinu til að
koma í veg fyrir að hlunninda-
réttindin færðust frá þjóðinni
yfir til banka og fjármálastofn-
ana. Með þessari aðferð er eignar-
réttur þjóðarinnar ótvírætt tryggður
yfir auðlindinni. Áframhaldandi
hlunnindaréttindi til eigenda þrota-
búsins og/eða nýrra útgerðaraðila
þess yrði því samningsatriði og færi
ráðherra með það samningsumboð
og vald.
Talsmenn þeirrar þróunar sem nú
er í gangi varðandi eignarrétt yftr
auðlindinni tala um mikla hagræð-
ingu. Ekki er hægt að fallast á að það
sé hagræðing að náttúrusprottin rétt-
indi þjóðarinnar séu færð frá henni
til fámenns hóps einstaklinga, þó
þeir geti sýnt fram á að þeir séu dug-
legir og útsjónarsamir. Þeir geta
haldið áfrant að róa þó þeir borgi ör-
lítið gjald. Hagfræðin kennir að allt
sem er takmarkað hækkar í verði.
Útgerðir hafa farið á hausinn og
munu halda því áfrani. Innlent og er-
lent auðmagn mun komast yfir veð-
réttindi í útgerðum. Þróunin gæti
orðið sú að hér hæfust stórkostleg-
ustu málaferli íslandssögunnar. Nið-
urstaða þess gæti orðið, í versta falli,
að Islendingar yrðu bónbjargannenn
í eigin landi. Þá götu hafa íslending-
ar gengið áður og ættu að vera
reynslunni ríkari.
Hlunnindabréf falla vel að
hugmyndum manna um veiði-
leyfagjald, Þau geta borið hóf-
legan arð en svo er líka hægt
að setja þau á opinn uppboðs-
markað öll eða að hluta og réði
þá frjáls markaður arðgreiðsl-
unni.