Morgunblaðið - 09.11.2008, Blaðsíða 20

20 Viðtal
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. NÓVEMBER 2008
Eftir Orra Pál Ormarsson
orri@mbl.is
R
ichard Starkey flaðrar upp um mig
í forstofunni. Keyrir mig nánast
um koll. Gleði hans er fölskvalaus
enda þótt við höfum aldrei sést áð-
ur. Maður fær ekki svona mót-
tökur á hverjum degi, hugsa ég meðan ég
reyni eftir megni að halda kappanum í skefj-
um. „Rólegur Ringó,“ fyrirskipar eigandinn
og hundurinn dregur sig í hlé – með semingi.
Ég er staddur á Víðimelnum hjá Bjartmari
Guðlaugssyni söngvaskáldi. Hann vísar mér
til sætis í stofunni og við byrjum að spjalla.
Ringó bíður átekta undir borði, ætlar greini-
lega ekki að missa af neinu.
Ástandið í þjóðfélaginu er Bjartmari, eins
og öðrum, efst í huga. „Það er hræðilega
sorglegt hvernig komið er fyrir íslensku þjóð-
félagi,“ byrjar hann, alvarlegur í bragði. „Ís-
lenska þjóðarsálin á bágt. Það er ljóst að út-
rásarvíkingarnir – eins og það er nú ljótt orð
– fóru fram úr sér og misstu stjórn á partí-
inu. Þetta var komið út yfir allan þjófabálk
og græðgin hefur riðlað heimsmynd okkar.
En liggur mesta ábyrgðin hjá athafnamönn-
unum? Mitt svar er nei. Hún liggur fyrst og
síðast hjá þeim sem stofnuðu til partísins, ís-
lenskum stjórnvöldum. Það voru þau sem
slepptu ljónunum lausum á sínum tíma og
það er því kaldhæðni örlaganna að nú séu
þessi sömu stjórnvöld að reyna að taka til
eftir þau.“
Vantar allar hugsjónir
Bjartmar gerir stutt hlé á máli sínu en
heldur svo ákveðinn áfram. „Það var rík-
isstjórn Halldórs Ásgrímssonar og Davíðs
Oddssonar sem gaf tóninn. Íslensk alþýða var
spiluð upp í topp í hégóma og rugli. Forseti
vor, Ólafur Ragnar Grímsson, tók líka þátt í
að afvegaleiða þjóðina. Eftir höfðinu dansa
limirnir.“
Honum þykja stjórnmál á Íslandi ótrúverð-
ug nú um stundir. „Það er sama í hvaða horn
er litið. Það er ekki nokkur maður í þessu af
hugsjónaeldi. Sennilega er ekki ætlast til
þess að stjórnmálamenn hafi hugsjónir. Það
er þó merkilegt hvað þeir eru alltaf fram-
sýnir þegar eigin hagur er í húfi. Sama hvort
þeir heita Geir H. Haarde eða Steingrímur J.
Sigfússon. Vilji þeir í raun og veru vera
framsýnir ættu þeir að fella úr gildi lög um
eftirlaunasjóð þingmanna. Sýna gott for-
dæmi. En hvað veit ég svo sem? Kannski er
ég bara þverhaus með staðreyndastíflu?“
Hann segir áberandi að ráðamenn þjóð-
arinnar séu upp til hópa ekki menn mikilla
sæva. „Það sést best á því að þeir þurfa alltaf
að sníkja ljós annars staðar frá. Þess vegna
tróðu forsetahjónin og ráðherrar í ríkisstjórn
sér fram fyrir íslenska handboltalandsliðið
þegar það vann silfrið á ólympíuleikunum í
sumar. Það var lítil reisn yfir því. Væri hug-
myndafræðin sterkari kæmi ljósið kannski til
þeirra – milliliðalaust.“
Í sömu andrá rekur Ringó upp gól, þar
sem hann liggur undir borði. Með honum
bærast bersýnilega djúpar hugsanir. En hann
kemur þeim ekki í orð.
Ringó hefur athygli okkar Bjartmars eitt
augnablik en síðan heldur greiningin áfram.
„Kynslóðin sem varð ástfangin lýðveldisárið
1944 ber sína ábyrgð á því hvernig komið er
fyrir þjóðinni nú,“ segir söngvaskáldið. „Fá-
tæktaróttinn var svo mikill hjá þessari kyn-
slóð að hún ofverndaði börnin sín. Það er í
sjálfu sér ekkert óeðlilegt en við erum að
súpa seyðið af því nú.“
Krísan e.t.v. ekki til óheilla
Honum þykir einsýnt að íslenska þjóðin
þurfi að ganga í gegnum langa og stranga
krísu. „En ég er ekki viss um að það verði til
óheilla. Barnafólk mun í auknum mæli fara
utan en það hefur ekkert slæmt af því að búa
erlendis. Það kemur víðsýnna heim aftur með
tvítyngd börn. Það hefur enginn Íslendingur
haft vont af því að búa erlendis,“ segir Bjart-
mar og talar af reynslu. Hann bjó um tíma í
Danmörku.
Og aukaverkanirnar gætu orðið fleiri.
„Lýðveldiskynslóðin gæti þurft að skeina sig
sjálf á elliheimilum landsins. En það skal
heyrast stuna úr horni: Þetta reddast!“
Bjartmar segir brýnt að Íslendingar temji
sér heilbrigða og gagnrýna hugsun við þessar
erfiðu aðstæður og ræði saman á skyn-
samlegum nótum. Það geti bjargað þessari
þjóð. „Það er ekki gott að kasta fram illa
ígrunduðum alhæfingum. Fjallabaksleiðir og
hrein og klár lygi stjórnmálamanna hafa tafið
þjóðina í að ná árangri í rökrænni hugsun.
Íslendingar eru gott fólk. Það þarf ekki að
segja þeim að vera góðir hverjir við aðra.
Sjáðu bara allar björgunarsveitirnar. Það eru
fleiri hundruð manns reiðubúin að bjarga
öðru fólki í sjálfboðavinnu.“
Raunar hefur Bjartmar sjaldan verið bjart-
sýnni fyrir hönd íslensku þjóðarinnar en ein-
mitt nú. „Við blasir að koma hér á heiðarlegu
og góðu kerfi sem verndar þá sem þurfa á
því að halda, unga sem aldna. Einstaklings-
framtakið mun áfram fá að njóta sín innan
hæfilegra marka og undir skynsamlegu eft-
irliti. Þetta reddast-kynslóðin hefur runnið
sitt skeið. Ég var að koma frá Færeyjum og
ræddi þessi mál heilmikið við Færeyinga.
Það blés ekki byrlega fyrir þeim á sínum
tíma en þeir hafa með seiglunni náð sér ótrú-
lega vel á strik. Við Íslendingar eigum okkar
bestu vini í Færeyingum og getum lært
margt af þeim.“
Það er líklega engin tilviljun að á borðinu
fyrir framan okkur liggur mikill doðrantur
um færeyska listmálarann Mikines. „Hann
var æðislegur málari, náttúrubarn eins og
Kjarval. Sjáðu þessar myndir!“
Eftir þennan stutta útúrdúr dregur Bjart-
mar mál sitt um þjóðfélagsástandið saman:
„Það eru spennandi tímar framundan. Við
komum ekki til með að sjá hér fjörutíu ára
gamla Hummera og betlara í eldgömlum
Armanifötum í framtíðinni. Það verður ekk-
ert Kúbusyndróm á Íslandi. Íslenska þjóðin
hefur alltaf haft gaman af því að byggja ofan
á rústirnar. Sjáðu móðuharðindin, Vest-
mannaeyjar, snjóflóðin. Hvers vegna ekki
nú?“
Alltaf að spila og semja
Að því sögðu vendum við kvæði okkar í
kross, gerumst persónulegri. Hvað skyldi
vera að frétta af Bjartmari Guðlaugssyni
sjálfum?
Þá sjaldan maður
lyftir sér upp
Ef ég mætti ráða
Venjulegur
maður
Í fylgd með
fullorðnum
Með vottorð
í leikfimi
Það er puð að
vera strákur
Engisprettu-
faraldur,
Haraldur!
Bjartmar
Ljóð til vara
Strik
Vor
Ekki barnanna
beztur
Tvær fyrstu
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Með á plötunni
Þú og þeir og
allirnema einn
Með á plötunni
16 ára
Með á plötunni
Strákarnir okkar
1970-1994
Með á plötunni
Bjartar nætur
Með á plötunni
25 ára
Unnir Birna Vilhjálms-
dóttir fæðist, Apple
tölvur koma á markað.
Gorbachev verður
leiðtogi Sovétríkjanna,
Orson Welles deyr.
Spaugstofan verður til,
eldflaugin Challenger
springur í loft upp.
Sjónvarpið hefur
útsendingar alla
daga vikunnar.
Berlínarmúrinn fellur,
Bush eldri verður
forseti Bandaríkjanna.
Írak ræðst inn í Kúveit,
Þýskaland sameinast
í eitt land.
Davíð Oddsson verður
forsætisráðherra,
Persaflóastríðið hefst.
Tékkóslóvakía skiptist
í Tékkland og Slóvakíu,
Smuguveiðar hefjast.
Debetkort tekin í
notkun á Íslandi.
Albert Guðmundsson
og Kurt Cobain deyja,
sjómenn fara í verkfall.
Jacques Chirac tekur
við sem forseti
Frakklands.
Forritunarmálið Java
er kynnt almenningi.
Jökulhlaup úr Gríms-
vötnum í kjölfar eldgoss,
kindin Dollý fæðist.
Ólafur Ragnar Gríms-
son er kosinn forseti.
Dario Fo hlýtur bók-
menntaverðlaun Nóbels.
Evran er fyrst tekin í
notkun, Jeltsín segir af sér
sem forseti Rússlands.
Tveir Suðurlandsskjálftar
og eitt Heklugos. Vísindavefurinn opnaður.
Smáralindin er opnuð.
Falun Gong-meðlimum
meinað landvistarleyfi.
Hugtakið „bláa höndin“
birtist á prenti í fyrsta sinn,
Nói albínói frumsýnd
Ólafur Ragnar Grímsson
kvænist Dorrit Moussaieff.
„Fjölmiðlafrumvarpið“
samþykkt af Alþingi en
hafnað af forseta Íslands.
Kyoto-bókunin tekur gildi,
Jóhannes Páll páfi deyr.
Finnland sigrar í
Evróvisjón, Saddam
Hussein tekinn af lífi.
Anna Nicole Smith deyr,
flóðbylgja í Suður-Kyrrahafi,
Nepal verður lýðveldi.
Bobby Fischer deyr á
Íslandi, tveir ísbirnir
ganga á land.
Paul Fontaine-Nikolov, sest á
Alþingi sem varaþingmaður.
Efnahagskreppa í kjölfar
hruns íslensku bankanna.
Metallica spilar í Egilshöll
fyrir um 18.000 manns.
Sýndarmennska er
Íslenska þjóðarsálin á bágt.
Samkvæmið fór úr bönd-
unum. Að áliti Bjartmars Guð-
laugssonar söngvaskálds þarf
ekki að fara í neinar grafgötur
með það. Eigi að síður hefur
hann sjaldan verið bjartsýnni
fyrir hönd þjóðar sinnar enda
kunni hún fátt betur en byggja
ofan á rústirnar. Og hvað með
hann sjálfan? „Ég held áfram
að rokka!“
Morgunblaðið/Kristinn
Nóg efni „Ég sem alltaf vakinn og sofinn. Það liggur í hugsuninni. Gallinn við mig er hins vegar
sá að ég er hundlatur að fara í stúdíó. Núna eru að vísu upptökur framundan. Það er þó ekki von
á plötu alveg á næstunni, a.m.k. ekki fyrir jólin. Ég á frekar von á því að senda frá mér lag og
lag,“ segir Bjartmar Guðlaugsson sem sendi síðast frá sér breiðskífu fyrir þremur árum.