Skinfaxi - 01.05.1919, Blaðsíða 2

34
SKINFAXI
ungmennafélaganna, enda er það þýð-
ingarmesta atriði stefnuskrárinnar, og
einmitt þaö eiga félögin hægasí með aS
uppfylla, þó fyrir þau sem aSra verSi
jafnan „ógurleg' andans IciS upp á sig-
urhæSir.“
Af öllu því, sem fyrir liggur aS um-
bæta, ríSur íslandi mest á alþýðument-
uninni, því aS hún verður að vera það
bjarg, sem allar aðrar framfarir eiga
að grundvallast á. ]?að eru straumhvörf
allmikil á mentamálasviði landsins um
þetta leyti, sem ungir menn geta ekki
leitt hjá sér, því að þeir eru bæði vit-
andi og óvitandi þátttakendur í þeim.
Sjálfsmentun eða heimilismcntun hefir
til skams tíma verið svo að segja eina
alþýðumentunin; er henni lof sungið að
verðleikum, því marga kosti hafði hún,
og „hollur er heimafenginn baggi,“ en
tímarnir og kröfurnar breytast nú, svo
að ekki verður við ráðið, og hættir þá
mörgum við að gera lítið úr því nýja,
sem kemur i stað þess gamla og úrelta.
Alþýðuskólamentunin er í bernsku enn
þá hér á landi; er enn að hrjóta isinn
og virðist eiga langt i land meS að ná
föstu skipulagi. Hér er ekki rúm til að
rita um barnafræðslumál. Skal að eins
geta þess, scm gamall maður bað mig
eitt sinn að skila til ungmennafélag-
anna. það var eitthvaS á þessa leið:
Ungmennafélögin fengu ekki að reyna
sig á þegnskylduvinnunni og fórna þar
með kröftum sínum fyrir land og lýð,
nú ættu þau að rækja andlega þegn-
skyldu í því, að hjálpa börnunum á
heimilunum við undirbúnng þcirra
undir skólaveruna, sem svo víða er á-
bótavant, og einnig leiðbeina eldri börn_
um þar sem skólavist er af skornum
skamti, eins og víða cr enn til sveita.
Væri þeim stundum vel varið. pað er
þó einkum ungmennafræðslan, eða hin
æðri lýSmentun, sem ungmennafélögin
ættu að gera að áhugamálum sínum,
með liverskonar fyrirkomulagi, er
hentast þætti. Verið er nú að benda á
ýmsar leiðir er vænlegar þykja, svo
sem þýðingar góðra útlendra bóka, er
alþýðu væri gefinn kostur á með að-
gengilegu verði, stofnunum lestrafélaga,
bókasafna með lestrarstofum þar sem
svo hagaði til að því yrði við komið
o. s. frv.
Alt þctta' er gott og sjálfsagt að því
sé gaumur gefinn og eitthvað lagt í söl-
urnar fyrir það, því að varla er vafi á
því, að það myndi auka viðsýni manna
og þroska. En sannfæring mín er, að
aldrei geti það koniiö i s t a ð skóla
og skólanáms; þá væri gildi hins „lif-
andi orðs“ litið og annara áhrifa, er
skólaveran getur veitt fram yfir bæk-
ur, og einmitt í skólunum geta ungir
menn fengið leiðbeiningu i þvi að not-
færa sér bækur og velja bækur til
notkunar er gagnlegar væru. Sjálfs-
mentun verður líka að eiga sér stað í
skólunum því enginn skóli getur ment-
að þann nemanda sem ekki vill það
sjálfur, það yrði líkt og þegar Baklca-
hræður tóku að bera ljósið í liúsið í
húfum sínum. Sjálfsmentun og sjálfs-
uppeldi verður því að vera meginmátt-
ur í uppeldi og fræðslu allra, einkum
þroskaðri nemenda, hvar sem er, og
hvernig sem námi er háttað og getur
því sjálfsmentun ekki verið gagnstæð
skólamentun. — ]?ótt nægilegt góðra
bóka væri á boðstólum þykist eg vita,
af reynslu, að a 11 u r fjöldinn
myndi ekki notfæra sér þær án livatn-
inga og leiðbeininga. Hvernig er hægt
að álykta öðruvísi, þegar mestallur
fornbókmentaauður okkar liggur ónot-
aður af öllum þorra almennings, en
eftirspurn eftir reifarasögum eykst.