Mánudagsblaðið - 08.05.1972, Qupperneq 3

Mánndagur 8. maí 1972
MánudagsbSaðið
3
ÓLAFUR HANSSON PRÓFESSOR:
Að grafa sína dauðu
(Framhald úr síðasta blaði).
MÁSÓLEUM
. í fornöld voru konungum og
höfðingjum oft reist vegleg graf-
hýsi af allt öðru tagi en pýramíd-
arnir. Frægast af öllum slíkum graf
húsurn er grafhýsi Másollosar kon-
ungs í Litlu-Asíu. Það var í forn-
öld talið eitt af sjö furðuverkum
heimsins og af nafni Másollosar er
dregið hið alþjóðlega heiti á graf-
hýsum, másóleum. Á síðari öldtun
hafa verið reist mörg skrautleg graf
hýsi, en fegurst þeirra allra er Taj
Mahal í Agra á Indlandi, sem ind-
verskur fursti á 17. öld lét gera fyr-
ir sig og drottningu sína. Ýmsir
arkitektar og listfræðingar hafa lát-
ið svo ummælt, að það sé fegursta
hús á þessari jörð, en um slíkt
verða skoðanir auðvitað alltaf skipt
ar, ekki er til einn algildur mæli-
kvarði á fegurð.
LÍKBÁTURINN
Meðal margra þjóða ríkir sú trú,
að hinir dauðu þurfi að fara yfir
fljót eða höf til að komast til dauða
ríkisins. Þetta er til dæmis alþekkt
frá Forn-Grikkjum, sem trúðu' því,
að hinir framliðnu þyrftu að fara
yfir fljót (Akeron eða Styx) til að
komast í ríki Hadesar draugakon-
ungs. Karon hét ferjumaðurinn,
sem flutti þá yfir fljótið, og hann
vildi fá sinn ferjutoll og engar
jrefja-r þessvegna var hjá Grikkjum
alltaf látinn peningur undir tungu-
rætur hins dauða, svo að hann gæti
borgað' ferj utoll inn. Framan af var
peningurinn stundum brotinn í
tvennt til að drepa hann líka, í
dauðraheimum var ekki hægt að
nota Iifandi pening.
Trúin á för hins dauða yfir fljót
eða höf hefur leitt til þess, að menn
eru oft jarðaðir í bátum. Á Suður-
hafseyjum voru Iíkin stundmn lát-
in í báta, sem síðan var hrundið á
haf út. Reyndar þekkist líka hitt á
stöku stað að varpa Iíkunum hrein-
lega í sjóinn. Og þetta kemur stund
um fyrir enn, þegar menn deyja á
rúmsjó. Eins og alkunnugt er, var
það allalgengt á víkingaöldinni á
Norðurlöndum, að lík væru látin
í skip og haugar opnir yfir. Leifar
þessara greftrunarsiða héldust sums
staðar alllengi í því að líkkistur
voru eins og bátar í Iaginu. Sumir
ætla jafnvel, að báturinn sé hin
upprunalega fyrirmynd líkkistunn-
ar. Hún mun þó eiga sér fleiri fyr-
irrennara, svo sem hola trjástofna
eða höggnar steinþrær. Líkistur
eru annars af ýmsum gerðum. í
Frakklandi tíðkast það t. d. að hafa
handföng á endum líkkistunnar, en
ekki hliðunum, og bera líkmenn-
irnir hana á öxlunum.
LÍKBRENNSLAN
Líkbrennsla er án efa yngri en
greftrunin, en þó er hún ævaforn.
Hún var algeng í Evrópu þegar á
yngri steinöldinni. Sá siður tíðkað-
ist hjá Forn-Grikkjum og Rómverj-
um að brenna lík frjálsra manna,
en lík þræla ( og glæpamanna)
voru grafin óbrennd. Á Norður-
löndum tíðkuðust greftrun og lík-
brennsla hlið við hlið um Iangan
aldur, og er ekki vitað með neinni
vissu, eftir hvaða reglum þar var
farið. Enn í dag er líkbrennsla út-
breidd meðal Indverja. Langt fram
eftir 19. öld tíðkaðist það í Ind-
landi, að ekkjur voru brenndar lif
andi á líkbáli manns síns.
Að einhverju leyti er líkbrennsla
sprottin af þeirri skoðun, að nauð-
synlegt sé að losa sálina úr öllum
tengslum við líkamann, svo að hún
geti farið algerlega frjáls ferða
sinna. En hún er þó áreiðanlega
öðrum þræði sprottin af hræðslu
við afturgöngur. Menn trúa því, að
draugar eigi erfiðara um vik, ef
líkin eru brennd. Þessi skoðun sést
sums staðar í íslendingasögunum,
svo sem í sögunum um Glám og
Þórólf bægifót.
Sumir eru mjög andvígir lík-
brennslu af trúarlegum ástæðum.
Parsar í Indlandi telja hana hinn
voðalegasta glæp, sem unnt sé að
drýgja. Hjá þeim er eldurinn há-
heilagur, og með líkbrennslu er eld
urinn saurgaður á svívirðilegan
hátt. Og sumir spíritistar á okkar
dögum halda því fram, að mönnum
líði ekki vel fyrsta kastið hinum
megin, ef Iík þeirra eru brennd.
Þeir segja, að þeim finnist að þeir
séu allsnaktir og hafi af því mikinn
ama.
SMURNING
Smurning líka á sér trúarlegar
orsakir. Menn trúa því, að sálin
lifi áfram í líkinu eða leiti þangað
að minnsta kosti öðru hverju. Til
smurningar eru notaðar ýmiskonar
kryddjurtir og stundum einnig salt.
í þessari list hafa engir komizt eins
langt og Forn-Egyptar. í Egypta-
landi hefur fundizt fjöldinn allur af
smurðum líkum eða múmíum og
eru mörg þeirra 4000—5000 ára
gömul. Þó má oft sjá andlistdrætti
mjög greinilega. Egyptar smurðu
einnig lík helgra dýra. Það hefur
fundizt fjöldi af smurðum líköm-
um heilagra katta. Margar þjóðir
fyrr og síðar hafa smurt lík. Það
hefur vakið furðu, hve framarlega
íbúar Aleutaeyja við Alaska standa
í þessu, en þeir eru annars harla
frumstæðir.
dögum halda þv, fram, að mönnum
GREFTRUNAR-
FÓRNIR
Við jarðarfarir höfðingja fara
oft fram fórnir í stórum stíl. Er
þá fórnað bæði mönnum, dýrum
og alls konar munum. í fornum
grískum heimildum er sagt frá því,
að greftrunarfórnir hafi tíðkazt í
mjög stórum stíl hjá Skýþum, sem
byggðu Suður-Rússland í fyrndinni.
Þegar höfðingjar Skýþa voru greftr-
aðir var þrælum og hestum fórnað
hundruðum saman, svo að heldri
mennirnir yrðu ekki fótgangandi
og einmana á gresjum eilífðarinn-
ar. í Afríku tíðkaðist það víða fram
undir síðustu aldamót, að konum
höfðingja var fórnað við greftrun
þeirra. Við andlát höfðingja eins í
Vestur-Afríku var öllum konum
hans, 600 að tölu, fórnað, svo að
hann yrði ekki konulaus hinum
megin.
SORG
Þeir, sem missa nána ættingja,
láta oft sorg sína í ljós á áberandi
hátt. Þeir syngja stundum sorgar-
söngva á ákevðnum tímum dags
marga mánuði eftir fráfall ástvinar-
ins. Víða mála menn sig sorgarlit-
um eða bera ákveðna sorgarbún-
inga Víða er svart liturinn en í
Austur-Asíðu er það hvítt og með
sumum þjóðum gult. Sums staðar
tíðkast það, að menn og konur raki
af sér allt hár, er þau verða fyrir
ástvinamissi.
Ástralíunegrar hafa þann sið,
að þeir bíta af sér einn fingurkögg-
ul, ef þeir missa náinn ættingja,
Hendur gamals fólks, sem hefur átt
mörgum á bak að sjá, eru því illa
leiknar stundum og til fárra hluta
nýtar. Einkennilegur siður var á
Hawai á meðan þar var sjálfstætt
ríki. Við lát konunga gengu öll
lög úr gildi í nokkra daga. Þá
máttu menn drepa og stela, án þess
að þeim væri refsað fyrir. Notuðu
margir sér þetta, sem hversdags-
lega voru mestu heiðursborgarar.
Þá gat hinn fátæki orðið stórríkur
á einni nóttu með því að vera
duglegur að stela, og þótti sá auður
velfenginn. Þá gám konurnar los-
að sig við leiðinlega eiginmenn,
kálað þeim í allra augsýn, og þóttu
jafngóðar eftir Sá, sem ekki notaði
sér á einhvern hátt þetta einstæða
tækifæri, var litinn óhýru auga, þá
var litið svo á, að hann bæri enga
sorg eftir sinn ástsæla konung.
í Austurlöndum stráðu menn oft
ösku í hár stt tl að sýna sorgi sína.
Askan varð þá oft einnig tákn iðr-
unar eftir einhver afbrot. Askan
sem iðrunartákn smeygði sér inn í
kristnina, og á öskudeginum geym-
ast minjar um slíka siði.
Hjá frumstæðum þjóðum má
finna vísi að líkræðum. Við jarð-
Framhald á 6. síðu.
LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER -
oc
UJ
>
cc
UJ
>
<
cc
UJ
>
<
cc
UJ
>
<
I-
oc
UJ
>
<
I
cc
UJ
>
<
cc
UJ
>
<
oc
UJ
>
<
oc
UJ
>
<
oc
UJ
>
<
cc
UJ
>
<
LITAVER
LITAVER
Veggfóöur
Höfum fengið nýja sendingu af veggfóðri — Bjóðum nú
okkar glæsilega litaval á Litavers-kjörverði
Teppi
20 tegundir af teppum — Filtteppi — Nylonteppi með eða
án gúmi-undirlags — Ný mynstur — Nýjir litir — En okkar
landsfræga Litavers-kjörverð
Málning
Nu sem fyrr bjóðum við 2000 tónaliti að eigin vali
Gólfdúkur — Gólfflísar
Glæsilegt litaúrval — Litavers-kjörverð — Margar tegundir
— Lítiö viö í Litaveri —
— Það hefur ávallt borgað sig —
LITAVER LITAVER
>
<
m
00
>
<
m
33
>
<
m
33
>
<
m
30
>
<
m
3J
>
<
m
co
>
<
m
oo
>
<
m
oo
>
<
>
<
m
LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — UTAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER -