Neisti - 13.04.1983, Blaðsíða 4

EINING UM BETRILEIÐ?
Eftir Má Guðmundsson
VERKALYÐSFLOKKARNIR OG KOSNINGARNAR
Nú hafa flokkamir hver á
fætur öðrum iagt fram stefnu
sina fyrir kpsningamar 23. apríl
n.k. Þafe er einkennandi
fyrir þessar stefnuskrár, að
frasaglamur og innihaldslitil
slagorð setja vaxandi svip á
islenska stjómmálaumræðu.
Þannig talar Sjálfstæðisflokkur-
inn um «festu - sókn - framtið»
og Alþýðubandalagið um
«einingu um islenska leið». Á
sapia tima virðist það vera
einkennandi að flokkamir reyni
að fela stefnu sina. Þannig
er kosningastefnuskrá Sjálf-
stæðisflokksins ekkert annað en
grimubúningur hinnar raunvem-
legu stefnu flokksins. Það er
helst Framsóknarflokkurinn sem
kemur hreint til dyranna i
þessum kosningum, enda boðar
hann opinskátt kjaraskerðingar
eftir kosningamar. Kosninga-
stefnuskrár borgaralegu verka-
lýðsflokkanna, þ.e. Alþýðu-
bandalagsins og Alþýðuflokks-
ins, hafa einnig ofannefnd ein-
kenni. Það vaknar þvi sú
spurning hversu alvarlega beri
að taka þær, og hversu góð
vísbending þær séu um stefnu
flokkanna éftir kosningamar.
Þrátt fyrir að hægt sé að
setja spumingarmerki við kosn-
ingastefnuskrár verkalýðsflokk-
anna hvað þetta varðar, hafa
þær sjálfstætt gildi, þar sem
málflutningur verkalýðsflokk-
anna i kringum þessar stefnu-
skrár hefur áhrif á fylgilið
og kjósendur þessara flokka.
Eining um islenska leið
Kosningastefnuskrá Alþýðu-
bandalagsins er að mestu byggð
á stjómmálaályktun siðasta
landsfundar þess. Það er
athyglisvert að líta á hvaða
vandamál á efnahagssviðinu það
em, sem Alþýðubandalagið
viðurkennir i þessum textum,
og hvað liggur á bak við þær
«lausnir» sem það kemur með.
Greinilegt er að Alþýðubanda-
lagið telur vandamálin vera verð-
bólguna, viðskiptahallann við
útlönd og erlenda skuldasöfnun,
og að lokum viðurkennir Al-
þýðubandalagið nú hina sér-
stöku offjárfestingar- og of-
veiðikreppu sem tröllríður ís-
lenskum sjávarútvegi. Þær
lausnir sem Alþýðubandalagið
setur fram á þessum vanda-
málum byggjast á þremur at-
riðum, sem Alþýðubandalagið
telur vera staðreyndir. I
fyrsta lagi er talið að atvinnu-
leysi hér á landi sé bráð
hætta en ekki verður efast
um það hér. í öðm lagi er
talið að leiftursóknaröflin hafi
styrk til og muni koma lausn
sinni fram, þ.e. atvinnuleysi
og kjaraskerðingu, bjóðist ekki
aðrar beinar handbærar lausnir
á ofantöldum efnahagsvanda-
málum. í þriðja lagi telur
Alþýðubandalagið að möguleikar
hagþróunar sem byggist á einka-
framtaki og auðvaldsrekstri séu
ekki tæmdir, þ.e. að islenska
auðvaldsþjóðfélagið eigi þó
nokkra vaxtarmöguleika. Þessi
þriðji punktur er aldrei settur
beint fram, en hann er þó
forsenda þess að hægt sé
að tala um mikla framleiðslu
og framleiðniaukningu í hefð-
bundnum og nýjum iðngreinum,
án þess að setja það í sam-
band við sósíalíska umsköpun
efnahgslifsins.
Það er á þessum gmnd-
velli sem Alþýðubandalagið
setur fram samstarfsgmndvöll til
að verja ísland gegn atvinnu-
leysinu, eða «eining um
íslenska leið». Ekki er hægt
að segja að þessi stefna sé
neitt sérstaklega skýr, eða að
auðvelt sé að festa hendur á
hvað hún þýði í framkvæmdinni.
afurðir í stað ódýrari inn-
fluttra afurða áður) og gróði
innlendra atvinnurekenda eykst.
Einnig helst atvinnustig uppi
um stund, svo lengi sem önnur
lönd taka ekki upp sömu stefnu.
Ef allir tækju hins vegar
upp á því að framkvæma sína
sér-islensku, sér-bresku, sér-
frönsku eða sér-dönsku leið, yrðu
afleiðingamar ægilegar fyrir
verkafólk. Kaupmáttur yrði
dreginn saman í öllum löndum
samtímis og allir reyndu að
draga úr sínum innflutningi.
Hvort tveggja myndi þýða
að stórlega drægi úr eftir-
spurn í heiminum (því inn-
flutningur eins lands er út-
flutningur annars) og atvinnu-
leysi myndi stóraukast. Af-
leiðingin yrði þjóðfélagslegt stór-
áfall fyrir verkafólk i heiminum.
í báðum tilfellum er þó ljóst,
að hin sér þjóðlega leið er
verkalýðsfjandsamleg leið og
felur alls ekki í sér lausn
á kreppunni.
Bæði stefna Alþýðubanda-
lagsins og Alþýðuflokksins bygg-
ist á þeirri forsendu að auð-
valdsþjóðfélagið á Islandi hafi
enn töluverða ónýtta þróunar-
möguleika. Báðir ganga flokk-
amir út frá þeirri forsendu
að hægt sé að stórauka bæði
framleiðslu og framleiðni innEm
ramma núverandi efnahagsskip-
unar. Hvers vegna Alþýðu-
bandalagið hefur um leið sósíal-
isma á stefnuskrá sinni er óljóst,
því raunverulegur gmndvöllur
sósíalískrar baráttu getur ekki
verið annar en sá að auð-
valdsþjóðfélagið sé ófært um að
leysa eigin kreppu nema á
kostnað verkafólks og sé ófært
um að fullnægja þeim þörfum
sem það skapar. Án þessa
verður sósíalísk barátta ekkert
annað en óraunsæ draumsýn.
Ef litið er á þróun mála
bæði alþjóðlega og hér á
landi á undanförnum áratugum,
virðist nokkuð einsýnt að þessi
forsenda sósialískrar baráttu er
fyrir hendi. En um leið og
borgaralegu verkalýðsflokkarnir
viðurkenna þetta er gmnd-
völlurinn dottinn undan stefnu
þeirra og starfi eins og það
hefur verið fram til þessa.
Þrátt fyrir einstaka fram-
sæknar kröfur sem em innan
um í kosningastefnuskrám
verkalýðsflokkanna, felst ekki í
þeim heildarstefna sem getur
annað hvort varið verkafólk fyrir
afleiðingum kreppunnar, eða
sett fram einhveija lausn á
henni. Þegar nánar er að
gáð felst ekkert annað í
stefnu þeirra en það, að til
að veijast árásum auðvalds-
ins, eigi verkalýðshreyfingin
sjálfviljug að fallast á vissa
kjaraskerðingu. Hinn kosturinn
sé, að leiftursóknaröflin fram-
kvæmi stefnu Verslunarráðsins.
Þessu neitum við. Valkost-
irnir hér og nú em ekki
þessir. í fyrsta lagi er stefna
Verslunarráðsins ekki fram-
kvæmanleg við núverandi
kraftahlutföll og ekki til þess
ætlast að hún verði framkvæmd
á næstunni, eins og gerð er
grein fyrir hér annars staðar
í blaðinu. Nei það sem við
blasir nú er að styrkja verka-
lýðshreyfinguna til að veijast
árásum auðvaldsins, því það er
hægt að hrinda þeim árásum.
Þetta er eina stefnan sem getur
skapað forsendur fyrir varanlegri
sósíalískri lausn á kreppunni,
því sú hreyfing sem er ófær
um að veija fyrri ávinninga er
einnig ófær um að sækja fram
á við.
rekstrareiningar í öllum atvinnu-
greinum», sem ekki byggjast
á sósialískri umsköpun. atvinnu-
veganna, beinast oftast gegn
verkafólki og þýða annað hvort
uppsagnir, aukið vinnuálag,
óbeinar launalækkanir, verri
aðbúnað á vinnustað, eða allt
þetta til samans. Þegar ekki
sé «úr sér gengið» og feli
ekki í sér vöm fyrir launa-
fólk. Þannig er greinilegt,
að Alþýðuflokkurinn er tilbúinn
til að ráðast á vísitölutrygg-
. ingu launa eftir kosningar, sem
auðvitað mun hafa í för með
sér stórkostlega lækkun kaup-
máttar i þeirri óðaverðbólgu sem
nú geysar. I staðinn vill
Alþýðuflokkurinn taka upp
áfkomutryggingu heimilanna,
sem eigi að tryggja öllum
ákveðið lágmarks lifskjarastig.
Þetta bendir til þess, að Al-
þýðuflokkurinn sé sér með-
vitaður um það þrátt fyrir allt,
að afnám vísitölubóta mun þýða
verri lífskjör alls almennings
og varpa mörgum niður á stig
í því að verkalýðshreyfingin felst
á kjaraskerðingu gegn því að
haldið verði uppi atvinnustigi,
um leið og einstök lönd eru
einangruð frá áhrifum alþjóð-
legu efnahagskreppunnar, með
því að teknar eru upp tak-
markanir á innflutningi og eftir-
spurn er beint að innlendum
afurðum (kaupum íslenskt segir
Svavar Gestsson, kaupum breskt
segir Tony Benn o.s. frv.). Ef
þessi stefna er framkvæmd í
einu landi, en önnur riki halda
óbreyttri stefnu, hefur hún það
i för með sér að kjör verka-
fólks versna (bæði vegna
beinnar kjaraskerðingar og
vegna þess að það verður
nú að kaupa dýrari innlendar
Meginbættimir eru tveir. I
fyrstalagi, að hægt sé með sam-
ræmdu verðbólguviðnámi og
víðtæku skipulagsuppgjöri að
færa niður verðbólguna, án
þess að auka atvinnuleysi eða
skerða kaupmátt (og jafnvel
jafna lífskjör i leiðinni), og án
þess að ráðast nokkurs staðar
gegn meginuppistöðum islenska
auðvaldsþjóðfélagsins. I öðm
lagi að «íslensk atvinnustefna»
geti skapað aukna framleiðslu
í nýjum og gömlum iðngreinum.
Auðvitað fer ekki hjá þvi að
inn í þessa stefnu séu tekin
málefni og kröfur sem em
framsæknar og til hagsbóta
fyrir verkafólk (t.d. afkomu-
trygging, kjarajöfnun, stytting
vinnutimans, 40 vinnustundir á
viku nægi til lífsframfæris,
samræming veiða og vinnslu,
aflastýring og betri gæði í
framleiðslu sjávarafurða), en
flestar kröfurnar byggjast hins
vegar annað hvort á óskhyggju
og óraunsæi, eða geta bein-
linis beinst gegn verkafólki og
hagsmunum þess. «Skipulags-
breytingar» og «raunhæfar
er um aö ræða tæknibreyt-
ingar, en þeim fylgja yfirleitt
umtalsverðar nýjar fjárfestingar í
fyrirtækjunum, er aðeins ein
leið til að auka gróða fyrir-
tækjanna, þ.e. að pressa meira
út úr þvi vinnuafli sem þau
hafa yfir að ráða. Áður
en við tökum þessa stefnu til
nánari gagnrýni skulum við lita
á hvaða stefnu Alþýðuflokkur-
inn hefur upp á að bjóða.
Betri leiðir bjóðast en
stefna Alþýðuflokksins
Að mörgu leyti deilir
Alþýðuflokkurinn forsendum
með Alþýðubandalaginu. Hann
gengur þó lengra i tillögugerð
i sambandi við offjárfestingar-
og rányrkjustefnuna bæði i
landbúnaði og sjávarútvegi. I
sjálfu sér er þetta jákvætt,
en þetta getur Alþýðuflokkurinn
m.a. vegna þess að fylgi hans
í sveitunum er nánast ekkert.
Alþýðuflokkurinn gengur einnig
til kosninganna með þá stefnu
að kerfi vísitölubóta á laun
hreinnar fátæktar ef ekki ör-
birgðar. Það er því áreiðan-
legt að betri leiðir bjóðast en
efnahagsstefna Alþýðuflokksins.
Sósíalisk
efnahagsstefna?
Su efnahagskreppa sem ís-
lenska auðvaldsþjóðfélagið á við
að striða er samsett úr tveim
þáttum, þ.e. annars vegar
beinum áhrifum alþjóðlegrar
efnahagskreppu auðvaldsheims-
ins, og hins vegar sérstakri
kreppu islenska sjávarútvegsins
og almennrar iðnþróunar hér
á landi. Báðir þessir þættir
eiga sameiginlega rót, þ.e.
stjórnleysi auðvaldsþjóðfélags-
ins. Það er algjör firra og
blekkingar einar, að það sé
til einhver sér-islensk lausn á
þessari kreppu. Sú lausn sem
Alþýðubandalagið leggur til, er
náskyld þeim lausnum sem svip-
aðir sósíaldemókratískir straum-
ar leggja til út um allan
heim. Þessi lausn, ef lausn
skyldi kalla, felst annars vegar
Gerbreytta
efnahagsstefni