Stéttabaráttan - 08.11.1974, Blaðsíða 7

STÉTTABARATTAN lO.tbl. 8.111974
Skoðanaskipti |7
Kollvörpun mððurréttarins
Hvað er það sem veldur því að konan
ér sá aðili auðvaldsþjóðíélagsins,
sem mest er kúgaður ? Löngum ríkti
sú sannfæring að konunni bæri að lúta
karlmanninum, vera ambátt hans.
Kirkjan veitti þessum skoðunum
dyggilegan stuðning og Biblían gerir
ráð fyrir að óæðri staða konunnar
hafi tíðkast frá upphafi, einhvers
konar guðleg skipan. En er myrkviði
þvf er heimspeki kirkjunnar lagði
yfir allar skoðanir á miðöldum létti,
jókst fljótlega þekkingin á hinumfyrri
samfélögum manna. Ættfeðrasam-
félag það sem lýst er í bókum Móses
reyndist risið upp úr eldri samfélags-
gerð, ættsveitarþjóðfélaginu. Ætt-
flokkurinn samanstóð af mörgum ætt-
sveitum, þar sem hjúskapur var ekki
leyfður innan ættsveitarinnar, og urðu
einstaklingar að leita sér maka utan
hennar, innan ættflokksins. Aðeins
móðernið var öruggt og því var skyld-
leiki aðeins rakin í kvenlegg. Heimil-
ið sem var samfélagsstofnun, réð
yfir öllum flóknustu verkefnunum og
vinnan miðast öll við þarfir heimilis-
Ins. I þessum veiðiþjóðfélögum voru
verkfærin fá og einföld. Þá þegar
hófst viss starfsskipting, þar sem
karlmennirnir stunduðu aðallega
veiðarnar, enkonurnar heimilistörf.
A heimilinu höfðu konurnar öll völd,
þær höfðu jafnvel rétt til að vísa
karlmanninum burt úr ættsveitinni ef
þeim fannst ástæða til. Sem dæmi
um félagslega stöðu konunnar íþessum
samfélögum, þá gátu konurnar hvenær
sem var sett ættarhöfðingjann af og
gert hann að óbreyttum hermanni.
Eitt er það sem varpar nokkru ljósi á
stöðu kvenna þessa tímabils, en það
eru erfðirnar, eðae.t. v. helst hvern-
ig þær breytast. Þegar karlmaður-
inn féll frá, runnu eignir hans, sem
reyndar voru litlar, til holdgetinna
systkina hans (fædda af sömu móður)
og -systra- og móðurbræðra hans,
en ekki til barna hans. Við fráfall
konunnar runnu eignirnar til barna
hennar og holdgetinna systra hennar,
ekki til bræðra hennar. Stafaði þetta
af því, að eignunum var haldið innan
ættsveitarinnar, en eiginmennirnir
voru jú úr annarri ættsveit. Með tii,-
komu húsdýranna, breytast fram-
leiðsluhættir manna. I stað hinnar
daglegu matvælaöflunar, veiðanna,
| komu gripahjarðirnar, sem kröfðust
breytinga á starfinu. Þessar hjarðir
komust snemma f einkaeign, fyrst í
eigu ættföðurins, þó sá eignarréttur
hafi ekki verið eins og við skiljum
hann í dag, og síðan fjölskyldu föður-
ins. En með hjörðunum eignaðist
hann ekki aðeins hjarðirnar, heldur
| einnig allar eignir heimilisins og þar
með einnig þá sem tðku nú að vinna
öll erfiðustu störfin - þrælana. Aður
voru herteknir menn teknir inn í fjöl-
i skylduna sem frjálsir menn, en nú
þurfti meira vinnuafl en ættsveitin gat
látið af hendi og þess vegna voru þeir
gerðir að þrælum. En með þessum
breytingum á þjóðfélagsskipaninni
gátu gömlu erfðirnar ekki lengur stað-
ist, þar sem að við dauða mannsins
hefðu eignir hans ekki runnið yfir til
I barna hans, og haldist innan ættsveit-
l arinnar heldur inn í aðrar ættsveitir.
Staða konunnar
Þetta leiddi til þess að ættrakning í
kvenlegg og þar með erfðir í móður-
ætt voru lagðar niður, en karlsift og
föðurerfðir komu í staðinn. Með
þessu kemur krafa karlmannsins
(eignamannsins) um raunverulegt fað-
erni barnanna, en hann heldur sínum
rétti til kynlífs utan hjónabandsins,
sem gildir jafnvel fram a okkar daga.
Þessum umskiptum er best lýst með
orðum Engels: "Kollvörpun móður-
réttarins var heimssögulegur ðsigur
kvenþjóðarinnar. Karlmaðurinn tók
við stjórnartaumunum, líka á heimil-
inu, konan lækkaði í tign, hún var
þrælkuð, hún varð ambátt fýsna hans
og einbert tæki til barneigna" (Fried-
rich Engels: "Uppruni fjölskyldunnar,
einkaeignarinnar og ríkisins" Urv. r.
I, bls. 389). Samhliða þessum breyt-
ingum, verða því líka breytingar á
samlífi manna, það er frá samfélags-
búskap, margar konur og karlar sam-
an, til parahjúskapáf', þó með vissri
sameign. En í þrælaþjóðfélaginu kem-
ur líka til eign karlmannsins (eigna-
mannsins) á konunni. Hann hafði oft
margar konur fyrir utan ástkonur.
Aðeins meðal þrælanna komst ein-
kvænið á frá upphafi. A Islandi í
þrælaþjóðfélagi landsnámsaldarinnar
voru enn þá ríkjandi ýmsar leifar ætt-
arsamfélagsins meðal eignastéttarinn-
ar, konan hafði rétt á að helga sér
land, sem dæmi Auður Djúpúðga.
Ambáttin hafði að sjálfsögðu ekki
þennan rétt, en börn ambáttarinnar
og eigandans fengu viss réttindi, t.d.
sagan um Ölaf pá son Melkorku.
Lok þrælaskipulagsins
En með tilkomu flóknari atvinnutækja
verður þrælaskipulagið óhentugt. Til
að fá þrælana til að vinna, þurfti sí-
fellt fleiri varðmenn eftir því sem
verkefnin urðu flóknari. Upp úr skip-
broti þrælaþjóðfélagsins rís léns-
þjóðfélagið, með ánauðugum bændum
og átthagafjötrum. Bændurnir unnu
skylduvinnu fyrir lénsherrann að hluta
til, en að hluta í sína eigin þágu.
Lénsskipulagið reyndist heldur ekki
fært um að standa af sér Jjróun
vinnunnar og innan þess ox upp bana-
maður hennar, borgarastéttin. Þá
kemur nýtt stig í kúgunarsögu konunn-
ar, eins og Engels lýsir.
"Félagsbúskapurinn gamli hafði mörg
hjón og börn innan vébanda sinna. Þar
stjórnuðu konurnar búsýslunni og það
var opinbert og nauðsynlegt starf,
engu síður en vistaöflun karlmannanna.
Þetta breyttist er ættfeðrafj ölskyldan
fór að láta til sfn taka. Stjórnin á bú-
sýslunni taldist ekki lengur opinber
þjónusta. Hún kom þjóðfélaginu ekki
framar við. Hún varð einkaþjónusta.
Eiginkonan varð þjónustu-mær,
reyndar sú æðsta í hjúaflokknum. Hún
var útilokuð frá þátttöku í félagslegri
framleiðslu. Það er ekki fyrr en nú,
að hún á aftur aðgang að þjóðfélags-
legum framleiðslustörfum. Það er
stóriðjan, sem því veldur, - og þetta
nær reyndar aðeins til verkakonunnar.
(Friedrich Engels; Uppruni fjölskyld-
unnar, einkaeignarinnar og ríkisins."
Urvalsrit Ibls. 402-403).
Kosningaréttur kvenna
Arið 1882 eru sett fyrstu lög um kosn-
ingarétt kvenna. Ekkjur og ógiftar
konur er standa fyrir búi og eru 25 ára
eða eldri fengu rétt til að kjðsa í hrepps
nefnd, sýslunefnd, bæjarstjórn og á
safnaðarfundum. Sama ár eru einnig
sett lög um að systkyni fái sama erfða-
hlut, áður höfðu konur aðeins fengið
hálfan hlut á við bræður sína. Bríet
Bjarnhéðinsdóttir er fyrsta konan hér
á landi sem berst opinberlega fyrir
rétti kvenna árið 1887. Eins og annars-
staðar í heiminum eru það menntaðar
konur sem fyrst gera sér grein fyrir
kúguninni og rfsa gegn henni.
Bríet Bjarnhéðinsdóttir
Samt var tímakaup verkakonunnar
aðeins helmingur af tímakaupi verka-
mannsins. Ekki var ástandið betra í
sveitum. Vinnutími vinnukonunnar var
yfirleitt lengri en vinnumannsins, en
kaup hennar var helmingur af kaupi
hans. Einnig var matarskammtur
hennar oft hálfur karlmannsskammtur.
Með aukinni verktækni sem leysti
mörg erfiðustu verkin, voru konur
settar í störf sem krafist var mikils
handflýtis og lagni og þau störf metin
til lægri launa en störf sem kröfðust
mikils vöðvaafls. Þetta var mjöghag-
kvæmt fyrir borgarana til að leyna
auknu arðráni á verkakonum og er svo
enn í dag og réttlætt með setningu sem
slíkri, "létt störf, lág laun. " Lögin
um sömu laun fyrir sömu vinnu voru
fyrst sett 1967, eftir harða baráttu
verkakvenna, en þessi lög eru varla
annað en nafnið tómt. Konurfáyfir-
leitt ekki aðra vinnu en sem konum er
ætluð og launin eru lá í hlutfalli við
vinnu karlmanna. Atvinnurekendur
notfæra sér mismunandi starfsheiti,
það er karl og kona vinna samskonar
verk, en starfsheitin eru ekki þau
sömu, þannig að starf konunnar er
metið til lægri launa. En við lítum
aftur á kröfur fyrsta Kvenréttindafél-
agsins. Konur hafa bæði fengið kosn-
ingarétt og kjörgengi, en hver er þátt-
taka kvenna í pólitísku starfi, hún er
ekki mikil. Þær konur sem starfa á
heimilum sínum eru yfirleitt, félags-
lega einangraðar og ópólitískar, og þær
sem vinna úti líta á starf sitt sem
tfinabundið aukastarf fyrir utan hús-
verkin og vinna því tvöfalt starf, en
karlmaðurinn nýtur sinna fyrri for-
réttinda að koma ekki nálægt heimilis-
störfunum. Ef við lítum svo á jafn-
rétti til mennta og embætta. Margt
hefur áunnist í þessum málum síðan
fyrsta konan lauk ársprófi 4ða bekkjar
lærðaskólans árið 1899 og lagalega
er ekki nein hindrun í vegi, en samt
stunda mim færri konur framhalds-
nám en karlar. Uppeldið hefur þar
mikið að segja. Allt frá byrjun,
miðast uppeldi stúlkna að einu marki.
þ. e. að gera þær að "góðum" eigin-
konum og mæðrum. Gift kona með
börn fær ekki tækifæri til að nota
sfna menntun.
Stúlkur úr verkalýðsstétt sem þurfa
að vinna fyrir sinni skólavist treysta
sér ekki til þess vegna lágra launa.
Eitt af þeim málum sem ekki mikið
hefur verið fjallað um er að viður-
kenndur sé réttur kvenna til vinnu
utan heimilisins til jafns við karl-
menn. Það er að segja að konur geti |
verið vissar um að börnunum sér
veitt fyllsta öryggi meðan þær vinna
utan heimilisins. Konur úr verka-
lýðsstétt hafa yfirleitt orðið að vinna
úti og eldri systkyni eða gatan séð
um uppeldi barna þeirra.
"Ef konan gegnir skyldum sínum í
einkaþjónustu fj ölskyldunnar, er hún
útilokuð frá þjóðfélagslegum fram-
leiðslustörfum og getur ekki unnið
sér neitt inn. .. Sérfjölskylda nú-
tímans er grundvölluð á þrælkun kon-
unnar á heimilinu, hvort sem hún er
nú opinber eða dulklædd, - og þjóð-
félagið er sett saman úr eintómum
sérfjölskyldum. Þær eru sameind-
irnar í félagsheildinni." (F. E. s.r.
bls. 403)
"Hið fslenska kvenfélag"
Fýrstu samtök kvenna hér á landi
"Hið íslenska kvenfélag" var stofnað
fyrir atbeina Bríetar Bjarnhéðinsdóttm
árið 1904, og barðist það fyrir jafn-
réttismálum kvenna svo sem kosninga-
rétti, kjöfgengi, jafnrétti til skólanáms
og embætta á við karlmenn. Eýrsta
verkakvennafélagið á íslandi var stofn-
að fyrir forgöngu Kvenréttindafélags
Islands 1914. Það var verkakvenna-
félagið Framsókn. A þessum tíma
unnu konur og karlar hlið við hlið í
efiðisvinnu, oft 12-14 stundir á sólar-
hring og einnig voru konur í erfiðari
vinnu en karlar.
Rauður vettvangur
Frá lesendum
LÆVÍS ÁRÓDUR
Eitt af lævísustu áróðursbrögðum
borgaranna er hinn sfglymjandi á-
róður um að á Islandi rfki alger
jöfnuður. lsland sé stéttlaust þjóð-
félag. Þessi árðður glymur manni
um eyru allt ffá barnsaldri, frá
skólabókum í barnaskólum til fjöl-
miðlanna.
Einn af lesendum Stéttabaráttunnar
vakti athygli ritstjórnarinnar á pist-
li sem birtist í lesbók Morgunblaðs-
ins sunnudaginn 27 október sl. Pist-
ill þessi, sem skrifaður var af Gísla
Astþórssyni, fjallaði um hinn "mikla
jöfnuð" sem eihkénnir íslenskt þjóð-
félag, og að mati höfúndar er "jafn-
réttið etv. það eina sem er einkénn-
andi fyrir það". Eitt er þó höfundi
mjög þyrnir í augum, en það er
"þeir pólitísku ofstækismenn sem
standa á götuhornum og selja Stétta-
baráttuna, og telja að stéttabarátta
eigi að vera inntak lffsins" eins og
hann orðar það. Sjálfur telur höf-
undur að á íslandi sé stéttlaust þjóð-
félag, og spyr lesendur þeirrar
spurningar: Hvar annarstaðar getur
togarasjómaður gengið á land og
stofnað fyrirtæki, eða sonur verka-
mannsorðið prófessor eðabanka-
stjóri?
Sá lesandi sem benti okkur á pistil
þeiman er sjálfur verkamaður og
hefur fyrir 10 manna fjölskyldu að
sjá. Sjálfur sagðist hann ekki þekkja
neinn verkamann sem orðið hefur
bankastjðri, en bætti við að kanski
yrðu tveir elstu synir sínir, sem
orðið hafa að hætta í skóla til að
hjálpa honum við að ffamfleytá fjöl-
skyldunni, einhverntíma í framtíð-
inni bankastjórar eða prófessorar.
Hann æskti þess að koma þvf á fram-
færi við lesendur Stéttabaráttunnar
að þeir vöruðu sig á lævísum áróðri
af því tagi sem fram kemur í um-
ræddum pistli, og sagði að síðustu:
"Þannig skrifa þeir einir sem hafa
það nægilega gott til að koma ekki
auga á misréttið í þjððfélaginu."
Ritstjórnin kemur hér með þessum
athugasemdum á framfæri og tekur
undir orð hans.
ALLT MED MILLIFÆRSLUM
Islenska auðvaldið á nú í sídýpkandi
kreppu - þetta er staðreynd sem
lesa má á síðum Moggans - en
hvernig á að "leysa" kreppuna?
Um það fjalla blöðin f þeim tón, að
"nú verða allir að bera þyngri
birðar" o. s. frv. Þessi orð, þótt
hógvær séu og villandi um raun-
verulegt eðli "lausnar" auðvaldsins
ákreppunni, bera með sér, a3
byrðar verkalýðsins þyngjast, en
þau gefa jafnframt f skyn, að bur-
geisarnir ætli að hætta makindatil-
veru sinni og deila kjörum með
verkafólki. En auðvitað er það
fjarri - það er éftir sem áður
verkalýðurinn sem verður að bera
þunga auðvaldsarðránsins og allar
"lausnir" auðvaldsins á kreppu eru
á kostnað verkalýðsins. Talið um
að "allir beri sinn hluta byrðarinn-
ar" er eingöngu ætlað til þess að
reyna að sætta verkalýðinn við
kj ar asker ðingar nar.
Einn llður til þess að auka byrðar
verkalýðsins eru bráðabirgðalög
ríkisstjórnarinnar "til bjargar
sjávarútveginum". Dagblaðið Vísir
fagnar að sjálfsögðu þessum lögum
(í leiðara 23.9.) og lýsir þeim sem
"afreksverki mannanna sem sömdu
þau". En mestur er fögnuður Vísis
sökum þess, að þessar aðgerðir
"kosta ekki neinar álögur á almenn-
ing í landinu". Það var og! Engar
byrðar - ekkert nema "millifærsl-
ur"í Nú á bara eftir að afturkalla
vísitölufalsið, launafrystinguna,
verðhækkanirnar og gengislækkun-
ina, þar sem leysa má vandann með
millifærslum. Það eru svona "af-
reksmenn" sem fyrrverandi ríkis-
stjórn hefur skort - hún réðist allt
af beint geng hag verkalýðsins. En
einhver kann að spyrja hvaðan féð
KM
er komið sem fært er á milli ?
Konan og sósíalisminn
I sósíalísku ríkjum nútímans t. d.
Kína og Albaníu, stendur þessi bar-
átta enn yfir. I Kína þar sem ríktu
lenskir atvinnuhættir að mestu fyrir
byltinguna, hafa konur unnið hvern
sigurinn á fætur öðrum í jafnréttis-
baráttu sinni, t.d. í öllum stjórnum
og nefndum eru 1/3 hluti konur og í
Albaníu er barist fyrir því meðhjálp
ríkisins að gera heimilisstörfin
félagssleg.
"Það mun sýna sig, að fyrsta for-
sendan fyrir frelsi konunnar er, að
kvenþjóðin taki þátt í framleiðslunni.
En skilyrði þess er, að sérfjölskyld- |
an verði ekki lengur nein framleiðslu-
eind í þjððféiaginu. Sá eiginleiki
hennar verður að hverfa."
(1'rltedrJch Engels; "Uppruni fjöl-
skyfðiulnar, einkaeignarinnar og
rfkisiís." Urvalsrit 1 bls.403)
' ' HGd/SIA
Lesió bæklinga KSML
UM VERKFÖLL . (eftir Lenín)
50/- kr.
REYNSLAN AF KJARABAR-
Attunni.
(Alyktun Alþjóðasambands Rauðra
Verkalýðsfélaga frá 1929 um bar-
áttuaðferðir f verkfóllum)
50/- kr.
Alyktanir l.RAÐSTEFNU
KSML.
150 kr.
DÍALEKTlSKA OG SÖGULEGA
E FNISHYGGJA N(eftir Stalin)
(2. námsfundur í námshring KSML
með formála og eftirmála KSML)
150 kr.
UM FLOKKINN
( 5. námsfundur í námshring KSML
með formála KSML)150 kr.
forfagið