Verklýðsblaðið - 07.02.1936, Side 3

verklyðsblaðið
VEftiCLÝWBLÁÐIO
Útffefandi:
KOMMÚNISTAFL. ÍSLANDS.
Ritatjóri:
EINAR OLGEIRSSON.
AfgT.: Vatnsstíg 8 (þriöju hœö).
Sími: 2184. — Pósthólí 57.
PrentsmiOjan Acta h.f.
KOMMÚNISTAFLOKKUR
ÍSLANDS
(Delld úr Alþjóða-
sambandi kommúnlsta).
Formaöur:
BRYNJÖLFUR BJARNASON.
Skrifstofa: Vatnsstig S (3. hcaO).
ViOtalstimi:
Daglega kl. 8—7, Tirka daga.
Okur heildsatanna
í skjóli gjaídeyris-
leyfanna
Hrun smákaupmanna
Enn einu sinni er verið að út-
hluta gjaldeyrisleyfunum og öll
líkindi benda til að nefndin ætli
ekki að breyta þeirri stefnu sinni,
að veita þau fyrst og fremst
heildsölunum, þó hinsvegar sé ó-
hugsandi annað en neytendasam-
tökunum takist að knýja nokkur
leyfi einnig sér til handa, — því
allt annað væri að gefa heildsöl-
unum ótakmarkaðan rétt til að
okra á fólkinu og tolla nauðsynj-
ar þess eftir vild.
Hver hefir orðið afleiðing þess-
arar stefnu undanfarið ár?
Afleiðingm hefir orðið sú ann-
arsvegar að neytendur herða sam-
tök sín af öllum krö'ftum til að
losna sem mest undan oki stóru
heildverzlananna, — en hinsvegar
verður smákaupmönnunum að
blæða fyrir af því þeir eru bundn-
ir á klafa heildsalanna, fá engin
gjaldeyrisleyfi sjálfir og verða því
að sæta þeim okurkjörum, sem
heildsalarnir skammta þeim.
Afstaðan fyrir almarga smá-
kaupmenn á síðasta ári hefir því
orðið sú, að þeir verða að kaupa
vörur með t. d. 20% álagningu
heildsalans, en geta sjálfir ekki
lhgt neitt sem heitir á vöruna, af
því þeir þurfa að keppa við neyt-
eridasamtökin, sem eru meira eða
minna laus við að þurfa að greiða
heildsalanum þennan óheyrilega
toll.
Útkoman hefir svo orðið sú fyr-
ir margan smákaupmanninn, að
hann hefir þrælað kauplaust allt
árið til að tryggja gróða heildsal-
ans. Og nú horfir hann fram á
sama þetta ár meðan stóru heild-
verzlanimar eins og Johnsen &
Kaaber og öll þessi stórgróðafyr-
irtæki sitja inni með gjaldeyris-
leyfin og skammta honum verðið. I
Að sama skapi sem smákaup- |
mennirnir tapa eða þræla kaup- '
laust og nálgast gjaldþrotið,
græða svo stórkaupmennirnir,
enda er það staðreynd, að firmu,
sem fyrir 2 árum voru mjög tæp
eða jafnvel stórskuldug, eru nú
orðirt rík, — á einokunarafstöð-
Jalsol® Hálfdánarson
braiitryðjandi kaKpSéíagsstarSsemimsar á Islandí
Hundrad ára mínning
Eftir Brynjólf Bjarnasoii
„Kommúnistallokkur Islands
skorar á vinnandi bændur ís-
lands að sameinast í anda
brautryðjendanna í Suður-
pingeyjarsýslu og fretsa sam-
vmnuhreyfingu sina frá yfir-
vofandi hættu fasisma og fjár-
gróðahringa, með því að taka
höndum saman við verkalýð-
inn til að skapa þjóðfylkingu
hins vinnandi fólks á íslandi.“
Úr Avarpi 3. þings K. F í.
Nýlega hefir 90 ára afmælis
eins af merkustu brautryðjendum
kaupfélaganna, Benedikts á Auðn-
um, verið minnst að makleikum.
I-Ireppsnefnd Húsavíkurhrepps á-
kvað að gera Benedikt að heiðurs-
borgara.
Sl. miðvikudag var hundrað ára #
afmæli fyrsta brautryðjandans,
roannsins, sem má teljast faðir
kaupfélagsstarfseminnar á íslandi,
Jakobs Hálfdánarsonar. — Maður
skyldi nú ætla, að kaupfélögin og
Framsóknarfl. hefðu minnst þess-
arar stundar með veglegri minn-
ingarathöfn. En það fór á annan
\ eg. Dagblað Framsóknarflokksins
hefir ekki minnst einu orði á af-
mæli þessa merka mann, sem hefir
átt hinn glæsilegasta þátt í sögu
Jslands á endurreisnartímabilinu.
Jakob Hálfdánarson.
— Og í útvarpinu myndi hans
vafalaust heldur ekki hafa verið
minnst, ef ekki lægju til þess eft-
irfarandi drög:
Aðstandendur J. H. fóru þess á
leit, að Jóhannes skáld úr Kötlum
fengi að halda erindi í útvarpið
á 100 ára afmælinu. — Útvarps-
stjóri brást mjög illa vil, og svo
fóru leikar, að útvarpið neitaði
að taka við erindi um J. H., nema
stjórn Sambands íslenzkra sam-
vinnufélaga útnefndi fyrirlesar-
ann. — Arnór Sigurjónsson var
útneíndur. — En þó að erindi Arn-
órs væri hlýlegt, þá var samt ekki
Norska verkamannaiþróUa-
sambandíð beldur Sparíakiade
EINIvASKEYTI TIL
YERKLÝÐSBLAÐSINS.
Kaupm.höfn 7. febr.
Frá Osló er símað:
Norska verkamanna-íþróttasam- j
handið heldur alþjóðlegt vetrar- ;
íþróttamót, — Spartakiade — 8.— í
16. febrúar. Meðal þátttakenda
eru beztu íþróttamenn verkalýðs-
unni, sem innflutningshöftin hafa
skapað þeim, og tækifærinu, sem
þau hafa fengið til að selja allar
gamlar birgðir með uppsprengdu
verði.
Hagsmunir smákaupmanna og
heilsalanna eru því algerlega and-
stæðir og það, sem smákaupmenn
nú verða að heimta, til að tryggja
sér sæmilega afkomu fyrir starf
sitt, það er:
að gjaldeyrisleyfin séu veitt
beint til þeirra — jafnhliða og til
neytendasamtakanna, — og smá-
kaupmennirnir geti síðan látið
lieildsalana í þeirra marglofuðu
„frjálsu samkeppni“ keppa um að
útvega þeim vöruna sem ódýrast.
Þá færu þeir peningar, sem nú
íara til að auka auð Johnsen &
Kaabers og annara slíkra, til að
tryggja smákaupmanninum sæmi-
lega lífsafkomu.
ins á Norðurlöndum, Finnlandi og
i Sovétríkjunum.
Á sunnudaginn var boxleikur
milli Noregs og Finnlands. Á-
horfendur voru 1500. Leikslok
4:4.
Spartakiadan byrjar með
skautahlaupum og taka þátt í
þeim m. a. 14 Sovét-íþróttamenn.
NORDPRESS.
Það er vitanlegt, að það er
bankavaldið, sem hjálpar heildsöl-
unura með valdi sínu í nefndinni,
til að fá þessa einokunarafstöðu,
enda eru það margvísleg bönd,
sem tengja bankana og banka-
stjórana við stærstu heildverzlan-
irnar.
Gegn þessu verða smákaup-
menn að rísa, ef þeir ætla ekki
að horfa aðgerðalausir á hrun
stéttar þeirra. Þeir hafa álíka af-
stöðu og smáútgerðarmennirnir,
sem orðið hafa að þola arðrán
Kveldúlfs og fiskhringsins, — í
skjóli Landsbankavaldsins, — en
nú eru líka smáútvegsmennirnir
að rísa upp gegn þeirri kúgun.
Og alþýða Islands mun standa
við hlið millistéttanna í baráttu
þci ra gegn okurvaldi og einka-
rétííndum auðíélaganna í landinu.
hægt að ætlast til þess, að hann
talaði af sögulegum skilmngi um
starf Jakobs Hálfdánarsonar, ein-
mitt vegna þess að hann talaði á
vegum Sambandsins. — Liggja til
þess þau rök, er síðar mun vikið
að.
Jakob IJálfdánarson var bóndi
á Grímsstöðum, þegar hann hafði
fyrstu afskipti sín af neytenda-
samtökum bænda. Um nokkurt
skeið hafði það tíðkast, að bænd-
ur í heilli sveit eða byggðarlagi
tóku sig saman. til að gera sam-
eiginleg innkaup hjá kaupmönn-
um, til þess að knýja fram lægra
verð. Þegar Jakob hafði tekið við
búsfori’áðum, var fljótlega leitað
til hans, til að standa fyrir slík-
um samtökum. Gat hann sér þá
strax ’ninn bezta orðstír. — Þetta
var á árunum 1860—1870. —
legar hið svokallaða „Gránu-
félag“ var stofnað, lögðust þessi
samtök bænda niður og menn
vörpuðu allri áhyggju sinni upp á
félagið. En brátt úrkynjaðist
Gránufélagið og komst í hendur
erlendra kaupmanna, svo að engin
rnunur varð séður á því og sel-
stöðuverzlununum gömlu.
Ástandinu í verzlunarmálum
bænda á áratugnum 1870—1880
verður bezt lýst með eigin orðum
J. H.:
„var íiú mjöp fágaett, að eigi
víéri hvert pund uppáskuldað eða
hii'að, þegai- kaujjtjð hyi'jaði".
Þessu vildi J. H. breyta með
samtökum bændanna sjálfra. Og
upp frá því helgaði hann allt líf
sitt og alla sína frábæru hæfileikp,
þessu verkefni.
Undir forustu J. H. var nú haf-
in víðtæk pöntunarstarfsemi
bænda, bæði frá útlöndum og úr
, Reykjavík. Jafnframt gekkst hann
fyrir sauðasölu til erlendra kaup-
manna gegn -peningagreiðslu út í
hönd. Segir Jakob svo sjálfur frá,
að þessi starfsemi hafi tekið svo
upp tíma sinn, að hann hafi ekki
getað verið nema 3—4 vikur að
búi sínu um heyskapartímann. Að
pöntunarstarfseminni vanri Jaltob
algerlega endurgjaldslaust, en
fékk ofurlitla þóknun fyrir sauða-
útveginn.
Allt, þetta „umstang“ varð und-
irstaðan að Kaupfélagi Þingeyj-
jpga, fyrsta kaupfélaginu á land-
inu, sem stofnað var á fundi, sem
haldinn var á Grenjaðarstöðum
26. sept. 1881. Skrifuðu 32 menn
sig fyrir hlutum, sem voru kr.
10,00 hver, samkvæmt uppástungu
Jakobs, svo að engir yrði útilok-
aðir^fyrir fátæktar sakir. Jakob
varð svo framkvæmdarstjóri fé-
Jagsins.
Það er örðugt að lýsa í stuttu
máli öllum þeim örðugleikum, sem
irumherjinn varð að sigrast á. —
Það var eins og óblíð náttúra