Fálkinn - 05.04.1930, Page 4

4
F A L K I N N
400 ára minning prentlistarinnar á íslandi.
Stjórn Fjelags ísl. prentsmiðjueigenda. Frá vlnstri: Guöbjörn Guð-
mundsson, IlerberCM. Sigmundsson, (formaöur), Steindór Gunnarsson,
Þorvarðnr Þorvarösson og Ágúst Sigurðsson.
Stjórn ísl. prentarafjelagsins. Frá vinstri: Sveinbjörn Oddsson, Óskar
Guðnason, Björn Jónsson (formaöur), Guðmundur Ilalldórsson og
Þórður Björnsson.
Á hinu merka ári íslenskrar
ríkisstofnunar á sú stjett manna,
sem merkan þátt á í sögu huerr-
ar þjáðar, WO ára afmæli. Það
eru prentlistarmenn, hvort held-
ur þeir eru yfirboðarar eða
vinnumenn. 1 ár eru, eftir því
sem næst verður komist, liðin
W0 ár frá því, að prentsmiðja
var stofnuð á Hólum í Hjalta-
dal af Jóni biskupi Arasyni,
sú sem síðar fluttist að Breiða-
bólstað í Vesturhópi, er fyrsti
prentari á íslandi gerðist prest-
ur þar. — Því það er eftirtekt-
arvert við prentlist hjer á landi,
að jafnan hefir þess verið kraf-
ist, að liana stunduðu l ær ð ir
menn. Rithöfundar krefjast
þess af prenturum, sem ekki
verður með sanngirni krafist,
að leysl sje af hendi svo vel sje,
af öðrum en þeim, sem eignast
hafa víðari sjóndeildarhring en
venjulegir iðnaðarmenn. Og
prentstofnanirnar hafa orðið
við kröfunum. Prentarastjett
landsins hefir orðið úrvalsstjett
og prentararnir lærðir menn,
upp á sína vísu, eins og braut-
ryðjandi þeirra, Jón prestur
Matthíasson hinn sænski, sem
var prestur og gegndi prestsem-
bætti hjer á landi, jafnframt
stjórn þeirrar prentsmiðju, sem
Frú Ingigerður Jónsdóttir, Berg-
staðastr. 13, er sjötug 7. þ. m.
hann var bæði forstjóri fyrir og
setjari og prentvjelamaður í.
Frá síðari tímum höfum vjer
að vísu ekki dæmi til, að slíkt
hafi gerst aftur, en liitt er víst,
að einn eða jafnvel tveir af
mestu gáfumönnum íslenskrar
kirkju fyrir rúmum mannsaldri
voru prentarar og unnu að
prenlverki fram undir það að
þeir tóku prestvígslu.
Islensk prentlist hefir ávalt
verið sú iðn, sem mest hefir
kveðið að í landinu. Islending-
ar hafa orð á sjer fyrir, að
kunna lítt skil á öllu því, sem
að iðn lýtur, og lxafa sýnt
það í verki. En frá þessu hefir
prentlistin verið lieiðarleg und-
antekning. Hún er knúð fram
hjer í kynslóðinni af liug allra
þeirra, sem höfðu varið allri
æfi sinni til þess að afrita bæk-
ur, ekki tvisvar heldur tuttugu
sinnum og meir. Það sama upp
aftur og aftur. Það voru „prent-
arar“ þeirrar tíðar og þessu
hlutverki áitti prentlistin að taka
við, þegar hún komst hingað
til lands.
Og hún komst snemma. Gut-
enberg fann upp á því, að nota
lausa stafi, sem mætti raða í
orð, árið íköh. Þetta gjörbreytti
veröldinni þá þegar svo mjög,
að það fór þegar að hafa áhrif
á heimsviðburðina. Prentlistin
var miklu stærri uppgötvun á
sinni tíð, en uppgötvun út-
varps og firðsjár er nú á tím-
um. Því máitur þess skrifaða
orðs endist meðan mannkynið
kann að lesa og hann gerir góð-
um rithöfundi kleyft að lifaeftir
dauðann. Það gera uppgötvanir
nútímans á þesu svíði eklci. Þær
eru fyrir líðandi stund en ekki
fyrir eilífðina. Orðin — hið tal-
aða mál — gleymast, en bók-
stafurinn stendur meðan papp-
írinn grotnar ekki. Og Island
fjekk prentlisiina löngu á und-
an móðurlandinu, Noregi. Þar
er fyrsta bókin, sem menn vita
um prentuð 16h3.
Eitt öruggasta dæmi um
menningarstig þjóðanna er út-
lit og frágangur þeirra bóka,
sem þær gefa út. Erlendis gefa
menn út „Iuxus“-útgáfur af
ýmsum verkum, — hjer á landi
geta menn ekki gert það nema
sjaldan. Útgefandinn verður að
ráða því, hve miklu liann vill
verja iil kostnaðar. En sönnu
næst mun það, að hvergi í heimi
muni vera gefnar út jafnaðar-
lega jafn snyrlilegar bækur —
og margar bækur — af litlum
efnum og á íslandi. ísland hefir
þá sjerstöðu meðal menningar-
þjóðanna, að gefa út bækur fyr-
ir aðeins hundrað þúsunda þjóð.
Og Island hefir þá sjerstöðu að
gefa út fleiri bækur að tiltöla
við fólksfjölda, en nokkur önn-
ur þjóð veraldar. Það liggur
nærri að ætla, að þetta sje
sprottið af gömlum arfi frá
þeim kynslóðum, sem vildu lesa
og þurftu að lesa — áður en
prenilistin var til.
Eins og söguritarar okkar
fyrstu alda varðveittu arf þess,
sem gerðist á blómatíð íslands
fyrrum,svo hafa prenllistamenn
varðveitt þennan arf áfram. Oý
þeir hafa rækt verk sitt vel. Þeir
lmfa verið dugandi menn fyr á
tímum, meðan sami maðurinn
vann alt — frá handritinu til
bókarinnar. Og þeir eru — síð-
an meiri verkaskifting komst
á — samir við sitt. Islensk prent-
list fylgist altaf með tímanum,
er altaf síung og ný og rjett-
borinn arftaki þeirrar rótar,
sem hún spratt af: íslenskra
söguritara.
Og þau fjögur hundruð ár,
sem liðin eru af sögu prentlist-
arinnar gefa manni fulla ástæðu
til að ælla, að ávalt muni liún
standa framarlega.
Jóhannes Nordal, íshússtjóri,
verður 80 ára 8. þ. m.
Ásgeir G. Stefánss. byggingarm.
i H.firði varð fertugur 28. f. m.
Fálkinn fæst eftirleiðis keyptur
í tóbakssölunni í Hótel Borfl.
Ferða- Skáta- og Þingvallatjöld
í öllum stærðum, en aðeins 1.
flokks efni, vinna og frágangur.
Komið og skoðið eða skrifið strax
2 Laugaveg 2. Sími 2222.