Fálkinn - 25.11.1933, Blaðsíða 4

•t
F Á L'ICINN
Sunnudags hugleiðing.
Austurríki fyr
Myndin er tekin af Dollfuss kanslara meðan hann lá i rúminu eftir
banatilrœðið í haust. Hjá honum situr erkibiskupinn i Wien.
Insta þráin.
I. Mós. 49:18.
Þinni hjálp treysti jeg,
Drottinn!
Öldungurinn Jakob liggur fyr-
ir dauðanum. Synir lians tólf eru
hjá honum og hann er að blessa
þá. Nú sjer liann gegnum rúm
og tíma, langt fram á ófarna
vegu, og jafnfram þvi er hann
hlessar sonu sína, hvern um sig,
dregur iiann upp spádóms-mynd-
ir af ramtíð þeirra. En þegar
liæst stendur þessi hugmynda-
ríka og liugljúfa athöfn, hættir
hann skvndilega og andvarpar:
Þinni hjálp treysti jeg, Drott-
inn!
Hver maður á í fórum sínum
eitthvað það, sem honum er ljúf-
ast og hjartanu tamast, — eitt-
hvað, er nefna mætti instu þrá
lians. Oft er hún hulin og lætur
ekki á sjer bæra. Þú þekkir oft
ekki instu þrá þíns besta vinar,
og hann eklci þína. Heimilið hans
þekkirðu, herbergin, bækurnar
og myndirnar hans, venjur hans,
áliugamál og skoðanir, og hans
veiku liliðar, — alt þetta hefir
liann sýnt þjer og sagt; en instu
jjránci — hana hefir hann aldrei
opinherað þjer.
Og þó skiftir einmitt allra
mestu um liana, hver hún er,
hvað huganum er ljúfast og
hjartanu kærast, hvernig um-
horfs er í instu fylgsnum hug-
arins, — kjarna sálarinnar. Sje
hann liolur og feyskinn, þá er alt
annað einskis virði. Eins og fag-
urrauða eplið, sem skorið er
sundur í miðju — og reynist
ormjetið. Eða heiðursmerkjum
og nafnhótum hlaðinn ónytjung-
ur.
Hver er insia þráin þín? Iívað
er hjarta þínu tamast? Það skift-
ir þig mestu. Ef til vill er það
andvarp, eins og þetta: Þinni
hjálp treysli jeg, Drottinn!
Sje svo, þá samgleðst jeg þjer!
Olf. Ric. Á. Jóh.
Mín insta þrá sje að lofa Drottin!
Hann hefir eigi ljrejdt við oss
eftir syndum vorum og eigi gold
ið oss eftir misgjörðuná vorum,
heldur svo liár sem himininn er
yfir jörðinni, svo voldug er misk-
unn hans við þá, er óttast hann.
Svo langt sem austrið er frá
vestrinu, svo langt hefir hann
í jarlægt afbrot vor frá oss. Eins
og faðir sýnir miskunn börnum
sinum, eins sýnir Drottinn misk-
unn þeim, er óttast hann.------
Lofið Drottin, allar hersveiir
hans,
þjónar lians, er framkvæmið
vilja hans,
Lofið Drottin, öll verk hans,
í hverjum sað í ríki hans.
Lofið Drottin, allar hersveitir
Sálm. 103.
Undanfarnar vikur hafa ýms
ríki verið að minnast 15 ára af-
mælis endurfengins sjálfstæðis
síns. Eru það lönd þau, sem
molnuðu utan úr hinum gömlu
ríkjum, er lægru hlut biðu í ó-
friðinum, svo sem Finnland,
Eystrasaltlöndin, Pólland og
Tjekkóslóvakía. Eitt ríkið minn-
ist 15 ára afmælis lýðveldisins,
en er um sama leyti að hverfa
undir eniræðisstjórn. Þetta er
Austurríki, það landið sem geklc
svo saman við friðarsamning-
ana, að það er nú ekki nema
svipur hjá sjón. Þessi litli skiki,
sem eftir er af hinu forna Habs-
borgaraveldi kringum W,ien er
ekkert stórveldi framar. En samt
stendur það á svo gömlum merg,
að stórveldunum hefir verið fram
tíð þess ærið áhyggjuefni og þótt
mikið undir komið hversu hægt
væri að sjá því borgið, þannig
að eigi þyrfti að leiða nýjan ófrið
af því í álfunni.
Austurríki á sjer 2000 ára
gamla sögu. Á tímum Ágústus-
ar keisara náði Rómaveldi norð-
ur að Dóná og Rín, en norð-
an Dónár áttu hinir ágengu
Rómverjar þrekmikinn andstæð-
ing, þar sem voru Germanir.
Ennþá sjást leifar af vegum
þeim, sem Trajan keisari ljet
gera um fjallahlíðar Dónár er
liann var að senda herfylkingar
sínar gegn Germönum. Vitan-
lega þurftu herir þessir að liafa
víggirta bælcistöð, og það er ein-
mitt slík rómversk kastalaborg,
sem varð hyrningarsteinninn að
að hinni frægu Wienarborg á
suðurbakka Dónár. Árið 15 e.
Kr. reistu Rómverjar vígi undir
Leopoldfjalli og nefndu það
Vindobona, en Germanir skírðu
upp staðinn löngu síðar og köll-
uðu Wien. En það eru menn
mjög í vafa um, hvort Wien
hafi verið hygð þær aldir, er
liðu milli þess, að Odoaker keis-
ari sagði af sjer völdum 476 og
fram á 9. öld eftir Krists burð,
en þangað ná sannsögulegar
heimildir. Þegar Odoaker lagði
niður völd fluttust hinir suðrænu
hermenn til Ítalíu, en eftir verða
í landinu Germanir, sem vitan-
Jega voru á miklu lægra menn-
ingarstigi en hinir.
En frá því að vestur-róm-
verskaríkið líður undir lok 476
liða margar aldir, þangað til
glögg rí cjaskipun kemst á norð-
an Alpafjalla. Menn vita ekkert
um landamæri Frakklands,
Þýskalands, Austurríkis og Ítalíu
norðanverðrar á þeim tímum.
Karl mikli var síðasti voldugi
konungurinn norðan Alpafjalla
eftir fall Rómaveldis. Sonum
hans tókst ekki að halda ríki
hans saman en með samningi,
gerðum í Verdun 843 er reynt
að ákveða landamerki milli
Frakkland, Þýskalands og Ítalíu.
Nafnið Austurríki er ekki nefnt
þar, því að það er ekki til. Þýska
ríkið skiftist í ótal smáríki og
náði einnig yfir þau lönd, sem
síðar voru kölluð Austurríki.
En á tímum Napoleons grein-
ist Austurríki og Ungverjaland
frá Þýskalandi til fulls í sundur
og keisaradæmið Austurríki
verður til. Og hin forna hertoga-
ætt, Ilahshorgararnir verða keis-
arar í Austurríki. Rahenhergs-
ættin svonefnda hafði ráðið
mestu hinu forna Austurriki frá
976 til 1246, en 1273 komst
Habsborgarættin til valda og
rikti óslitið til 1918, að landið
varð lýðveldi. Þessi aldur þjóð-
höfðingjaættarinnar gefur nokkr
ar skýxángar á því, hve þjóðin
leit mjög upp til Ilahsborgar-
anna og hver kynstur af allskon-
ar dýrgripunx, höllum og jarð-
eignum og Jxvilíku safnaðist i
eigu þeirra.
En löngu eftir 1273, þegar
Rudolf, hinn fyrsti Habsborgari
er nefndur var W,ien orðin
myndarleg borg. Á 11. öld er
talað um, hve hentug lega Wien-
ar sje, sem miðstöð állrar versl-
unar milli norður- og suðui’hluta
álfunnar — og milli vesturhluta
og nu.
álfunnar og austurlanda. Á 12.
öld var risinn npp einskonar al-
þjóðlegur verslunarstaður fyrir
utan horgarmúrana í Wien; þar
hittu kaupmenn frá austurlönd-
iim og Ítalíu stjettai’bræður sina
frá Rayern, Böhmen, Póllandi og
Pivsrasaltslöndum.
Bahenhergfurstinn Leopold IV.
fjekk því framgengt 1206 að
W.ien var gerð biskupssetur, með
þeim forsendum, að hún væri
merkasta horgin innan þýska
ríkisins. En annars voru Iiorfur
horgarinnar skuggalegar í byrj-
un þeirrar aldar. Gamla versl-
unarleiðin um Wien var orðin
mjög ótrygg sakir sivaxandi
rána, en hinsvegar óx verslun
Feneyja mjög, og menn fóru að
taka upp nýjar þjóðleiðir yfir
Alpafjöll. Varð þvi Wien úrleið-
is um tíma en þó tókst að ná
verslunarleiðinni þangað á ný,
frá slavnesku löndunum.
Og nú hefst nýtt tímabil. Rud-
olf, hinn fyrsti Habsborgari
hefst handa um að láta jafna við
jörðu vígi þau, sem ýmsir ræn-
ingjaforingjar höfðu reist sjer
meðfram Dóná, þar sem besl
var fallið til fyrirsáta. Og jafn-
framt skygndist hann um eftir
landauknum við það, sem hann
átti fyrir, Steiermark, Kánten og
Krain. Þetta varð byrjun þess
ríkis, sem fór í mola, með frið-
arsamningunum í Versailles.
Á ríksistjórnarárum Sigis-
mundar á 15. öld sameinist
Ungverjaland Austurríki eða
rjettara sagt þýska rikinu, við
kvonfang.
Á 15. öld lagði Maximilían
keisari undir sig Niðurlönd, en
þau brutust undan þýska rík-
inu 1648. og fyrir erfiðir og
fleira urðu Spánn, Neapel, Sikil-
ey og Sardinía og allar nýlend-
urnar í Ameríku lýðlönd Habs-
horgarkeisarans, sem um eitt
skeið var lang voldugasti þjóð-
höfðingi álfunnar. Einnig fengu
Ilahsborgararnir með erfðum
völd yfir Tjekkóslóvakíu. Þó
fjekk Böhmen að heita konungs-
ríki áfram, en Habsborgarkeis-
arinn varð konungur í Bölimen.
Karl V. sonur Maximilians lá i
sífeldum ófriði við Frans I.
Frakkakonung, sem fór að jafn
-ði halloka fyrir honum. Þá var
])að Frans gerði bandalag við
Soliman Tyrkjasoldán og 1529
settust Tyrkir um W,ien. 154 ár-
um siðar settust þeir um Wien
í annað sinn, en þá var það, að
iobieski Pólverjakonungur kom
til hjálpar og hrakti þá á burt.
250 ára minning þeirrar umsát-
ar var haldin hátíðleg í Austur-
ríki í sumar.
W,ien liafði nú um langan ald-
ur verið höfuðborg þýska ríkis-
'ns og þar höfðu safnast fyrir