Fálkinn - 20.01.1934, Qupperneq 5

F Á L K I N N
5
Svéinn fíjörnsson fyrsti 'orm. fjel.
lega en hið nnga Eimskipafje-
lag. Nokkurra mánaða dráttur
liefði orðið til þess, að Eim-
skipafjelag íslands liefði ekki
getað lialdið 20 ára afmæli fyr
en eftir mörg ár. Lán til skip-
anna, um 600.000 kr. fjekst í
Hollandi og varð eigi tilfinnan-
legur haggi vegna óhagkvæms
gengis. Og fleira mætti telja.
Gullfoss Íagð í fyristu ferðina 1.
apríl 1915 og Goðafoss 19. júní
s. á. Og reksturshagnaður á
þessii broti úr fyrsta ári sem
skipin gengu varð rúmar 100
þúsund krónur. Næsta ár var
hagnaðurinn 334 þúsund og 1917
705 þúsund, og þá koma árin
tvö, 1918 og 1919 þegar rekstr-
arhagnaðurinn kemst upp í vfir
miljón króna hvort árið. Og þó
voru skipin ekki nema tvö.
Goðafoss lieltist úr lestinni seint
á árinu 1916 - strandaði á
Slraumnesi og varð þá þjóðar-
sorg. Lagarfoss var keyptur í
staðinn, tólf ára gamall og þó
liann gæfi fjelaginu nær 1 y2
miljón króna hagnað fyrstu
þrjú árin, þá lijóst svo mikið
skarð i þann ágóða við endur-
nýjun skipsins, að liann liefir
eigi orðið fjelaginu fjeþúfa.
Strand Goðafoss er eina óhappið
sem fjelagið varð fyrir á þess-
um fyrstu árum, að undanteknu
því, að hús það, sem skrifstofa
fluttist i um áramót 1914—15,
verslunarhús Edinborgar í Hafn-
arstræti, hrann til kaldra kola í
aprílhrunanum 1915 og brunnu
þar að heita mátti öll skjöl og
bækur fjelagsins. Fyrir áramót-
in hafði fjelagið haft skrifstofu
vegna lilutafjársöfnunarinnar í
Austurstræti 7 og eyddist það
hús í sama hrunanum. Eftir
brunann fluttust skrifstofur fje-
lagsins í Ilafnarstræti 18 og voru
þar þangað til fjelagið fluttist
i hús sitt við Pósthússtræti, ár-
ið 1921, en það er enn eill mesta
stórhýsi bæjarins og dýrasta
hús sem bygt liefir verið i
Reykjavik.
Eftir ófriðinn þrengdist hag-
ur fjelagsins eins og flestra sigl-
ingafjelaga í heiminum. En
þrátt fyrir erfiða tíma hefir því
tekist að komast nær og nær því
marki, sem því var ællað, að
gera fslendinga sem óháðasta
öðrum þjóðum livað skipakost
snertir. Árið 1921 hættist þriðja
sk ipið við flotann, Goðafoss
hinn yngri, miklu stærra skip
en nafni lians. Næsta skip varð
svo Brúarfoss, hið fyrsta skip í
fslandssiglingum sem húið er
fullkommim áhöldum og um-
búnaði til þes að flytja kælt og
frvst nýmeti á erlendan markað,
og síðast hættist Dettifoss i höp-
inn, seint á árinu 1930. Sjötta
skip fjelagsins, Selfoss (áður
Villemoes) keypti fjelagið af
landsstjórninni fyrir nokkrum
árum. Hefir fjelagið þannig lát-
ið sniíða finnn skip alls, en mist
eitt þeirra, og keypt tvö notuð
skip. Stærð skipanna er þessi:
Gullfoss 1200 tonn DW, Lagar-
Lagarfoss 1600, Goðafoss 2000,
Brúarfoss 1500, Selfoss 1100 og
Dettifoss 2000 tonn DW„
Með aukningu skipastólsins
hefir millilandaferðum fjelags-
ins að sjálfsögðu fjölgað, jafn-
framt því, sem fjelagið leggur
mikla alúð við siglingar með
ströndum fram. Og kemur lijer
að atriði, sem eigi má gleyma
þegar Eimskipafjelagið er hor-
ið saman við önnur siglingar-
fjelög. Fjelagið var í upphafi
stofnað sem þjóðþrifafyrirtæki,
með framlögum úr flestum
sveitum landsins, og munu
stofnendur hafa litið svo á, að
fremur bæri fjelaginu að hugsa
um hag alls landsins livað sam-
göngur snerti en að safna arði
lianda hlulhöfunum. Af þessari
ástæðu hefir fjelagið frá önd
verðu hagað starfsemi sinni
öðruvísi en önnur siglingaf jelög.
Það hefir talið skyldu sína að
sigla á þær hafnirnar, sem út-
lendu fjelögin hlupu yfir vegna
þess að þau töldu sjer skaða að
viðkomu á þeim. Eimskipafjc-
lagið stendur því höllum fæti í
samkepninni. Það er vandaverk
að reka hvaða fyrirtæki sem er
sem líknarfyrirtæki og gróðafyrir
tæki í senn og á þvi hefir Eim-
skipafjelagið fengið að kenna.
Þrátt fyrir mjög riflegar af-
skriftir af skipum sínum og öðr-
um eignum átti það örðuga að-
stöðu þegar mögru árin komu,
einmitt vegna þess hlutverks,
sem það fann sig kallað til að
gegna: að hjálpa þeim, sem voru
verst settir. Það er viðurkent að
fjelagið hefir gert þetta og það
er líklegt, að sú hjálp hafi kost-
að mikið fje.
En þetta vill stundum gleym-
ast. Það hefir t. d. komið fram
stundum i viðskiptum fjelags-
ins við löggjafarvaldið, að um-
boðsmenn þjóðarinnar eru ó-
l>arflega nánasarlegir í viðskift-
um við þarfasta fjelag þjóðar-
innar. Og þess eru ofmörg dæm-
in, hæði um þá, sem vöruflutn-
ing þurfa að kaupa og hina, sem
ekki þurfa að kaupa flutning
nema á sjálfum sjer, að þeir
gleyma að þakka Eimskipafje-
laginu það sem það hefir gerl
fyrir þjóðina og stinga farm-
eða fargjaldinu sínu í erlend-
an vasa.
En fjelagið vex. Síðustu árin
fara skip þess (>0—70 millilanda-
ferðir á ári auk innanlandssigl-
inganna. Að vegalengd eru inn-
anlandssiglingarnar um þriðj-
ungur millilandasiglinganna hin
siðustu árin, en miklu tímafrek-
ari, enda eru Jiað alls 72 hafnir,
sem viðkoma liefir vcrið á. Á
síðasta ári sem skýrslur ná lil
sigldu skip fjelagsins alls
233.136 sjómílur og svarar sú
vegalengd til 253 hringferða
kringum Tsland! Þvi miður er
ekki tök á að hirta hjer yfirlit
um, live mikinn hluta flutnings
Eimskipafjelagið hefir flutt til
landsins og frá, af öllum inn-
flutningi og útflutningi landsins
af þeim vörum sem fluttar eru
með áætlunarskipum.
Þegar Emil Nielsen hafði heð-
ist lausnar frá framkvæmda-
stjórastarfinu rjeði stjórnin Ólaf
Bénjamínsson stórkaupmann í
lians stað, en vegna heilsubresls
treystist hann ekki til að taka
við starfinu. Var framkvæmda-
stjóri þá ráðinn Guðmundur Vil-
hjálmsson framkvæmdasjóri S.
I. S. í Leith og tók liann við
starfinu vorið 1930 og hefir
gegnt því siðan.
Hin síðari ár hafa verið fic-
laginu erfið. Það liefir elcki auk-
ið skipastól sinn síðan Dettil'oss
kom í hópinn, en hinsvegar hef-
ir verið leitast við að gæta sem
mests sparnaðar i öllu, til þess
að lialda í liorfinu og hefir það
borið nokkurn árangur og kostn-
aður lækkað í hlutfalli við sigl-
ingaleiðina. Jafnframt hefir ver-
ið hafin lireyfing í þá átl að
hrýna fvrir landsmönnum að
nota sín eigin skip og virðist
hún hafa borið nokkurn árang-
ur. Að minsta kosti hafa flutn-
ingar með skipum fjelagsins
aldrei orðið meiri en á árinu
sem nú er liðið hjá og vfirleitt
fara liorfur fjelagsins mjög
batnandi.
Skip fjelagsins sigla nú að
staðaldri á þessar hafnir: Kaup-
mannaliöfn, Leith, Hamborg,
Hull, Antwerpen og London,
auk viðkomu á ýmsar fleiri
þegar hentar vegna flutninga.
Ilamborgarferðirnar, sem ýms-
mn þótti fásinna fyrir 25 árum
eru nú orðnar svo mikill þáttur
i starfi fjelagsins, að áhöld
nuinu vera um flutningsmagn
þaðan og þangað og til og frá
Kaupmannahöfn.
Um næstsíðustu áramót voru
eignir fjelagsins taldar 4.110.210
kr.,.en skuldir 2.429.460 kr. og
hlutafje 1680.750 kr. Mætast því
að jöfnu skuldbindingar fjelags-
ns og eignir. En ]>ess ber að
gæta, að eignir fjelagsins eru
bókfærðar með mjög niður-
færðu verði; þannig er bókfært
verð Gullfoss kr. 200.000, Lagar-
foss og Selfoss kr. 50.000. Nýj-
Eygert Clacsen núv. form. fjelagsins.
asta skip fjelagsins, Dettifoss,
cr bókfært með 1.150.00 kr. og
húseignin í Póstliússtræti ásamt
geymsluhúsunum fyrir 582.650
kr. Og í árslok 1932 var eftir-
launasjóður fjelagsins orðinn
rúmar 400.000 kr.
Stjórn fjelagsins skipa nú
Eggert Claessen, Halldór Þor-
steinsson, Hallgrímúr Benedikts-
son, Guðm. Ásbjörnsson, Jón
Asbjörnsson, Jón Árnason og
Richard Thors, auk Vestur-Is-
lendinganna Árna Eggertssonar
og Ásm. P. Jóhannssonar. Hefir
Eggert Claessen átt sæti í stjórn
l'jelagsins frá öndverðu, fyrst
sem gjaldkeri og síðan sem for-
maður, eftir að Sveinn Björns-
son fluttist af landi burt.
Ýmsra annara mætti minnast
af þeim, sem starfað liafa í þágu
fjelagsins frá upphafi, bæði á
skipum þess og skrifstofu. Má
]>á fyrst minnast Sigurða
tveggja, annars Pjeturssonar og
skipstjóra á „Gullfossi“ frá
fyrstu og til þessa dags, og hins
Guðmundssonar skrifstofusljóra
fjelagsins. Skipstjórar fjelagsins
hafa margir hverjir verið í
þjónustu þess eða ríkisskipanna
i nærfelt 20 ár, en þessir menn
eru nú skipstjórar fjelagsins: Á
Gullfoss Sigurður Pjetursson,
Goðafoss Pjetur Björnsson, Lag-
arfoss Jón Eiríksson, Dettifoss
Einar Stefánsson, Brúarfoss Júl-
íus Júliniusson og Selfoss Ásgeir
Jónasson. Elsti vjelstjórinn í
þjónustu fjelagsins er Haraldur
Sigurðsson frá Flatey, 1. vjelst.
á Gullfoss. —
Hjer liefir aðeins verið drep-
ið á nokkur atriði úr sögu Eim-
skipafjelags Islands og ekki lök
á, að segja þá sögu lengri í
þetta sinn. En á l>essum tíma-
mótum í æfi fjelagsins gerðu
menn vel i þvi, að rifja upp
t'yrir sjer þennan þátt í íslenzkri
siglingasögu og ástandið sem
hjer var áður en fjelagið tók til
starfa. Fer þá varla lijá því, að
þeim sem unna íslensku sjálf-
stæði lilýni ofurlítið um hjarta-
ræturnar og þeir finni til þakk-
lætiskendar til fjelagsins, sem
kallað hefir verið óskabarn ís-
lands — og sem á að vera það,
el' þjóðin þekkir sinn vitjunar-
tíma.