Fálkinn - 16.02.1935, Qupperneq 11

F Á L K 1 N N
11
YHfi/ftf
l£<ENbUftHIR
innanhússími og fleira.
Þú getur búið þjer til innanhús-
síma úr tveimur pergamentbikur-
um og silkiþræði. Jeg lærði þetta
af Sigga og Manga, sem eiga heini.a
i sama húsinu og jeg, annar uppi
á efsta lofti en hinn á neðstu hæð.
Þeir töluðu altaf saman í síma, ef
þeir nentu ekki að hlaupa stigana.
Jeg heyrði þá oft blístra — það
var hringingin — og sá þá báða
stinga hausunum út um gluggann
hjá sjer, annan með bikarinn fyrir
munninum en hinn fyrir eyranu,
og svo var nú skrafað. Mjer datt
undir eins í hug, að þetta væri
eitthvað fyrir ykkur.
Fyrst höfðu þeir reynt að nota
vindlakassa fyrir hljóðdósir og segl-
garn í símann en þetta talsíma-
áhald reyndist nú alls ekki vel. Og
þá datt þeim í hug, að hljóðið bær-
ist belur eftir fast undnum silki-
þræði, og eins að pergamentsbik-
arar, sem þeir höfðu fengið undan
skyri í Björnsbakarii væri betri
hljóðdós en vindlakassarnir.
Ef þið reynið að húa ykkur til
svona síma, þó munið eftir því, að
þráðurinn verður að vera strengd-
ur þegar maður talar, þvi annars
ná ekki hljóðsveiflurnar milli hikar-
arbotnanna. Og snúran má hvergi
snerta húsið eða annað fast á leið-
inni, því að þá hverfur hljóðið og
leiðist burt. Það er ofur einfalt að
húa símann til, þráðurinn er dreg-
inn gegnum bikarbotninn með
saumnál og hnútur hnýttur á end-
ann, svo að hann dragist ekki úr.
Um tiltæki tófunnar.
Það eru til margar sögur um tóf-
una og kænskubrögð hennar, svo
að það er ekki að ófyrirsynju, aö
sumir menn sem þykja viðsjóls-
gripir, eru kalaðir refir. Hjerna er
ein saga, sein mjer liefir verið sögð.
Jeg get ekki ábyrgst að hún sje
sönn, en það er best að jeg segi
ykkur hana samt.
Þegar refnum finsl hann hafa
fengið of mikið af fló og óþrifum
í fallega feldinn sinn og hann vill
losna við sníkjudýrin, þá fær hann
sjer bað. Hann rífur upp flygsu af
grasi og heldur henni í kjaftinum
og gengur svo ofurhægt aftur á bak
út í vatn. Þegar flærnar vökna
færa þær sig fram ó hausinn á
rebba en það smá dýpkar á honum
og loks er ekkert upp úr nema
snjáldrið og grasflygsan. Þangað
llýja allar flærnar að lokum. Þa
sleppir tófan alt i einu grasflygs-
unni og lætur hana sigla sinn sjo,
en forðar sjer undan í land, alveg
flóalaus. — — —
Þið vitið vist að tófurnar eru
ekki vel sjeðar af bændum, því að
þær hafa það til að leggjast á sauð-
fje og drepa það sjer til matar.
Þessvegna eru tófurnar ofsóttar.
Aður fyr var þeim einkum útrýmt
með tvennu móti, ýmist var eitrað
fyrir þær eða að skotmenn sótu um
að drepa þær við grenin. Eitrið
var ýmist sett í kindarskrokka eða
að rjúpur voru skotnar og sóð eitri
i þær. Svo fundu tófurnar þetta úti
á víða vangi og átu og drápust af,
með ægilegum kvölum.
Það var enginn leikur að vera
grenjaskytta. Skotmennirnir urðu
oft að liggja dögum saman við
grenin, til að sæta færi að ná í
fullorðnu refina þegar þeir voru að
koma heim að greninu, með brað
handa ungunum sinum. Refirnir
eru afar varir um sig, svo að skytt-
urnar verða að fela sig vel og vera
alveg hreyfingarlausir þegar ret-
irnir nálgast. Þegar búið er að
skjóta fullorðnu refina verður að
híða eftir yrðlingunum, til að ná
í þá. Þegar þá fer að lengja eftir
foreldrum sínum og þeir l'ara að
verða svangir, fara þeir að gægjast
út úr grenjunum og þá eru þeir
gripnir. Stundum er það ráð haft
til að flæma tófurnar út úr grenj-
unum, að kynda bál fyrir utan
grenið og látið reykinn leggja inn.
Fyllist þá alt af kafi inni í gren-
inu, svo að súrna fer í augum og
þó verða kvikindis greyin, sem
inni eru að reyna að forða sjer út,
en fó þó ómildar viðtökur hjá þeim
sem híða úti fyrir. — Yrðlingarnir
eru teknir lifandi og ahlir upp á
refabúum, þangað til þeir eru
orðnir svo stórir, að skinnin af
þeim eru orðin góð verslunarvara.
Þá eru þeir drepnir, eða aldir upp
áfi'am, ef Jaeir eru sjerstaklega efni-
legir, og látnir eignast yrðlinga.
Tófuskinn og æðardúnn eru dýr-
asta útflutningsvaran, sem fram-
leidd er á íslandi. —
Tófurnar voru líka veiddar i
dýrahoga. Það er tvöfaldur bogi úr
stáli, sem spentur er upp eins og
gin, en sterkar fjaðrir loka honum.
Ef tófa stígur á milli boganna, Jaeg-
ar þeir eru glentir upp, smella laeir
saman utan um fótinn og nú er
tófan í gildrunni og kemst ekki
lraðan. Sagan segir, að stundum
vinni tófurnar það sjer lil frelsis,
að naga af sjer löppina, sem orðið
hefir föst i boganum, en ekki veil
jeg hvort Jaað er satt. Hitt veit jeg,
að Jiessi saga er ósönn:
„Einu sinni festist tófa í dýra-
hoga. Hann small utan um hálsinn
á henni. „Nú eru góð róð dýr".
sagði tófan. Og hvað haldið þið að
hún hafi gert? — Hún beit af sjer
hausinn!“
Nauðsynlegt að vita það.
Þið heyrið oft talað um, að bilar
og mótorbátar hafi svo og svo
margra hestafla vjel, en vitið þið
hvað er átt við með Jjví? Ekki eru
allir hestar jafnsterkir og íslenskir
hestar eru til dæmis miklu minni
en hestarnir sumstaðar i úllöndum.
Hestaflið í vjelfræðinni er talið
jafngilda 75 sekúndumeterkíló-
grömmum. Þið Jjykist nú vist vera
jafnnær eftir J)á skýringu. En sek-
úndumeterkílógramm er Jaað afl,
er Jjarf til að lyfta einu kílógrammi
einn meter á einni sekúndu. 75
sekúndukílógrammmetrar eru því
jafngildir því afli, sem þarf til að
lyfta 75 kg. einn meter, eða einu
kg. 75 metra á einni sekúndu. Þetta
afl er kallað hestafl. Tilraunirnar
með hestaflið voru gerðar á stórum
og sterkum hestum, og nú er talið
að raunverulegt afl hests sje elcki
nema sem svarar hálfu vjelahest-
afli. Þið hafið kanske gaman af að
vita um leið, að mannsaflið er tal-
ið svara til 2/25 úr hestafli, eða
að það þurfi 12V2 mann til að
vinna á móti einum hesti.
Þið getið tekið einfalt dæmi tit
að reikna út, hvað þið notið mikið
afl við suma vinnu. Segjum t. d. að
þið sjeuð að sækja vatn í brutm,
og nú viljið þið vita hvað þið
notið mikla orku til þess að vinda
upp pontuna. Segjum að brunnur-
inn sje 10 metrar á dýpt og pontan
30 kg., þegar hún kemur upp full
af vatni. Og hugsum okkur að þið
sjeuð 20 sekúndur að vinda upp
Svolítil þraut.
llvað ertu fljótur að hugsa og
hvað viss ertu? Hjerna er svolítil
ntynd, sem þú getur spreytt Jjig á.
Þú sjerð bókstafaröðina að ofan
með tilheyrandi tölum og af hent.i
sjerðu hvaða tölu hver stafur tákn-
ar, C = 3, J.= 5 o. s. frv. Lærðu tölu-
gildi bókstafanna utan að og úí-
pontuna. Erfiðið, sem Jaið leysið af
hendi á þessum 20 sekúndum er
10x30 = 300 kílógram-metrar. Til
þess að finna orkuframleiðsluna á
sekúndu deilið þið með sekúndu-
fjöldanum, 20 og þá verður útkom-
an 15, eða sem svarar einum fimta
úr hestafli. Það er því til of mik-
ils ætlast, að maður vindi pontuna
upp á 20 sekúndum, en 45 sekúnd-
ur eru nærri lagi.
Gáfnapróf.
Nú ætla jeg rjett einu sinni að
prófa hvað þú ert eftirtökusamur.
Jeg ætla að segja þjer sögu, en þjer
er rjettast að trúa henni ekki í
blindni, því að jeg hefi lagt svo-
litla gildru fyrir þig i sögunni. Get-
urðu fundið hana?
„Sjómaður einn hafði róið einn
á báti til fiskjar og svo kom á
hann ofsa rok. Hann rjeri lifróð-
ur til lands. Og þegar hann var
kominn yfir þriðja boðann hvíldi
hann sig og fór að hugsa um, hvað
liann hefði verið heppinn að bjarg-
ast. En l)á kom alt í einu alda og
hyolfdi bátnum og sjómaðurinn
druknaði“.
Ef l)ú hefir fylf’st vel með þá
hefirðu líka eflaust fundið vitleys-
una í sögunni, en ef ekki, þá verð-
urðu að lesa hana aftur.
Ráðning: Maðurinn druknaði, svo
að enginn veit hvað hann var að
hugsa um á leiðinni í land.
0-^-0-ni...*-«tf.-0''itH-0-nu-0-,'i.-0-■».••• o -iih-o nt- o s
Drekkiö Egils-öl
oO-•Up' O "tu-• -*•- O -'O- • -nu- -^-O ••%»-• -*•-••-••. • -Hi-0-«wO
fyltu svo listann með þeim tölu-
stöfum, sem svara á til bókstafanna
framan við, eins og gert hefir verið
,á tveimur fyrstu liðunum.
Það á að vera hægt að gera þetta
á 5 miuútum og ef þú getur verið
fljótari þá er það gott. Láttu kunn-
ingja þrna reyna sig og sjáðu hver
fljótastur er.