Fálkinn - 10.10.1936, Page 6

6
F Á L K I N N
OLAF APOLD:
VIÐ BIÐUM DAUÐANS
«
TundurduflaskipiS liafði varpað
akkerum inni í flóanum. Það hafði
komið skeyti frá aðmírálsskipinu
um drabb og landleyfi. Við höfðum
etið kvöldverðinn og nú stóðum við
á þilfarinu, duflabaninn og jeg og
röbbuðmn og reyktum.
Það er að segja: liann hafði bráð-
lega tekið að sjer rabbið einn. Við
vorum komnir út í hebnsstyrjöldina
og hlutleysisvarnirnar; bann var
eldri en jeg og hafði verið land-
varnarskyldur þá. Hann sagði fra
en jeg hlustaði. Ekki með sjerstakri
vgli; aðrir höfðu sagt mjer flest
af þessu áður. Það voru mestmegnis
sömu sögurnar en í ýmsum útgáfum.
— Um duflasprengingar, um svaðil-
ferðir að vetrarlagi. Um líkin, sem
rak eftir orustuna við Jótlandssíðu
o" sem varð að veiða og draga i
land. Hálfrotin lík. Ógeðsleg at-
vinna!
Jú, jeg hafði heyrt flest af þessu
áður. En af almennri kurteisi Ijest
jeg vera eintóm atliygli. Kinkaði
kolli eða brosti á rjettum stöðum
eftir því sem jeg gat. En hugurinn
var á reiki.
Inni við land sá jeg fyrsta bát-
inn leggja að bryggju með land-
leyfisgesti. Og skömmu eftir sáust
þeir á veginum fyrir handan bryggju-
skúrana. Bláu treyjurnar skáru svo
vel úr við hvítan veginn. Auðvitað
biðu stúlkur eftir sumum þeirra,
sumarkjólar sáust til tilbreytingar
innan um það bláa og hvita. Sum-
arkjólar! Herra minn trúr, það var
ndar komið sumar aftur. Mikill
dýrindis dagur hafði verið i dag ..
„Jeg man einu sinni“, sagði dufla-
baninn. Þannig byrjaði hann ávalt
frásagnir sínar. En alt í einu vaknaði
athygli mín; jeg veit ekki hvað það
var, sem olli því. Ef til vill eitthvao
í raddbrigðum hans? „Jeg man einu
sinn, þegar jeg var á einum tundur-
bátnum, sem var í deildinni, sem
hjelt vörð meðfram Jaðri. Það var
þegar við höfðum sem mest að gera,
við að ónýta dufl, sem voru á reki
á þeim slóðum. Fiskimennirnir og
yfirmennirnir á strandferðaskipun-
um höfðu fengið skipun um að til-
kynna undir eins ef þeir yrði varir
við dufl, og svo áttum við að taka
viðbragð undir eins og ónýta þau.
Þær voru ekki fáar þessar geigvæn-
legu dauðabaujur, sem við gerðum
endir á.
Þegar læknirinn leit á spjaldið
hrökk hann undan. Hann tók ekki
við brjefspjaldinu en hann starði á
það, og heyrði varla hvað gamli
maðurinn sagði:
— Við höfðum talað okkur saman
um, að öll skeyti frá honum til mín
skyldu koma frá Bruxelles. Og svo
— í gær — í gær fjekk jeg boð frá
honum. Bráðum liittumst við aftur,
drengurinn minn, duglegi, góði
drengurinn minn. Sem dugði ættjörð
sinni betur en flestir ....
— Sjáið þjer nú til, læknir. Okkur
hafði talast svo til, að við þyrftum
alls ekki að skrifa hvor öðrum neitt,
nema þetta eina, að alt væri gott.
Og það gerðum við án nokkurra orða
en aðeins með örlitlu merki. Lítið
])jer á, læknir. .Hjerna er merkið.
í oinu — U'rra o-inu i nafninu mínu
er títuprjónsstunga. Hún er merkið
okkar. Annars eru tituprjónsstungur
vanar að vera óþægilegar. en þessi
stunga gerir mjer gott, læknir.
Gamli maðurinn hneig aftur niður
á koddann og lokaði augunum. Lækn-
irinn laut ofan að honum og hlust-
Eitt kvöldið þegar við lágum
skamt undan Egersund fengum við
skilaboð um, að dufl hefði sjest á
reki uppi hjá Obrestad, um 2 sjó-
mílur WSW af vitanum, var okkur
sagt.
Við hjeldum af stað í bvtið morg-
uninn eflir og komum undir Ohre-
stad áður en fullbjart var orðið.
Eftir nokkra leit fundum við dufl-
ið. „Kagginn" var settur út og jeg
tók duflsprengju og fór ofan í hát-
inn. Háseti fór ineð mjer og rjeri.
Þjer vitið að við notuðum venju-
lega svonefndar duflasprengjur ,d
þess að ónýta rekduflin með. Þetta
voru dósir með sprengiefni, sem
voru festar við tundurduflin. Þegar
sprengingin varð í duflsprengjunni
kveikti hún í tundurduflinu og það
varð ónýtt. Það var ekki annar vand-
inn en hafa nógu langan tundur-
þráð til að kveikja í, svo maður
væri kominn á öruggan stað áður
en duflið sprakk; því að ekki vani-
aði kraftinn í duflasvínin.
Þessi duflaeyðing er eiginlega ó-
viðfeldið starf. Sjerstaklega meðan
maður er óvanur. Það liggur svo
nærri að láta sjer detta í hug, að ef
til vill springi duflið meðan maður
er að fást við það, — og, já, þjer
vitið að það er mannlegt að óska
sjer ofurlítið lengri fyrirvara undir
eilífðina.
En maður venst öllu. Þetta var
komið upp í vana hjá mjer. Háset-
inn var líka vanur; hann gaut var-
lega augunum lil duflsins og jeg tók
duflsprengjuna upp neðan úr kjal-
soginu.
Sem betur fór var kyrt veður og
enginn sjór. En hvað lítið sem er
að veðri getur verið ilt að fást við
þetta. Þessir „kaggar“ frá tundur-
spillunum eru manndrápsbollar og
það er ekki gott að halda jafnvæg-
inu, þegar sjórinn fer að leika sjer
að þeim.
Nú tók jeg eftir, að jeg hafði
gleymt að hafa með mjer seglgarn;
við vorum vanir að nota það til þess
að hinda sprengjuna við duflin. Fyrst
datt mjer i liug að róa aftur að skip-
inu til þess að sækja það. En þá
mundi jeg líklega fá áminningu og
skósur hjá skipstjóranum. Og svo
var líka súrt og kalt — þetta var
snemma vors, og jeg vildi Ijúka
þessu sem fyrst jeg gæti. Jeg hafði
ekki fengið svo mikið .sem kaffi-
aði á andardráttinn. Svo rjetti hann
úr sjer. Þvi að gamli maðurinn opn-
aði aftur sljó augun.
— Títuprjónsstunga frá drengnum
mínum, elsku, drengnum minum, nú
kemur þú, æ komdu nú fljótt —
fljótt. —
Höfuð hans fjell máttlaust aftur á
hak. Andvarp heyrðist milli vara
öldungsins. Hann sagði ekki meira.
Læknirinn tók brjefspjald úr mátt-
lausri liönd gamla mannsins og starði
lengi á það. Svo sneri hann sjer að
systur Angelique, sem liafði spent
greipar. Og liún svaraði spyrjandi
augnaráði hans:
— Jeg er viss um, að guð fyrir-
gefur mjer þetta, læknir. Hversvegna
skyldi jeg ekki hafa gert það? Guð
fyrirgefur mjer það.
— En livernig vissuð þjer þetta,
systir? Hafði hann sagt yður sög-
una sína?
— Nei, ekki svo hann vissi. En
við hjúkrunarkonurnar lieyrum svo
margt lijá sjúklingnum í óráðinu.
bolla áður en jeg fór frá borði, mn
morguninn.
Af því að jeg hafði miklu lengri
kveikiþráð en jeg þurfti, skar jeg
spotta af honum og notaði til þess
að vefja sprengjuliylkið með. Jeg
kveikti á tundurþræðinum og að-
gætti hvort kviknað hefði vel. Og
svo rjerum við að tundurspillinum,
sem tók okkur innanborðs og færði
sig út, í hæfilega fjarlægð, til þess
að bíða eftir sprengingunni.
Við notuðum ávalt stoppúr sem
við settum af stað um leið og við
kveiktum á tundurþræðinum. Vi'ð
mældum lengdina á þræðinum, svo
að við gátum sagt fyrir, upp á sek-
úndu, livenær sprengingin mundi
koina. Þráðurinn var að jafnaði tals-
vert langur, því að allur er varinn
góður. Manni gat altaf seinkað eitt-
hvað í bakaleiðinni. *
Áður en við sprengdum dufl- .
in urðum við ávalt að kanna ná-
grennið vel og komast að raun um.
að engin skip væri á sveimi i ná-
grenninu, sem kæmi of nærri dufl-
inu.
Jæja, þarna var ekkert að sjá.
Hvergi reyk af eimskipi og hvergi
segl. Og þegar vjelin í tundurspill-
inum stöðvaðist og við lögðumst til
þess að bíða, var alveg kyrt; hvergi
heyrðist hljóð.
Það var heiðskirt og gott skygni.
Það hafði orðið fullbjart meðan við
vorum að eiga við duflið. En þenn-
an morgun var þessi einkennilega
hálfbirta, sem kastar landskuggum.
eins og við isegjum.
Skipstjórinn tók kíkirinn og horfði
suður og norður á bóginn meðfram
landinu. Lagði hann svo frá sjer
aftur á kortakassann við hliðina á
stoppúrinu, sem lá þar og tifaði. Alt
í lagi. Við biðum hinir rólegustu.
En svo var það að við heyrðum
alt í einu skelli frá mótorbát.
Þetta var svo óvænt og óraun-
verulegt að mjer fanst fyrst eins og
hljóðið kæmi innan úr liöfðinu i
mjer. Skipstjórinn og jeg horfðum
forviða hvor á annan eitt augnablik.
Svo greip hann kikirinn og horfði
þangað sem duflið var, leitaði fyrir
sjer en alt í einu var eins og líkami
lians fengi krampadrætti.
Hann rjetti mjer kíkirinn. „Fiski-
dugga", sagði hann, „getið þjer sjeð,
í hvaða átt hún stefnir?"
En án þess að biða svars tók hann
í eimblístrusnúruna og fór að blása
eins og vitlaus maður. Löng og stutt
hlístur, sitt á hvað. Mörg stutt og
snögg blístur í röð.
Jeg horfði í kíkirinn og sá hið
sama og skipstjórinn hafði sjeð:
mótorduggu sem stefndi beint til
okkar — og beint á duflið, sem var
milli okkar og hennar. Hún var inni
í landskugganum og þessvegna höfð-
um við ekki komið auga á hana fyr.
En um borð lilytu skipverjarnir að
sjá okkur greinilega og blístruna
hlutu þeir að lieyra, í þessari fjar-
lægð.
Skipstjórinn hjelt kíkirnum í ann-
ari hendi og mændi inn til lands.
Með hinni hendinni kipti hann í si-
fellu í blístrustrenginn.
Eftir dálitla stund koin skipið út
úr landskugganum og við gótum
sjeð það með berum augum. Nei, það
lijelt sömu stefnu, eins og ekkert
hefði i skorist. Milli hlístrumerkj-
anna heyrðum við hljóðið í mót-
ornum — taff — taff — taff — taff.
Þeir hlutu að vera bæði lieyrnar-
lausir og blindir þarna uin borð.
Alt í einu byrjaði þokulúðurinn
hjá vitanum að gaula. Guði sje lof!
vitavörðurinn hafði sjeð okkur og
skilið hvað í húfi var. Nú hlytu þeir
þó að vakna og skilja, að ekki var
alt eins og vera skyldi.
Þokulúðurinn gaf frá sjer væl
eftir væl, langt væl og óhugnanlegt.
Og frá tundurspillinum heyrðust
snögg gelt. En inni á milli heyrðum
við ófram hin ótruflanlegu „taff —
taff — taff“ frá mótornum regluleg
og' taktföst. Og skipið hjelt sömu
slefnu.
Og stoppúrið tifaði. Það var nokk-
urnveginn auðvelt að reikna, að
duggan mundi verða nokkurnveginn
á hlið við duflið, þegar það springi,
og að hún yrði svo nærri því, að
ekki yrði nema sprek eftir af henni.
Skipstjórinn spurði, hvort jeg væri
viss um, að það hefði kviknað i
tundurþræðinum. Jú, því miður þótt-
ist jeg viss um það. Jeg hafði sjálf-
ur leitað í huga mjer, að ofurlítilli
von hvað þetta snerti. En nei, þráð-
urinn var nýr og ógallaður, hvell-
hettan sömuleiðis — alt var í lagi.
Mjer hafði aldrei mishepnast að
sprengja dufl áður.
011 skipshöfnin var nú komin upp
á þilfar og mændi augum inn fló-
ann. Skipstjórinn var í hugaræsingi.
Jeg sá að hann barðist við að sýn-
ast rólegur. En enni lians var votl
af svita.
Alt í einu fór hann — þó undar-
legt megi virðast rólegur — að vjel-
arsimanum, setti á fulla ferð og gaf
stýrimán n inum fyrirskipun.
Þetta var hlótt áfram óvit. Hann
ætlaði sjer að stýra að fiskiduggunni.
Og það var deginum ljósara, að það
eina sem við unnum við það var að
við springjum í loft upp sjálfir.
Það er ekki auðvelt að standa ró-
legur og liorfa ó, að manni sje att
beint út i dauðann. Jeg átti fjöl-
skyldu til að ala önn fyrir. Já, þeir
voru margir af okkur, sem eins var
ástatt fyrir — áttu bæði konu og
börn. Og það sagði jeg við skipstjór-
ann. Og jeg sagði að á tundurspil.-
inum væru 22 menn en á fiskidugg-
unni alls ekki fleiri en 6—7. Og var
þetta i rauninni ekki þeim að kenna.
úr því að þeir hjeldu ekki betri
vörð á svona tímum, þegar allstaðar
var krökt af dufliun? Þeir hlutu
að sofa, eða vera fullir.
Hann leit ó mig og leit á hina
mennina á þilfarinu. Og jafn rólegur
og hann liafði verið þegar hami
setti vjelina ó fulla ferð var hann
núna þegar hann stöðvaði skipið.
Vjelin hafði ekki snúist nema nokkra
snúninga.
Svo lág.um við aftur og biðuni. Við
vorum hættir að blósa, en þokulúð-
urinn við vitann hjelt áfram að
væla.
Nú voru ekki nema sekúndur eftir.
Tifið i stoppúrinu heyrðist merki-
lega vel. Það var eins og samræmi
í því og hljóðinu í mótornimi á skút-
unni.
Jeg leit ó klukkuna — 25 sekúndur
— 20 — 15. Skipstjórinn hafði snúið
sjer undan og stóð álútur. Þetta var
hræðilegt — 10 sekúndur — 5—.
Nú!
Nei, áfram heyrðist „taff — taff —
taff — taff“ í mótornum — ótrufl-
anlegt.
Og sekúndunum fjölgaði liinu-
megin við hættulega punktinn. Tiu
sekúndur — 15 — 20. Við skildum
ekkert í þessu. Það var óskiljanlegt.
Kraftaverk! Við litum upp og sáum
dugguna koma nær okkur — hún
var komin góðan spöl framhjá
duflinu.- Var þetta draugaskip?
Skipstjórinn leit á dugguna og á
stoppúrið og horfði svo spyrjandi á
mig. Það leið langur tími áður en
nokkur mælti orð. Að minsta kosti
fansl mjer það. „Jæja, duflabani“.
sagði Iianu loks. „Getið þjer útskýrt
þetta?“
Og — einmitt í sama bili og jeg
ætlaði að hrista höfuðið laust skýr-
ingunni niður í mjer eins og eldingu.
Og jeg sagðist mundu geta gefið
skipstjóranum skýringu ó þessu.
Og svo sagði jeg honum frá segl-
garninu sem jeg liafði gleymt, og
að jeg hefði notað tundurþráð til
þess að vefja með. Og skýringin
Frli. ú bls. 10,