Fálkinn - 26.05.1939, Qupperneq 3

FÁLKINN
3
Gunnar Gunnarsson.
Það er orðið nokkuð langt síðan,
að það var gert alþjóð heyrinkunn-
ugl, að Gunnar Gunnarsson skáid
ætlaði að flytjast til íslands og setj-
ast þar að, upp í sveit. — Þótti það
fiSindum sæta með heimsborgara
eins og Gunnar er. Minnir þetta á
Grím Thomsen, sem i'lýði frá met-
orðum og veisluglaumi í kongsins
Kaupmannahöfn, keypti Bessastaði
og fór að búa þar. En það sannaðist
hjer sem fyr, að röm er sú taug, er
rekka dregur föðurtúna til. Grímur
kaupir Bessastaði, þar sem hann
var fæddur og uppalinn, en Gunnar
kaupir Skriðuklaustur, næsta bæ við
Valþjófsstað, en þar er hann fædd-
ur. —
1912 kom út á dönsku Saga Borg-
arættarinnar og með henni vann
Gunnar sinn fyrsta bókmentasigur.
Síðan hefir hann verið síhækkandi
„stjarna." Hann er ekki aðeins löngu
frægur sem rithöfundur um öll
Norðurlönd heldur um öll nálæg
menningarlönd og hafa bækur hans
verið þýddar á fjölda tungumála. í
Þýskalandi er Gunnar sá norrænna
rithöfunda, er nú mun vera einna
mest lesin.
Til að byrja með fekk Gunnar
heldur kaldar kveðjur lijeðan að
heiman sem Jóhann Sigurjónsson
og Guðmundur Kamban fyrir að
skrifa á dönsku. Þótti sumum það
stappa nærri landráðum. En það
góða fólk, er feldi hörðu dómana
gleymdi því, að um þær mundir
sem þeir hófu sinn rithöfundaferil
var ekki hægt að lifa á penna sín-
tun á íslandi.
Og að Dönum liafi þótt nóg um
innrás íslenskra rithöfunda á danska
bókmentagrund má marka af þvi,
að einn ritdómarinn hafði í háði, að
iitflutningur íslendinga væri þorskur
og skáld.
Gunnar hefir skrifað feiknin <ill
um dagana, og hafa sumar helstu
bækur hans verið þýddar á íslensku.
En vansalaust er það ekki að öll
verk hans skuli elcki hafa verið
íslenskuð og verður þess vonandi
ekki lengi að bíða úr þessu.
Á síðari árum hefir Gunnar gerst
talsmaður nánari samvinnu milii
Norðurlandaríkjanna, og hefir oft
verið ræðumaður á fjölsóttum norr-
ænum mótum. — Þá hefir hann
gert það sem í hans valdi hefir stað-
ið til að slá á hinn heiftuglega á-
róður sem rekinn hefir verið um
Þýskaland seinustu árin, b'æði í
Danmörku og annars staðar um
Norðurlönd. Er þetta sáttastarf
hans þess vert að þvi sje haldið á
Iofti. Og ísland hefir liann kynt
manna mest i Þýskalandi með fyrir-
lestraferðum.
Gunnar Gunnarsson fór að heim-
an sem fátækur sveitapiltur fyrir
rúmum 30 árum og kemur nú aftur
heim sem frægur maður, trúr sínu
íslendingseðli alla tíð. íslenska þjóð-
in býður hann velkominn, þakkar
honum afrekin og óskar honum lil
hamingju á hinu austfirska óðali.
— Þessa dagana kemur síðasta
hók Gunnars, Advent, út á íslensku.
Hefir „Heimskringla“ sjeð um út-
gáfuna. Þýðingin er eftir Magnús
Ásgeirsson.
Brúðurin blárra fjalla kallar skáld-
in heim, þegar líður á daginn. Þar
vilja þeir bera beinin, þar sem þeir
slitu sinum fyrstu barnsskóm. Æsk-
an og ellin haldást í hendur. —
18. þ. m. varð Gunnar Gunnarsson
l'imtugur og samtímis lagði liann
upp í íslandsferðina — ferðina heim
til Skriðuklausturs, hins gamla höfð-
ingjaseturs og klaustursstaðar, sem
hann hefir keypt og ætlar að húsa
af nýju og setja þar upp stórbú.
Gunnar er fæddur á prestssetrinu
Valþjófsstað, eins og áður gat, en
ólst upp að Ljótsstöðum i Vopna-
firði. Gunnar faðir skáldsins var
bróðir síra Sigurðar Gunnarssonar í
Stykkishólmi, hins ágælasta manns,
er ljest í hárri elli fyrir fáum árum.
Hafði sira Sigurður jafnan haft trú
á hæfileikum frænda sins og hvatt
hann. Mintist Gunnar skáld þess
síðar með þakldæti, og bauð hann
síra Sigurði heim til Danmerkur
fyrir nokkrum árurn.
Gunnar ólst upp á Ljótsstöðum
í Vopnafirði við venjuleg sveita-
drengjakjör og var ekki til náms
haldið. — Kornungur fór hann að
yrkja, og gaf lil tvær ljóðabækur,
þegar hann var unglingur. Þeim
var ekki veitl veruleg athygli. Hristi
Gunnar dustið af fótum sjer og rjeðst
til utanfarar 18 ára gamall. — Dvaldi
hann tvo vetur á lýðháskólanum í
Askov og varð dvölin þar Gunnari
mjög mikils virði. Var þá kennari
þar Marius Kristensen hinn ágæt-
asti maður og skáld gott, sem unni
islenskum fræðum og hefir þýtt
nokkur íslensk kvæði á danska
lungu. Marius Kristensen ljet sjer
mjög ant um Gunnar og mun hafa
gert meira tii þess en nokkur ann-
ar maður að lilynna að skáldgáfu
hans.
Fyrstu sumurin, sem Gunnar var
í Danmörku varð hann að vinna
erfiðisvinnu til að hafa ofan af fyrir
sjer. Og átti hann þá oft við mikla
örðugleika að stríða.
íslensk hljómlistakona
hlýtur verðlaun
Það er altaf gleðiefni.
þegar ungir og efnilegir
fslendingar afla sjer frægð-
arorðs meðal stórþjóðanna
og má með tíðindum telj-
ast, enda fátítt sem von
er, þegar litið er til að-
stæðna borgara lítillar og
afskektrar þjóðar.
í marsmánuði síðast-
liðnum hlaut Margrjet Ei-
ríksdóttir, Hjártarsonar raf-
Tæðings i Reykjavík, þann
heiður, að vinna fyrstu
verðlaun i árlegri hljóm-
ieikakepni, sein London
Musical Feslival efnir til.
Er þetta kepni, er vekur
mikla athygli í London,
og engir fá að taka þátt
í, nema þeir sem njóta
mikils álits lærðustu
manna á þessu sviði. •—
Verðlaunin, sem Margrjet
vann var mjög vandaður
silfurbikar — Beelhoven
cup — kendur við hinn
heimsfræga þýska snilling.
Margrjet Eiríksdóttir er
ung stúlka. — Hneigðist
hugur hennar snemma til
hljómlistarnáms. — Ellefu
ára gömul byrjaði hún
nám hjá Páli ísólfssyni,
og þegar Tónlistarskólinn
var stofnaður 1930 innritaðist hún
i hann. Hún laulc þar námi 1934
með mjög lofsamlegum vitnisburði.
Að loknu skólanáminu naut hún
tilsagnar dr. Mixa.
Haustið 193ö hjelt Margrjet piano-
hljómleika hjer i Reykjavík við á-
gætar undirtektir. Varð hún fyrsti
nemandi Tónlistarskólans, er efndi
til sjálfstæðra tónleika.
Sköinmu siðar fór hún til London
og hefir verið þar siðan nema hvað
hún dvaldi heima nokkra mánuði í
fyrra.
Hafði hún fyrst einkatíma hjá
þektum kennara, en innritaðist síð-
an i hina frægu hljómlistarstofnun
Royal Academy of Music, þar sem
liún hefir lokið mjög þungu prófi.
Af 150, er gengu undir próf, varð
hún ein af sjö útvöldum.
Sá er tekur þetta próf fær titilinn
London.
L R. A. M. (Licentiates Of The
Royal Academy Of Music).
Áður en Margrjet vann „Beethoven
Cup“ hafði hún hlotið heiðurspen-
ing úr silfri við hljómlistarstofnun
í London.
Margrjet býr sig nú undir að
kenna hljómlist hjer heima. Annars
hygst hún muni lialda námi áfram,
ef ástæður hennar leyfa. Er vonandi
að henni gefist kostur á áframhaldi
svo mikils álits sem hún liefir afl-
að sjer í heimsborginni miklu.
Samkvæmt skýrslum frá Tokio
hafa duglegir vopnasmiðir í Japan
hærra kaup en ráðlierrarnir þar.
Ráðherrarnir mega ekki hafa hærra
kaup en sem svarar 8000 krónum, en
vopnasmiðirnir hafa 10.000 króna árs-
kaup.
Galileo Galilei.
Hinn 15. febrúar voru liðin 375 ár
siðan sá maður fæddist í þennan
heim, sem með miklum rjetti má
teljast höfundur tilraunavísinda i
náttúrufræðum, Galileo Galilei. Á
verkum hans byggja vísindamenn enn
í dag, því að uppgötvanir hans í
náttúrufræðum voru sumpart svo
grundvallandi, að hjá þeim verður
ekki komist, fremur en að hægt væri
að rjúfa náttúrulögmálið.
Galilei fæddist í Pisa og var faðir
lians ágætur stærðfræðingur og
hljóðlistarfræðingur, Vincenzo að
nafni, ættaður frá Firenze. Seytján
ára gamall innritaðist Galilei i há-
skólann í Pisa og lagði fyrir sig
læknisfræði, en undir þá fræðigrein
heyrðu almenn náttúruvísindi í þá.
daga. Efnafræðilærdómur læknisefn-
anna þá, var mestmegnis í því fólg-
inn að læra að þekkja jurtir og sjóða
úr þeim ýmsa safa, sem notaðir voru
sem meðul. Þeir voru því eiginlega
grasakonur, læknarnir þá. En þetta
nægði ekki Galilei. Hann leilaði
dýpra og fór að gefa sig að stærð-
fræði og eðlisfræði og tveimur ár-
um eftir að liann byrjaði háskóla-
námið gerði hann þá uppgötvun, að
pendúlsveiflan tekur jafnlangan tíma,
hvort sem pendúllinn sveiflast langt
eða skanit frá lóðrjettri linu. Sagt er
að þessi uppgötvun hafi orðið fyrir
tilviljun eins og svo niargar aðrar.
Galilei liafoi verið staddúr í dóm-
kirkjunni i Písa, og verið að horfa
þar á ljósakrónurnar, sem nýkveikt
var á. Hafði skjálfti komið á Ijósa-
krónurnar er kvéikjarinn var að fásl
við þær, svo að þær sveifluðust. Og
Galilei veitti sveiflunum athygli og
gerði um leið mikilsverða uppgötvun
viðvíkjandi þyngdarlögmálinu.
Eftir fjögra ára dvöl á háskólanum
i Písa hjelt hann áfram námi i
Firenze og sökti sjer nú niður I
kenningar Arkimedesar, eins hins
mesta. eðlisfræðings fornaldarinnar,
sem þá voru í litlum metum liafðar.
því að allir aðhyltust Aristoteles. —-
Nema Galilei, því að uppgötvun hans
á pendúlnum gat ekki samrýmst því,
sem Aristoteles hafði staðliæft. —
Galilei gerði verklégar atliuganir til
þess að prófa sig fram og fann nú
alveg nýtt lögmál fyrir fallhraðan-
um. Þessari uppgötvun lýsti hann í
ft’ægu riti, sem út kom í Leyden
aðeins fjórum árum fyrir dauða
hans, en er undirstöðurit að aflfræði
nútímans. En áður hafði hann sanii'ð
lítið rit um þyngdardepil fastra
hluta.
Árið 1592 settist Galilei að i Padua
og dvaldi þar næstu 18 ár. Var hann
nú orðinn frægur fræðimaður, og
náttúrufræðingar úr öllum áttum
Framh. ú bls. 15.