Fálkinn - 26.05.1939, Side 9

F Á L K I N N
9
Dobre dán, sagði liún vin-
gjarnlega.
— Dobre dán, sagði Torsten
upp meS sjer og endurtók
„kveSjuna“.
Túlkurinn ætlaSi aS segja eitt-
bvaS. Torsten skildi svo mikiS,
aS María vildi bera fram ein-
hverja bón viS gestinn. Hann
liorfSi ýmist á manninn eSa þá
Maríu, sem aSeins hló. Alt í
einu rann ljós upp íyrir lionum:
Maríu langaSi aS sjó bílinn!
Á augabragSi þaut liann inn
i svínastíuna, setti bílinn í
gang og ók honum út á veginn.
Maria settist upp í, veifaSi meS
hendinni og sneri stýrinu. Hún
var alveg frá sjer numin af
fögnuSi, aS setjast upp í bíl i
fyrsta sinn á æfi sinni.
Torsten tók eftir því, aS bíll-
inn hafSi falliS niSur og brotn-
aS dálítiS. Ilolger varS áhyggju-
fullur, þegar hann fekk aS sjá
þaS, og þeir urSu ásáttir um þaS,
aS þeir yrSu afdráttarlaust aS
gera viS hann áSur en þeir legSu
upp í langferSina. En livar var
þaS hægt?
Og nú fóru þeir aS spyrja
stúlkuna? Næsti staSur, þar sem
hugsanlegt væri aS fá gert viS
liann var í 10—15 kílómetra
fjarlægS í norSvesturátt, i bæ,
sem lijet Stara Banja.
—» Vertu sæl á meSan, Maria,
sagSi Torsten viS sjálfan sig. Jeg
kem strax aftur.
— Á jeg aS koma líka? spurSi
Holger.
— Nei, þú getur veriS kyr og
sjeS um dótiS okkar.
FerSin til Stara Banja tók
næstum allan daginn, Torsten til
mikillar gremju. Þegar hann
kom aftur til Gabroviza var dag-
ur aS kvöldi kominn. Hann ók
hægt inn í bæinn og stöSvaSi
bílinn á sljetlri flöt skamt frá
húsinu, þar sem Maria bjó.
En livar var hún? HafSi hún
gengiS eitthvaS eSa var hún
farin? Honum varS órótt innan-
brjósts. Nei, þaS gat ekki veriS!
Hann gat ekki trúaS því á Hol-
ger. Holger, sem altaf hafSi veriS
hesti vinur lians og fjelagi....
Torsten leitaSi i öllu húsinu
og í trjágarSinum, sem lá frá
því ofan aS ánni.
Þar fann hann þau. Þau sátu
í grasinu. Holger hjelt utan um
mittiS á Maríu. Hún hló, gerSi
sig blíða og heimska, heimskari
en hún var. Hann lók undir
hökuna á henni og ætlaSi aS
kyssa hana....
ÞaS er þá svona, öskraSi Tor-
sten alveg óSur af vonsku.
KallarSu þetta aS sjá um dótiS
okkar ?
— Ekki eiginlega, en ....
glotti Holger.
— Nú veit jeg hver þú ert.
— HvaS?
— Þú ert óþoltki!
Holger glotti ertnislega. ÞaS
var greinilegt aS hann liafSi
gaman af þessu. — Nei, þjer er
Oscar Clausen: Frá liðnum dögum. XIII.
Sýslnmaðarinn á Hoffelli
oo Narfi ráðsmaður.
elcki alvara. Þú verSur aS fyrir-
gefa mjer, en því læturSu svona.
— Á morgun legg jeg af staS
heimleiSis meS járnbrautinni.
Svo geturSu ekiS einsamall til
Austurlanda. Alla leiS til Persíu,
ef þjer svo sýnist.
— Og komið mjer þar upp
kvennabúri! bætti Holger viS
skellililæjandi. — María verSur
uppáhaldskonan mín.
— Óþokki!
Torsten sneri sjer viS ösku-
vondur og gekk upp aS húsinu.
María horfSi á eftir honum dá-
litiS hissa.
Torsten hafSi tekiS sína á-
kvörSun. Hann ætlaSi heim.
— HeyrSu nú til, Torsten. . . .
— Haltu þjer saman og farSu
sem lengst frá mjer. — Þú ert
slæmur fjelagi. ÞaS er öllu slitiS
okkar á milli!
— Ertu aS missa vitiS. HvaS
gengur aS þjer? Er þjer virki-
lega alvara?
— Vondur og ótryggur fjelagi,
j)aS ertu! sagSi Torsten í vonsku.
— Jæja, góSa nótt, sagSi Hol-
ger glottandi. Beyndu nú aS
jafna þig til morguns, svo aS
viS getum haldiS áfram.
Torsten gat ekki sofnaS strax.
Nóttin leiS. HafSi Holger á rjettu
aS standa? Var hann aS missa
vitiS? Var þetta ekki eintóm
vitleysa? Giftast Mariu? Aló-
kunnugri, búlgarskri stúlku, þó
svo aS liún væri snoppufriS. —
Rómantík. Æfintýri í bílferS. —
ÞaS var bariS á dyrnar bjá lion-
um. ÞaS var Holger.
— Torsten, klukkan er hálf
fjögur. ÞaS er aS byrja aS birta
úti. Láttu bíSa aS raka þig. —
Taktu þessa tösku hjerna og
þína. Flýttu þjer í fötin, því nú
ökum viS strax. Torsten lilýddi
og reis upp af píslarbeSi sínum.
— Hreinskilnislega sagt, gamli
fíll, í gærkvöldi hjelt ég aS þú
værir aS ganga af vitinu....
Holger hvarf út úr dyrunum.
Litlu síSar heyrSi Torsten aS
vjelin var komin í gang. Ilann
læddist niSur tröppurnar og út
á götuna. ÞaS var fariS aS birta.
Fuglarnir sungu, ómurinn frá
bjöllunum barst ofan úr fjöll-
unum og áin niSaSi .... áfram
.... áfram.
— Vertu sæl, María, sagSi
hann við sjálfan sig. Fyrirgefðu
mjer. Þetta var aSeins augna-
bliks æsing. Verlu sæl madonna
mín. Nú veit jeg að fégurðin
er til í heiminum, og að sönn
fegm’ð líður aldrei undir lok.
Hann settist upp í bilinn. Hol-
ger var við stýriS. Vinur hans
hló og var dálítiS meinfýsinn.
— Hún er ansi lagleg, en þar
fyrir var engin ástæða fyrir þig,
að láta við mig eins og ])ú ljest
i gærkvöldi.
— Og haltu þjer saman, sagði
Torsten í gamalkunnum, hlýjum
tón. Hugsaðu um stýrið.
— Við drekkum morgunkaff-
ið í Pazardjik, en ......
Jón Helgason var sýslumaður í
Austur-Skaftafellssýslu seinni helm-
ing 18. aldar. Hann átti i ýmsum
brösum og erfiðu málastappi á alla
vegu, og fekk oft sektir fyrir afglöp
í embœttisfærslu sinni, en var svo
að lokum vikiS frá embætti áriS
1798. Jón sýslumaSur bjó lengi á
Hoffeili í Nesjum, en var ættaSur
norSan úr Eyjafirði og var ])ar
bóndi áður en hann varð valdsmað-
ur Skaftfellinga. — Honum er lýst
þannig, að hann hafi verið góð-
legur ásýndum og í rauninni mein-
leysismaður, þó að hann væri skap-
bráður og ætti það til, að vera harð-
ur og óvæginn í viðskiftum við
aðra menn og þvi var liann ekki vel
þokkaður af almenningi, en svo var
hann lika sjervitur á ýmsan bátt.
Kona Jóns var Sigríður Magnúsdótt-
ir frá Hallormsstað og áttu þau
mörg börn, sem tengdust góSum
bændaættum þar eystra og hafa þau
hjónin orðið kynsæl mjög og cr
margt merkra manna af þeim kom-
ið. — Af Jóni sýshimanni eru til
nokkrar sagnir og skulu þær sagð-
ar hjer. —
Þegar sýslumaður sótti konuefni
sitt austur að Hallormsstað, var með
lionum fylgdarmaður, er Konráð
hjet. Sýslumaður lagði ríkt á við
hann, að hann mætti ekki tala eitt
einasta orð við Sigriði á leiðinni
suður, og enti Konráð það trúlega
og þorði aldrei að yrða á hana, en
þegar kom suður í Almannaskarð
og Nesjasveitin blasti við, fögur og
blómleg, stóðst Konráð ekki mátið;
hann varð svo hrifinn af útsýninu.
Þá gleymdi hann sjer snöggvast,
sneri sjer að Sigríði og sagði; —
„Þarna sjerðu sveitina þína.“ —
Sýslumaður varð svo reiður, að
hann lcom ekki upp orði, en sneri
sjer snögt að Konráði og gaf honum
löðrung svo um munaði. —
Hjá sýslumanni var ráðsmaður,
sem Narfi hjet og er sagt, að hann
væri eini maðurinn, sem sýslumað-
ur liafði reglulegan beig af, en
hann var bæði þrekinn og krafta-
mikill, enda ljet liann hvern, sem
í hlut átti, kenna á styrkleika sín-
um ef í það fór. — Sýslumaður
liafði mikið dálæti á Narfa og vildi
fyrir engan mun missa hann frá
sijórn á búi sínu. •—•
Það var vani hjá sýslumanninum
á Iloffelli, þegar verið var að heyja
cngjar eða útjörð, að binda aðeins
heim síðustu daga vikunnar og hefir
þetta eflaust verið eitt af sjervisku
sýslumannsins eða kenjum, þó að
það máske gæti talist hagsýni undir
vissum kringumstæðum. Einu sinni
var það, að um miðja viku var mik-
ið af heyi orðið þurt og var útlit
fyrir rigningu. Þótti þá vinnufólk-
inu ráðlegast að binda heyið og
flytja það heim og var þvi sendur
maður heim af engjunum eftir reip-
um. Hann fekk óblíðar móttökur
hjá sýslumanni, því að hann rak
hann öfugan aftur og neitaði lionura
um öll reipi, en lokaði liúsinu, sem
þau voru geymd í og stakk lyklin-
um á sig. Maðurinn sneri aftur til
engjafólksins og sagði sínar farir
ekki sljettar, en þá fauk heldur en
ekki í Narfa ráðsmann. Hann hljóp
þegjandi, tók hest sinn og reið heim
í cinum spretti. — Það er sagt að
sýsluinaður hafi sjeð til ferðar Narfa
og þekt að þar væri hann á ferð.
— Því fór hann til skemmunnar,
sem reipin voru geymd í, opnaði
hana og bar reipin út á hlað, og
fór síðan inn í bæ til þess að verða
ekki á vegi Narfa. — Narfi tók svo
reipin og reið með þau á engjarnar,
batt síðan heyið og reiddi heim og
ekki er annars getið, en að sýslu-
maður hafi látið sjer það vel lika.
Á þeim tímum var venja að gera
tii kola eða fara í koiaskóg, eins og
þá var kailað, en það var eins og
kunnugt er, að viður var höggvinn
í skógi og brendur til kola í svo-
kölluðum kolagröfum. Þarna segja
fróðir menn, að liggi ein aðaiorsök-
in til hinnar miklu eyðileggingar
skóganna á íslandi. — Við þessa
kolagjörð voru menn oft marga daga
í einu, án þess að koma lieim, og
svo var um menn Jóns sýslumanns
á Hoffelli. — Einu sinni, sem oftar,
fór Narfi ráðsmaður í kolaskóg, en
þóttist þá vera heldur illa nestað-
ur að heiman og ætlaði sjer því að
bæta úr því. Hann tók þá vænan
sauð, sem sýslumaður átti, drap
hann og steikti síðan á kolaglóðinni.
— Sýsiumaður var eftirlitssamur um
það, að menn hans hjeldu sjer að
vinnu og svikjust ekki um, en þenn-
an dag reið hann að heiman, til
þess að gá að hvernig kolagerðinni
gengi. — Það hittist nú svo á, að
Narfi var að steikja sauðinn þegar
sýslumaður kom og er sagt að hann
yrði fár við og segði: „Nú eru stór-
ar steikur á eldi, Narfi.“ — „Stærri
mættu þær vera“, ansaði Narfi og
þreif um leið til sýslumanns, og
gerði sig líklegan til þess að kasta
honum á bálið, en sýslumaður vatt
sjer undan með snarræði, hljóp á
bak hesti sínum og reið heim. Ekki
er þess getið, að liann hafi nefnt
þetta síðar við Narfa. -—
Austan í Hoffellsfjallinu er hellir
og er nokkuð hátt upp í hann. í
þessum helli voru sauðir sýslu-
manns hýstir. — Einu sinni skall
snögglega á með miklum byl og
voru þá sauðirnir fyrir vestan Hof-
fellið og svo var þeim með miklura
erfiðismunum, komið heim að Hof-
felli, en svo var ómögulegt að koma
þeim lengra á móti bylnum og veðr-
inu. Það voru engin hús heima á
Hoffelli, sem hægt var að hýsa
sauðina í, en þar var þá kirkja,
annexia frá Bjarnanesi, sem nú er
búið að leggja niður fyrir nokkrum
árum. — Góð ráð voru því dýr, og
sendi þvi Narfi ráðsmaður tit sýslu-
manns og bað hann að afhenda
lykilinn að kirkjunni, því að hann
ætlaði að liýsa sauðina þar. —
Sýslumaður neitaði, með öllu, að
láta lykilinn af liendi, cn þá fór
að þykna í Narfa. Hann fór rakleitt
á fund sýslumanns og sagðist brjóta
upp kirkjuna ef hann ekki fengi
lykilinn. Þá loks gaf sýslumaður
sig og þorði ekki að halda lyklin-
um iengur, en afhenti Narfa hann.
Svo ljet hann sauðina i kirkjuna og
þar voru þeir þangað til hylnum
slytti upp.
Um það leyti, er Jón sýslumaður
hjó á Hoffelli, var síra Magnús ÓI-
afsson prestur í Bjarnanesi. Einu
sinni rak hval á Viðborðsfjöru og
fór síra Magnús ásamt fleirum að
skera hann, en þegar þeir voru ný-
byrjaðir, kom Jón sýslumaður og
hannaði þeim að skera hvalinn, því
að hann væri sín eign, en prestur
mótmælti því kröftuglega. Það fauk
í sýslumann og þá sagði hann:
„Höndur skulu skifta“; og um leið
hljóp hann á prestinn. Það er sagt
að þeir hafi staðið upp á hval-
Framh. á næstn síðu.