Fálkinn - 17.05.1940, Side 15

FÁLKINN
lö
Theodór Árnason:
Merkir tónlistarmenn lífs og liðnir.
STEINBRYGGJAN. Frh. af bls. 5.
blám, og lyngfljettum vafið utan um
stoðirnar endilangar. Yfir boganum
var konungskóróna.
Bæjarfógeti og bæjarstjórn fagn-
aði konungi neðan við bogann.
IConungur kvaddi með handabandi
biskup og ýmsa fleiri um leið og hann
gekk upp bryggjuna, af liandahófi.
Fjölmennur söngflokkur, er fyrir
rjeð Brynjólfur Þorlákss'on dóm-
kirkjuorganisti, hafði skipað sjér á
pall ofan við brýggjuna hægra megin
og söng jiar kvæði það, er hjer fer
á eftir og ort hefir síra Matthías
Jochumsson:
Kom heiil í l'aðm vors fósturlands
o. s. frv.
Fonungur og föruneyti hans gekk
siðan sem leið liggur upp Pósthús-
slræti og Skólasund upp i Menta-
skólann, gistingarstað hans eða að-
setur þær fáu nætur og daga, sem
hann dvelst lijer í bænum. Sú leið
var öll fánum girt á tvær liendur og
mannmúg miklum þar út í frá, er
iaust upp fagnaðarópum öðru hvoru.
Gluggar voru og allir fullir af á-
horfendum á þeirri leið og húsþök,
hvar sem stætt var.
Mjög voru liús fánuni skreytt og
annari viðhöfn víðsvegar um bæinn,
einkum höfuðstrætin, með hinum og
þessum áletrunum á stöku stað, t. d.
yfir garði Godthaabsverslunar gagn-
skygð spjöld er á mátti lesa öðru:
Velkominn konungur íslendinga!
er. á hinu:
Velkomnir þingmenn bræðraþjóðar!
Stundu síðar en konungur steig
fæti á land komu þingmennirnir
dönslui upp á Bæjarbryggjuna. Þar
tóku alþingismenn á móti þeim og
fylgdu þeim til gistingar á hótel-
unum Reykjavík og íslandi. En söng-
i'lokkurinn sami og áður kvaddi rík-
isþingmennina með því að syngja
(tönsk ættjarðarljóð, er þeir gengu
iipp bryggjuna,
Konungur mun hal'a gengið sömu
þryggju til sjávar, í ísafold segir
svo (17, ág. 1907, 55 tbl.) :
Mikill múgur og margmenni fylgdi
konungi til sjávar stundu síðar (kl.
4). Þar mæltust þeir við fagurlega
á bryggjusporðinum, konungur og
ráðgjafi, en mannmúgurinn laust
upp níföldu húrrahrópi. Söngsveit
ofan við bryggjuna söng þjóðsöng
Dana, en fallbyssuskot dundu á her-
skipum um leið og konungur steig
í bátiniÞ'.
Þannig segist ísafold frá 1907.
petta yar mikill atbiirðiir í þæjar-
lífinu i þá daga, Og þetta var i
fyrsta sinn, sem konungur steig fæti
á Sleinbryggjuna og þvi er svo
greinilega frá þessu sagt hjer. Siðan
hafa konungar og konungbornar per-
sónur komið hingað nokkrum sinn-
um og hafa þær opinboru móttökur
farið fram á þessari sömu bryggju.
Hn bæði yrði of langt að lýsa þeim
atburðum hvorum fyrir sig og eru
|:ar að auki i ferskara minni en
konungskoman 1907.
En þettá nægir þó til þess að sýna
og minna á það, að þótt Steinbryggj-
an hafi aldrei háreist nje glæsilcg
verið, þá hcfir hún þó um langt
skeið oft verið miðdepillinn í við-
hafnarmiklum og áberandi atburð-
um og hefir verið öllum íslensk-
um bryggjum konunghollari.
Og margir mcrkir og háttsettir
geslir aðrir en þeir konungbornu
hafa lagt leið sina um Steinbryggj-
una.
Margir Reykvíkingar munu minn-
ast sólbjartra hásumardaga, þegar
sægur framandi fólks streynuli úr
bátum við Steinbryggjuna og dreifð-
isl þaðan út um bæinn. En á liöfn-
inni lágu geypistór og glæsileg far-
þegaskip. Fjöldi útlendinga hefir
haft á gömlu Steinbryggjunni ís-
lenskt land undir fótum i fyrsta sinn.
A þessari gömlu bryggju hafa
Anton Svendsen.
1846—1926.
Mjer hitnar jafnan um hjartaræt-
urnar, þegar jeg minnist þessa göf-
uga tónsnillings og mæta manns.
Jeg átti því láni að fagna, að hafa
all náin kynni af próf. Anton Svend-
sen og njóta handleiðslu hans um
nokkurt skeið. Öðrum fslendingi
hafði hlotnast hið sama happ á
undan mjer, og allmargir íslending-
ar aðrir höfðu kynni af honum, —
þeir sem nám stunduðu á konung-
lega tónlistarskólanum i Kaupmanna-
höfn á fyrsta og öðrum tug þess-
arar aldar, þvi að hann var aðal
fiðluleikari skólans frá þvi 1904, i
stjórn skólans frá 1906 og forstjóri
frá 1916, þangað til hann lagðist
banaleguna, áttræður að aldri, en
hann Ijest haustið 1926.
Prófessor Anlon Svendsen var ein-
hver mikilhæfasti og atkvæðamesti
tónlistarmaðurinn, sem Danir hafa
átt um langt skeið og fjölhæfasti
fiðluleikari þeirra.
Þegar hann varð sjötugur, var
rifjað upp ýmislegt um liinn glæsi-
lega listamannsferil hans, og þannig
kyntist jeg þeirri fróðlegu sögu, því
að jeg var ])á einmitt nemandi
Svendsens, í tónlistarskólanum. Og
ánægjulegt var að sjá og heyra, hve
mikillar virðingar hann naut, hinn
gráhærði og kotroskni öldungur og
hve mjög hann var dáður,
Anton Svendsen var fæddur á
Jónsmessunótt 1846. Hann fór ungur
að glíma við fiðluna og naut góðrar
tilsagnar, fyrst hjá föður sínum, og
síðar hjá hinum beztu kennurum,
sem völ var á. Hann var einn þeiria,
seni vinna sig upp stig af stigi, —
frá því að vera óbreyttur liðsmaður
og til þess að verða heiðraður hers-
höfðingi. Hann byrjaði á því að
setjast með „öðrum fiðlum“ i Tívolí-
hljómsveit Lumbyes gamla. Grunaði
þá vist fáa, hvað i honum bjó. Hann
átti þá, eins og svo margir aðrir
tónlistarmenn, við þröngan kost að
gerst bæði gleðilegir og sorglegir
atburðir, þótt eigi sje þess kostur að
drepa á fleiri hjer. En nú hafa
framfarirnar og nauðsynin krafist
þess, að hún hverfi af sjónarsviðinu.
Hún verður að lúta þvi algilda lög-
máli, að hið gamla verði að vik'a
þegar það hefir gert sitt gagn og
hið nýja krefst þess að fá að ryðja
sjer til rúms.
En mjer kæmi ekki á óvart þótt
einhverjir Reylcvíkingar, sem ganga
sjer til hressingar niður að höl'n á
björtum sunnudagsmorgnum framtíð-
arinnar, sakni gömlu steinbryggjunn-
ar ofurlítið. F. J.
búa, en mun með sjálfum sjer hafa
vænst „betri tíða.“
Nú er það svo, að allur fjöldinn
slíkra manna, festist á fyrsta þrep-
inu og kemst aldrei lengra. En
Svendsen mun nú ekki hafa verið
alveg á því, að láta það henda sig,
og einhvernveginn mjakaði haiin sjer
inn í hljómsveitar-skonsuna i kon-
unglega leikhúsinu. Upphaflega mun
hafa staðið til, að hann fullnumaði
sig á hörpuna, og tæki við af öldr-
uðum manni, sem á það hljóðfæri
ljek þá i hljómsveitinni. En ekki
var Svendsen allskostar ánægðúr
með það. Fiðluna hafði liann liaft
handa á milli frá því er-hann var
drengur, notið góðrar tilsagnar, eins
og áður er sagt, lijá föður sínum, og
síðan hjá þeim Fritz Schram og
Yald. Tofte, en Tofte var þá „fyrsti
konsertineistari" i kgl. hljómsveit-
irni. Og Svendsen hafði æft sig af
frábærri ástundun og vandvirkni. Og
þetta kom honum nú að lialdi. Þar
sem hann var nú á annað borð kom-
inn inn í skonsuna til hljómsveitar-
innar með báða fæturna, var auð-
velt að mjaka sjer innar. Og svo
settist hann í autt sæti hjá „öðrum
fiðlum“, aftarlega, og sat þar fast
um sinn, en gaf hörpunni langt nef.
Nú var farið að veita hinum unga
manni athygli, og auðvitað hefir
Tofte vitað hvað liann gat. Og einn
góðan veðurdag er honum svo skip-
að að flytja sig „yfir um“ og setjasl
við aftasta púltið hjá „fyrstu fiðl-
um“. Og svo mjakaðist hann upp
eftir púltaröðinni þangað til hann
var sestur i sæti Tofte, fyrrum
kennara síns, við efsla púltið, og
orðinn „aðalmaðurinn“ í hljómsveit
kgl. leikhússins: „fyrsti konsertmeist-
ari“. Lengra kærði hann sig ekki
um að komast þarna, þvi að þá var
vinur lians, norska tónskáldið Johan
Svendsen hljómsveitarstjóri. Þeir
voru eins og einn maður, og mátti
ekki á milli sjá, hvor þeirra meiru
rjeði. En aldrei mun vegur hljóm-
sveitarinnar hafa verið meiri en í
þeirra tíð, Og þegar Johan Svendsen
fjell frá (1908), undi Anton Svend-
sen sjer ekki í hljómsveitinni. Ljet
hann af embættinu litlu síðar og
var þá sæmdur prófessors nafnbót.
Um l'jörutíu ára skeið var hann
í hljómsyeitinni og voru launin vist
fremur lítil. En hann ljet ekkert
tækifæri ónotað til þess að afla sjer
frekari mentunar og þroska í list
sinni. Hvað eftir annað fór hann
til útlanda, eða þegar hann komst
höndunum undir, á fund hinna
mestu meistara, sem þá voru uppi,
til Lauterbachs og Joachims i
Þýskalandi og Massarts i París. Mjcr
sagði Svendsen, að langsamlega rnesl
gagn liefði hann haft af dvölinni hjá
Joachim,*) en til hans fór hann tví-
vegis, eða jafnvel oftar, á sinum
yngri árum. En þeir inunu hafa átt
vel skap saman, — báðir alveg ó-
venju sannir listamenn, í þess orðs
l'uilkomnustu iperkingu. Og Svendsen
sagði, að sig hefði langað til þess
mest, að verða sem likastur Joachim.
en hann mun hafa verið einhver
fjölhæfasti fiðlusnillingurinn, sem
uppi var þá. Og víst er það, að leit-
un mun hafa verið á jafn fjölhœf-
.ii/ii fiðluleikara og Svendsen, að
Joachim látnum. A skjöld hans var
greipt merki Joacliims: Láttu listina
og teknikina haldast í hendur. Þetta
var honum mjög umhugað um, að
nemendum hans væri ríkt i huga.
Og sjálfur ljet hann aldrei freistast
til að „brilliera" með teknikinni á
‘) Hans er áður getið í þættinum
um Brams.
kostnað Jistarinnar, — en við þvi
hætlir æði mörgum tónlistannann-
inum, .— ekki síst fiðlusnillingunum.
Hann varð virtúós á hljóðfæri sitt
og mikið dáður „sem slikur“ heima
fyrir og þá ekki síður þar, sein hann
ljet til sín lieyra erlendis á sínum
duggarabandsárum. En hann fór þá
í hljómleikaferðalög all mörg, meðal
annars til Gautaborgar, Stokkhólms,
Pjetursborgar og Parísar og var vel
fagnað þar ‘sem hann kom.
í meira en hálfa öld var próf.
Anton Svendsen sá tónlistarmaður-
inn, sem langmest bar á í tónlista-
lífi Kaupmannahafnar. Hann var,
eins og áður segir, „aðalmaðurinn“
í hljómsveit konunglega leikhússins
og miklu ráðandi þar í áratugi. Hann
var „prímaríus" í hinum fræga
Nerúda-kvartett, — og raunar var
það hans mesta yndi, að fást við
svokallaða kammermúsik, (sem jeg
er stundum að burðast við að nefna
saltónsmíðar!). Hann mun hafa ver-
ið frumkvöðull að stofnun hins merk-
asta og virðulegasta tónlistar-félags-
skapar Dana, „Kammermusikforen-
ingen“ og var lífið og sálin í þeim
fjelagsskap til dauðadags, eða um
sextíu ára skeið. Hann var varafor-
maður tónlistarmannafjel. danska,
um langt skeið. Og loks var liann,
frá því 1916 og til dauðadags „fað-
ir“ og verndarvættur hinnar virðu-
legustu uppeldisstofnunar tónlistar-
manna á Norðurlöndum, „Det kgl.
Musikkonservatorium“.
Prófessor Svendsen var frábærlega
slyngur kennari. Ilann var að visu
örgeðja og átti það til að vera
ærið byrstur, svo að ógaman var
að koma illa undirbúinn í kenslu-
stundir til hans. En nemendurnir
elskuðu hann. Mj.er var hann ákaf-
lega góður. Hatih vildi alt vita um
hagi mína, — hann var mjer sem
góður faðir, og vikli alt fyrir mig
gera, og þó einkum það, að hjálpa
mjer sem best til þess að mjer yrði
gagn að dvölinni á skólanum. Og það
er ekki honum að kenna, þó að jeg
yrði ekki virtúós. En jeg ininnist
hans jafnan með djúpri lotningu og
einlægu þakklæti.
Hann var all einkennilegur i sjón
og framkomu. Hann var um sjötugt,
þegar jeg kyntist lionum, en svo frár
á fæli og fjörmiklar allar hreyfing-
ar lians, að vel hefði mátt ætla hann
tugum ára yngri. Aldrei gekk hann í
hægðum sínum, lieldur hljóp hann
altaf við fót. Hann var ákaflega
hrukkóttur, svipmikill og sviphreinn,
og brúnamikill. Gráhærður var hann
nokkuð og hárið mikið og altaf
úfið, og það var venja hans, þegar
hann kom inn i stofu eða sal, að
byrja á því að ýfa hárið ákaft með
báðum höndum.
Þegar jeg sá hann fyrst, en það
var þegar jeg var að taka inntöku-
prófið i tónlistaskólann, hjelt jeg
satt að segja, að þetta væri brjál-
aður maður. Otto Malliiig var „við
htjóðfærið", en jeg stóð á iniðju
gólfi, skjálfandi frá hvirfli til ilja
og var að reyna að tísta eitthvað
á fiðluna. En „Svendsen gamli“
tritlaði í kringum mig, veltandi
vöngum og „kíkjandi" á mig frá
öllum hliðum. Jeg hölvaði honum
þá í sand og ösku, í huganum, því
að hann var nærri því búinn að
setja mig út af laginu.
En það kom annað hljóð í minn
slrokk daginn eftir. Jeg fjekk þá
brjefspjald frá Svendsen, þar sem
liann tjáði mjer, að ákveðið hefði
verið, að jeg yrði nemandi lians.
Jeg held, að jeg hafi aldrei verið
kátari á æfinni. Og jeg tel þetta
mesta heiðurinn, sem mjer hefir
hlotnast sem fiðluleikara, að Svend-
sen slcyldi vilja taka mig að sjer,
eftir frammistöðuna á prófinu. Jeg
var þá orðinn fulltíða, og búinn að
,,brilliera“(!) í henni Ameríku.