Fálkinn - 05.09.1941, Blaðsíða 4

4
F Á L Iv I N . N’
AGÚST 1940.
HVAÐ GERA
JAPANIR?
Hva6 gera Japanar? er spurning, sem heimurinn hefir
velt fyrir sjer síðasta mánuðinn. í ágúst í fyrra var líka
mikið talað um Japana, sem ljetu þá ófriðlega og ljetust
ætla að koma í framkvæmd nýrri skipun í Austur-Asíu.
Annar aðalviðburður ágúst 1940 var upphaf þýsku árás-
anna á London. En nýskipun Iandamæra á Balkan var
þriðji stórviðburðurinn.
Arita fi/rv. ntanrikisráöherra.
I ONAI-stjórnin i Japan liafði sagt
^ af sjer 15. júlí og upptökin að
þessu voru ])au, að Hata hermála-
ráðherra liafði neitað að sitja í em-
hætti iengur, vegna þess, að stjórnin
tæki ekki nógu röggsamlega á utan-
ríkismálunum. Var Konoye fursta þá
falið að mynda nýja stjórn. Tveimur
dögum síðar náðist bráðabirgðasam-
komulag milli Breta og Japana, um
vopnaflutninga Breta til Kína um
Burma. Lofuðu Bretar að hætta öll-
um vopnasendingum þessa leið um
þriggja mánaða skeið.
Konoye prins myndaði stjórn sína
17. júlí og var talið, að hún mundi
fá einræðisvald eða því sem næst.
Stóru stjórnmálaflokkarnir Sei/ukai
og Minseito voru lagðir niður.
Hinn 1. september lagði Konoye-
stjórnin fram stefnuskrá sína. Segir
þar, að stjórnin ætli að beita sjer
fyrir „að jafna misklíðina í Kína“
og stofna stórveldi í Austur-Asíu úr
ríkjunum Japan, Kína og Mandsjukuo.
Öll áhrif Evrópumanna og Ameriku-
manna í Kína áttu að hverfa, Asía
skyldi verða fyrir Asiumenn og Jap-
anar forustuþjóðin, á sama hátt og
Þjóðverjar skyldu liafa forystuna í
Evrópu. — Daginn eftir var fjöldi
Japana fangelsaður í Englandi; var
þetta svar við því, að Japanar liöfðu
nokkru áður handtekið breska þegna
í Japan og. leikið þá grátt. Hand-
tökur þessar urðu auðvitað til þess
að auka á gremju Japana i garð
Breta. Japönsk bíöð heimtuðu sum
hver, að stjórnmálasambandinu við
Abe fyrv. forsœtisráöherra.
Breta skyldi slilið þegar í stað og
að gert yrði bandalag við Þýskaland
og Ítalíu. Þetta varð þó hvorugt,
en tæpum tveimur mánuðum síðar
var lýst yfir hermálasambandi milli
Japana og Þjóðverja-ítala. 5. ágúst
voru miklar kröfugöngur í Japan bg
þess krafist, að Bretum yrði sagt
stríð á hendur.
Ástæðan til þessa gauragangs var
fyrst og fremst sú, að tíminn var
álitinn hentugur. Bretar höfðu mist
öll tök á meginlandi Evrópu og það
var trú manna, að Þjóðverjar mundu
þá og þegar gera innrás í England.
Teranchi hcrmálaráðherra.
Og um þessar mundir var það alls
ekki sýnt, hve mikla hjálp Bretar
mundu fá frá Bandaríkjunum nje
hve fljótt hún mundi koma. Fjöldi
at' japönskum stjórnmálamönnum
var því þeirrar skoðunar, að nú væri
einmitt tími til að hefjast handa og
taka völdin í Austur-Asíu. Frakkar
voru sigraðir, Hollendingar voru
sigraðir og liinar víðlendu og verð-
mætu nýlendur þessara þjóða voru
girnileg krás í augum þeirrar þjóð-
ar, sem var í hraki með lönd og
hafði talið sjer trú um, að liún ætti
að verða forustuþjóð Austurlanda.
Japönsku stjórninni þótti nauðsyn
að hreinsa til í erindrekaliði sínu
og 22. ágúst kvaddi hún heim 40
sendilierra sína víðsvegar að. Sum-
ir þeirra voru að vísu kallaðir heim
til skrafs og ráðagerða, en aðrir fóru
ekki aftur. En aðrir voru þó sendir
í þeirra stað — Japan sleit ekki
stjórnmálasambandi við neina þjóð
um þessar mundir. Og 25. ágúst
sendi stjörnin Ivojabashi verslunar-
málaráðherra sinn til Batavia til þess
að semja um afstöðu hollensku ný-
lendnanna til Japan.
Stórveldisdraumur Japana er í
rauninni engin tilviljun. Það er í
rauninni miklu hjákátlegra að sjá
Þjóðverja dreyma um sjálfa sig sem
útvalda þjóð örlaganna heldur en
að sjá Japani gera það. Því að Þjóð-
verjar voru taldir raunsæisþjóð, en
Japanar liafa í flestu annað viðhorf
ti! heimsins og þess, sem i honum
er, gn vestrænar þjóðir hafa tamið
■sjer.
Keisaradýrkun Þjóðverjá var að
vísu talsvert rótgróin orðin, en rás
viðburðanna setti þjóðina út af
sakramenti hennar á hinn háðtileg-
asta liátt, l>egar þessi dýrlingur Ger-
mana flýði eins og heigull úr landi
sínu í lok síðustu styrjáldar. Keis-
aratrú Japana hefir aldrei fengið
viðlíka áfall og liún var miklu ramm-
ari og beinlínis liður í hinum opin-
Hiranuma ráðherra, sem nijlega var
sýnt banatitrœði. Þó kominn sje yfir
sjötngt gat hann hjálpað til að hancl-
sama tilræðismanninn.
bera átrúnaði Japana og guðsdýrk-
un þeirra. Keisari Japana er ekki
aðeins þjóðhöfðingi, hann (?r líka
guð eða tenno, sonur himinsins og
beinn afkomandi sólargyðjúnnar
Amaterasu. Sagan segir, að hún hafi
sent sonarson sinn til Japan til þess
að leiða þjóðina „veg guðanna". Og
þessi sonarsonur varð ættfaðir jap-
önsku keisaraættarinnar. Það er
þessi átrúnaður, sem er og verður
skýring á því, hvernig Japan hefir
breyst úr Ijensherraríki með hreinu
miðaldafyrirkomulagi, eins og það
var uiTi miðja siðustu öld, í nýtisku
stórveldi. Þessi gerbreyting varð að
mestu í stjórnartíð eins einasta keis-
ara, Mitsuhitu (eða Meji Tenno) á
árunum 1867 til 1912.
Jafnframt gerbreytingu í atvinnu-
háttum og tækni, fjekk landið nýja
stjórnarskipun og þing á þessu tíma-
bili. Þetta var sniðið eftir þýskri
fyrirmynd, þvi að Japanar urðu að
taka samskonar tillit til aðalsstjettar
sinnar eins og Þjóðverjar urðu að
taka til „junkaranna“. Og þarna
mynduðust smámsaman svo iðnaðar-
og verslunarfyrirtæki, sem báru æg-
ishjálm yfir öll önnur og stundum
voru keppinautar, en unnu að jafn-
aði saman, ef um heill landsins var
að ræða. Heita þessir hringar Mitsui
og Mitsubishi. Þeir ráða ekki aðeins
lögum og lofum í atvinnulífi þjóðar-
innar, lieldur líka stjórnmálunum, því
að þau ráða hvort sínum stjórnmála-
flokki. Mitsui ræður yfir Seyukai,
og Mitsuhishi yfir Meinseito, þessum
tveimur flokkum, sem getið var hjer
að framan, að hefðu verið lagðir
niður 17. júlí i fyrra, þegar Konoye
myndaði stjórn sína. Það er eigin-
lega erfitt að gera greinarmun á
þessum flokkum, fremur en stund-
um á stefnu samveldis- og sjerveldis-
Matsiioka utanrikisráðherra.
flokksins í U.S.A., en þó má segja,
að Seyukai sje íhaldsflokkur og Mein-
seito frjálslyndur, þó að í öðrum
skilningi sje en á vesturlöndum.
— Aðalmunurinn var sá, að þegar
Seiyukai hafði meirililuta í þinginu
var það Mitsui-hringurinn, sem fór
með völdin og kom sínu fram, en
þegar Meinseito liafði unnið kosn-
ingasigur, þá rjeð Mitsubislii öllu.
Aðrir flokkar hafa aldrei.haft þýð-
ingu í Japan síðan „þingræði"
komst á.
En vilji keisarans liefir jafnan ráð-
ið meiru en vilji þingsins, en vilji
keisarans var ekki frá honum sjálf-
um, heldur vilji Saijoni fursta, sem
var sterkasti maður í öldungaráði
því, sem keisarinn stofnaði sjer til
trausts og halds, er liann hóf um-
bætur í Japan. Þetta öldungaráð hef-
ir ekki verið endurnýjað og nú eru
allir meðlimir þess daúðir nema
Saionji fursti, sem orðinn er 92 ára
gamall. Síðustu 15 árin hefir ekkert
ráðuneyti verið skipað í Japan nema
eftir tillögu Saionji fursta, en hami
hefir jafnan virt skoðanir meiri-
hluta þingsins. Þegar stjórn fjell,
ráðlagði Saionji jafnan keisaranum
að hiðja foringja andófsflokksins að
mynda nýja stjórn. Þessi regla hjelsl
til 1932. Þá urðu alvarlegar viðsjár
í Japan, herinn var óánægður með
stjórnina á hernaðinum í Mandsjuriu
og rjeðst harðlega á stjórnina og
þingið eða rjettara sagt þingræðið,
sem var talið rýra vald keisarans
og valda þvi, að aldrei væri hægt
Sato hershöföingi.