Fálkinn - 19.09.1941, Blaðsíða 3

F Á L K I N N
3
Ðrsmiðavinnustofa
Magnúsar Benjamínssonar sextug.
íslénskur iðjurckstur og verslun á auk þess tvö ný vasaúr. Þetta var
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
fíitstjóri: Skúli Skúlason.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavik. Simi 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-0.
Blaðið kemur út hvern föstudág.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Auglýsingaverö: 30 aura millim.
HERBERTSprent.
Skraddaraþankar.
Vitanlega er það svo um stríðiS
eins og alla hluti milli himins og
jarSar, aS menn geta ekki orSiS sam-
mála um, hvorir liafi rjett fyrir sjer.
ÞaS er aS vísu svo, aS hjer á landi
eru þeir margfalt fleiri sem fylgja-
lýðræSishugsjóninni að málum en
liinir sem vegsama einræSið, enda
hafa íslendingar löngum lirósað sjer
af því að vera lýðræSisþjóð með ó-
bilandi frelsisliug. Þeir ráku erind-
reka Ólafs lielga af höndum sjer
forðum og þeir dáðu Einar Þveræ-
ing. Þeit- gengu ekki á hönd útlend-
um konungi fyr en þeir höfðu látiS
höfðingja landsins drepa hvera aðra
cða lama.
Nú hefir þjóðin átt við það að búa
í nærfelt 17 mánuSi að vera undir
erlendu hernámi og þurfa að þola
ýmsar takmarkanir i borgaralegu
frelsi og hlunnindum. Menn mega t.
d. ekki lítilsvirða erlenda hermenn
eða aðhafast neitt það, seni ÞjóS-
verjum kæmi að gagni í hernaði, og
menn mega ekki fá veðurskeyti, en
hjer áður virtist það stundum svo,
að veðurskeytin væri villandi og verra
en ekki neilt. (Ef marka má blöðin
þá var þctta eiginlega það eina, sem
bændur og sjómenn voru sammála
um, svo að skammirnar um veður-
skeytin voru öruggasta brúin nrilli
Heródesar og Pílatusar).
Það eru fleiri þjóðir en íslending-
ar, sem hafa orðið að þola hernám.
Þær hafa verið sviftar borgaralegu
frelsi, blöð þeirra fá aðeins að flytja
frjettir þær, sem útlend herstjórn
skamtar þeim, þær fá ekki að hlusta
á erlendar útvarpsstöSvar. Þær eru
sviftar eðlilegum samgönguleiðum
sínum og markaSsstöðum, þær eru í
svelti og verða að vera án margra
lífsnauðsynja, sem þykja ómissandi
mannlegri heilbrigði. Þær mega
ekki, jafnvel með væguslu orðtim,
kvarta undán kúguninni, því að þaS
getur kostað kúgun og jafnvel fjör-
tjón. Og svo fá þær að greiða kúg-
urunum miljónir á miljónir ofan
fyrir blessaða „verndina".
Hjer er æðrast og rokið upp til
handa og fóta hvað sem bjátar á.
Meðan hagskýrslur og blöð tíunda
nriljónagróðann, sem íslendingar hafi
af framleiSslu sinni — gróða sem
þjóSina hafði aldrei dreymt um —
fárast menn yfir öllu þvi mikla böli,
sem leiði áf hernáminu og hættunni
fyrir frelsi og sjlfstæði landsins.
Það getur vel verið, að það böl sje
alvarlcgt. En mundi það hafa orðið
vægara, ef hinn ófriðaraðilinn hefði
náð landinu, sett stjórnina af og er-
lendan hundadagakonung í staðinn,
sem hefði haft bein í hendi til að
gerast umsvifameiri en Jörundur var,
og sem ekki hefði aðeins ríkt i
hundadaga heldur i lninda-ár?
sjer stutta sögu. Það er eins með
þetta og gamlar byggingar — þær
eru ekki lil hjer á landi. Þau hús
þykja sjaldgæf kongsgersemi, sem
orðin eru hundrað ára. Og þau versl-
unar- og iðjufyrirtæki, sem orðin
eru hálfrar aldar, er liægt að telja
á fingrum sjer.
Eitt af þessum sjaldgæfu fyrir-
tækjiim er Vinnustofa og verslun
Magnúsar Benjanrinssonar úrsmiðs.
Magnás Benjam ínsson.
Það er ekki aðeins fimtugt — það
verður scxtugt á sunnudaginn kemur.
Og það, sem merkilegra er: stofn-
andi þcss og stjórnandi lengst af til-
veru þess, er enn á lífi háaldraður.
ÞaS er heiðursmaðurinn Magnús
Benjamínsson, hin vinsæla og vel-
metna prýði stjettar sinnar og einn
af mestu heiðursmönnum hinnar
gömlu Reykjavíkur. Er hann (nú lát-
inn af störfum í vinnustofu sinni
og verslun fyrir átta árum, en yngri
kraftar hafa tekið við — ungir menn,
sem treystandi er til að byggja á-
fram á þeim grundvelli, sem Magnús
Starfsmenn tí vinnnslofu
iagði fyrir ()U árum. En Magnús er
konrinn hátt á 89. árið, fæddur (i.
febr. 1853.
Það er talið, að Magnús Benja-
mínsson hafi stofnað fyrirtæki sitt
21. sept. 1881. Hann var þá nýkom-
inn frá Kaupmannahöfn eftir að liafa
stundað þar framhaldsnám i úrsmiði
hjá kunnu úrsmiðafirma, o'g í far-
angri sinum hafði hann fullkomin
læki til iðnarinnar, sem hann að
mestu leyti liafði fegið að láni, og
liin ytri undirstaða firma þess, sem
nú hefir verið landskunnugt í marga
áratugi, en meira munaði um lcunn-
áttu mannsins og persónulegt atgerfi
hans, samviskusemi og ástundun.
Magnús hafði áður lært gullsmíði
hjá lrinum annálaða hagleiksmanni
Magnúsi Jónssyni á Hrisum í Eyja-
firði, og lijá sama manni lærði hann
og úrsnriði siðar, áður en hann fór
til Danmerkur. Þegar heim var kom-
ið vann Magnús Benjanrinsson fyrst
einn á stofu sinni, en fyrsti lærling-
ui hans varð Pjetur Hjaltested á
Sunnuhvoli, seni kom til Magnúsar
haustið 1883. Þá var einn úrsmiður
fyrir i Reykjavík: Eyjólfur heitinu
Þorkelsson. Pjetur var fyrsti sveinn-
inn, sem Magnús útskrifaði, en alls
urSu þeir tólf. Af þeim eru nú látn-
ir: Helgi Hannesson, Guðjón Jóns-
son, Jón Albertsson, Pjetur Brynj-
ólfsson frá Engey og Bjarni Isólfs-
son. En lifandi eru: Pjetur Hjalte-
sted, Þórður Jónsson, Stefán Tlior-
arensen, Hjörtur Björnsson, Ólafur
Tryggvason, Magnús Ásmundsson og
Skúli Þórðarson. En fjöldi manna
liefir unnið lengur og skemur á
vinnustofu Magnúsar, svo sem Magn-
ús Hjaltested, Vatnsenda, Halldór
Arnórsson limasmiður, liinn annál-
aði hagleiksmaður, SigurSur Tómas-
son, Daníel Danielsson úrsmiður og
leturgrafari, Torfi Sigmundsson, Guð-
jón Jónsson frá Ey, Stefán Her-
mannsson og Bjarni Jónsson. —
Fram til aldamóta vann Magnús að
jafnaði aðcins við annan mann, en
mjög liefir skift um síðan, ekki síst
á siðari árum. Nú um afmælið vinna
átta manns við fyrirtækið.
En lijer er enn ógetið þess nem-
anda Magnúsar, sem mestu varSar.
Það er konan lians, Sigríður Einars-
dóttir. Giftust þau lijónin árið 1889
og liefir hún verið honum liinn trygg-
asti förunautur æ síðan. Hún lærði
úrsnriðar hjá Magnúsi og vann að
J/. fíenjamínssonar <1- Co.
þeim með manni sínum mörg hiii
fyrstu og crfiðustu ár, auk þess sem
hún var nemendum hans sem góð
og umliyggjusöm móðir.
Jón Albertsson, sem lærði hjá
Magnúsi vann i mörg ár á vinnu-
stofunni að loknu námi og gerðist
meðeigandi Magnúsar i versluninni
í nokkur ár. Árið 1919 byrjaði Har-
aldur Hagan að starfa lijá Magnúsi
og varð meðeigandi firmans árið
1927. Hann starfaði við firmað i 14
ár eða til 1933 að hann setti upp
sjálfstæða verslun i Reykjavík. Þá
var Magnús orðinn áttræður og kaus
að nota þau tímamót til að draga
sig í Iilje frá löngu og góðu dags-
vcrki. Tók hann þá sem meðeigend-
ur í firmað Sverri Sigurðsson tengda-
son sinn, Iljört Björnsson og Ólaf
Tryggvason. Höfðu tveir þeir siðast-
nefndu lokið námi hjá Magnúsi, eins
og áður segir og starfað hjá lionum
eftir það. Hefir samstarf þessara
þriggja jafnan verið hið ákjósanleg-
asta og liafa þeir sameiginlega á hendi
stjórn firmans.
Reykjavik hefir vaxið úr þorpi upp
i stærðar borg — í hlutfalli við
fjölda landsbúa — siðan Magnús
Benjanrinsson settist fyrst við úr-
snriðaborðið sitt. Hann mun ekki
liafa haft tölu á viðgerðum sinum
hin fyrstu árin, en tölurnar, sem
hjer birtast, yfir skrásettar viðgerðir
frá aldamótum, gefa nokkra liug-
mynd um vöxtinn i þessari iðn-
grein: Árið 1900 voru skrásettar
úraviðgerðir á vinnustofu hans 825,
1910 751, 1920 2345, 1930 2145 og
1940 4795.
Auk úraviðgerða hafði Magnús
löngum á liendi viðgerð ýmsra
smærri vjela, svo og sjóntækja ým-
iskonar og kom hin meðfædda hug-
vitssemi lians þar oft að góðu lialdi.
Hann liafði og umsjón með klukk-
unni í Dómkirkjuturninum og liafði
þannig raunverulega gát á tímanum
fyrir höfuðstaðarbúa. Það verk var
i góðs inanns höndum, þar sem
Mágnús var. Hann er einn þeirra
manna, sem aldrei vildi fresta því
til morguns, sem liægt var að gera
í dag, og hann eyddi aldrei tíman-
um til ónýtis.
Gjöfin hans til Reykjavíkurbúa
fyrir nokkrum árum er þvi táknræn
fyrir hinn aldna heiðursmann. Sú
gjöf er klukkan, sem nú er hórn-
reka á óhentugum stað, en á fyrir
sjer að prýða ráðliús borgarinnar
— þegar það keínur.
I tilefni af afmælinu hefir verslun-
in sýningu á þeim smíðagripum
Magnúsar Benjamínssonar, sem til
hefir náðst, m. a. klukuverkum, re-
gulatorum og vasaúrum.
Skáldkonan Hulda.
— Unnur Benediktsdóttir Bjark-
lind — varð 00 ára (i. þ. m. og er
myndin, sem hjer fylgir, tekin þann
dag. — I tilefni af afmælinu eru
tvær bækur eftir skáldkonuna vænt-
anlegar í haust. ónnur þeirra kemui'
út á Akureyri og heitir „Hjá Sól og
Bil“ — sjö sagnaþættir. Hitt er ljóða-
bók, sem lieitir „Söngur starfsins"
og verður gefin út í Reykjavík.
Hinir niörgu lesendur hinnar vin-
sælu skáldkonu munu bíða þessara
nýju bóka hennar með eftirvænt-
ingu.