Fálkinn - 25.02.1944, Blaðsíða 11

F Á L K 1 N N
11
Framhald af bls. 6.
tíma, sem honum hefði annars getað
vegnað best l'járhagslega. Þannig
atvikaðist það að hann var bæði
veikur og liafði miklar áhyggjur
meðan hann var að semja liið fræga
leikrit sitt, en efni þess kvað vera
byggt á atviki sem hann upplifð'
sjálfUr í æsku.
Eitt sinn þegar skólaleyfi var að
byrja hjá honum hafði honum verið
gefinn einhver slatti af peningum.
Ákvað hann þá að kanna ókunna
stigu og dvelja nætursakir a gistikra
einni á leiðinni heim úr skólanum.
Hann fór úr póstvagninum í smá-
bæ einum, sem leiðin lá um, en svo
vildi til að þegar hann fór að spyrja
um gististað, varð fyrir svörum mesti
æringinn þar á staðnum. Þessi óra-
belgur sá sjer leik á borði að draga
dár að piltinum og vísaði honum á
hús hefðarmanns eins. Fjölskylda
hans skildi gamanið og það varð úi
að Goldssmith liinn ungi varö þarna
um nóttina og miklaðist af þvi eílir
á.
------Um langt skeið virtiit nokk-
ur vafi leika á hvort leikur hans
inundi nokkurntíma verða tekin li!
sýningar, þvi að liann var í algerðn
mótsögn við ailt það, sem menn
töldu góðan leik í þá daga. En lokr-
ins er hann var tekin til sýningar
hlaut hann bestu viðtökur og vin-
sældir lians tiafa haldist síðan. —
—Fer efniságrip hans hjer á effir
NÆTURÆFINTÝRIB.
(Mistakes of a night)
Frumsýning 15 mars 1773 ú Covent
Garden Theater. — Leikurinn gerisi
á heimili Hardcastles í enskri sveil
og að litlu legli á veitingakrá.
SÍÐARI kona Hardcasfles hefðar-
manns er staðráðin í því, að
sonur hennar, Tony Lumpkin að
nafni, sem' er mesta landeyða og
lít.ið greindur, skuli giftast frænku
hennar, Constance Neville. Með því
móti muni dýrmæt eign Constance
haldast í ættinni, en það er skrín
með vermætum skartgripum. En þau
ungu hjúin ætlast annað* fyrir, sjer-
staklega Constance, sem á laun er
lieitin ungum manni, Hastings að
nafni.
Og Hardcastle hefir líka ákveðið
framtíð Kate dóttur sinnar og ætl-
ar að láta hana giftast syni fornvinar
síns, sir Charles Modow. En það er
ljóður á ráði Marlow unga að í
návist kvenna er hann eins og hjeri
og illa samkvæmishæfur, nema þegar
um stúlku var að ræða, sem eru
lægra settar en hann. Hinsvegar er
hann lirókur alls fagnaðar þegar
liann talar við stelpur á veitinga-
krám og þeirra líka.
Þegar leikurinn hefst á Hard-
castle-fjölskyldan von á þeim Mar-
low og Hastings vini hans í heim
sólcn. Þeir eru á leiðinni og koma
við í veitingarkránni í þorpinu til
að spyrja lil vegar hehn að óðal-
setri kíardcastle. Tony Lumpkin
er þar staddur og dettur í hug að
segja gestunum að þeir liafi vils*
og að ])eir verði að fá sjer gist-
ingu á einhverjum nálægum gisti-
stað. Hann vísar þeim á landsetur
Hardcastle og hælir öllum viður-
gjörningi þar á hvert reipi, en segir
að eigandinn og fjölskylda hans sjeu
nokkuð skrítnn i framkomu.
Marlow þekkir ekki Hardcastle í
Jón Árnason prentari:
Um stjornnspeki.
Til frekari skýringar skulum við
talca sama dæmið og við fyrri að-
ferðina. Með því að sólin fer hjer
um bil eitt stig á sólarhring hverjum
sjeð frá jörðu, eða rjettara sagt,
jörðin fer nálægt eitt stig á sólar-
hring liverjum á leið sinni umhverf-
is sólu, þá kemst sólin í samstæðu
við Júpíter eftir 10 sólarhringa ai
því að 10 stig voru á milli þeirra
i frumstundsjánni. f þessari aðferð
táknar hvert stig eilt ár, eins og í
fyrra sinnið og þegar um þessa
hreifingu er að ræða, svarar sólar-
hringurinn til árs. Eiga því áhrifin
þau sömu, og áður er lýst, að birt-
ast að 10 árum liðnum. Sólhreifingin
er sú veigamesta af öllum hreyfing-
um. En þó eru einnig athugaðar
hreyfingar tunglsins ag afstöður þær
er það tekur gagnvart sólu og plánet-
um. Þá eru einnig atlnigaðar hreyf-
ingar plánetanna innbyrðis og af-
stöður þær, er þær taka hver gagn-
vart annari og er þetta allt rakið
frá fæðingaraugnablikinu.
Þriðja aðferðin. (prenatal direc-
lions) er í þvi fólgin, að hreyfing-
arnar eru ræktar á sama hátt, en
raktar aftur á bak talið frá fæðingu
og' rakið til getnaðarslundar. Er
hún bygð á því, að ákveðið orsaka-
samband sje á milli þess augnabliks
og fæðingarinnar og þvi sje þessi
tími einnig frásögn um æfi hlutað-
sjón, en Hardcastle veit hver Mar-
low er, eftir að hann hefir kynni
sig og verður mjög forviða á hegð-
an þessa sonar frænda síns, því að
hvorugur þeirra veit að þeir hafa
verið gabbaðir. En Hásting skilur
hvernig. í öllu liggur,, undir eins
og hann hefir sjeð Constance. Þeim
kemur saman um aö segja Marlow
ekki frá neinu, svo að hann haldi að
þær Kate og Constance sjeu gestir
þarna á staðnum, eins og þeir sjálf-
ir.
Þegar Marlow er kyntur Ivate
Hardcastle verður hann klumsa við
og klaufalegur eins og liann á vanda
til í viðurvist heldri kvenna. Hann
þorir eklti einu sinni að líla fram-
an í hana. Síðar um kvöldið sjer
liann hana á ferli í venjulegum
vinnukonufötum, og þykist þá vita
að þetta sje þerna á „gistihúsinu.“
Hún lætur hann vaða í þessari
villu, til þess að komast að raun um
hvort hann sje í raun rjettri svo vit-
laus sem hann sýnisl vera. Og nú
kemur það á daginn, að hann verðut'
allur annar. maður — skemtinn,
fjörugur og fyndinn. Ilún segist vera
latæk en í ætt við Hardcastle- fjöl-
skylduna, og hann játar henni ást
sina.
Á hinu leitinu eru svo þau Tofty,
Constance og Hastings. Tony vill
alls ekki heyra neitt um ráðahag
við Constance en hjálpar þeim Hast-
ings og henni til að reyna að kom-
ast á brottt með skartgripaskrínið
En þetta mistekst. Og leikunum lýk-
ur nteð því, að Hardcastle gamli
leggur blessun sína yfir ráðahag
dóttir sinnar og frænku.
eigandi sálar og dvalar hennar hjer
í heimi, enda er aðferðin til þess
að finna óþekkta fæðingarstund ein-
mitt bygð á þessu orsakasambaruii.
Fæðingaraugnablikið sje í raun og
rjettri snúningsdepill og þvi sje
rakið áfram þegar talið er fra
fæðingu, þegar miðað er við hreyf-
ingu, sem gerðist aftur í tímann.
en þó með báðum aðferðununr
að vera unnt að ná sama eða líluim
árangri.
Enn er þó ótalið eitt atriði i þessu
sambandi. Eru það hreyfíngar hinna
ytri pláneta yfir ákveðin og sterk
mörk í stundsjánni, er það á útlendu
stjörnuspekimáli nefnt Transits. Er
það að sumra dómi ekki talið jaln-
áhrifaríkt og þau atriði, sem jeg
hefi jeg minst á lijer að framan,
en þó liefi jeg persónulega reynslu
fyrir því, að þessi áhrif geta orðið
allverulega áberandi. Áhrifaríkuslu
mörk stundsjáinnar eru í þessari
röð eftir styrkleika: Austursjóndeild
arhringur, hádegismark, vestursjón-
deildarliringur, miðnæturmark og
loks niunda hús. Hefi jeg veitt því
athygli, að þegar Júpíter fer yfir
eitthvert þessara marka, einkum þau
áhrifamestu, þá fari hlutaðeigandi
í langt ferðalag, jafnvel í utanlands
siglingu. Satúrn getur orðið valdur
að örðugleikum, veikindum eða jafn-
vel slysum þegar hann fer yfir eitt-
hvert þessara marka. Sama máli ei
að gegna um Úran og Neptún. Hætla
er á þessu ef þessar síðasltöldu þrjár
plánetur hafa slæmar afslöður i frum-
stundsjánni. Einnig er sama máli aö
gegna um Mars, sje liann illa settur.
Hafi þessar plánetur eingöngu góð-
ar afstöður í frumstundsjánni, mun
lítið bera á hinum slæmu áhrifum
þeirra.
Hefi jeg þá í fáum dráttum gert
tilraun til þess í stuttu máli að lýsa
aðalatriðunum í því hvað stundsja
sje og hvernig hún er samansett.
Jeg hefi sleppt allri stærðfræði og
stjörnufræði, sem nauðsynlegt er að
kynna sjer, t. d. hvað sje átt við
með hinum mismunandi tímum, lög-
tíma, símatíma, sóltíma, miðtíma og
stjörnutíma, hvernig eigi að finna
húsin og reikna þau, hádegismark,
á hvaða tíma sólarlirings, sem er,
og hvar á jörðu sem er frá 70 stig-
um norðurbreiddar til 70 stiga suð-
urbreiddar og austursjóndeildar-
hringsmark frá öllum lengdum og
breiddum. Einnig hvernig skuli nota
hinar ýmsu formúlur þríhyrninga-
fræðinnar, sem notaðar eru við
stjörnuspekina og þegar gera skal
stundsjá. Einnig livernig nota skuli
logaritmatöflur þær, sem nauðsyn-
legt er að reikna með til flýtisauka.
Stjörnulestur.
Þegar menn hafa lokið fyrri hluta
námsins, þeim bhitanum sem jeg
hefi gert að umtalsefni hjer að fram-
an, og geta lagt stundsjá og gengið
frá henni, svo að hún sje óaðfinn-
anlega gerð og allar nauðsynlegar
útfyllingar gerðar á þar til gert eyðu-
blað, þá er allt undir það búið að
þeir geti tekið til við seinni hluta
námsins, sem sje listina þá að lesa
úr slundsjánni og skýra hana sam-
kvæmt þeim almennu úrlestrarregi-
um. Er þessum hluta námsins í raun
rjettri aldrei lokið, þó að menn
verði alla sína æfi að fást við það.
Það er sama máli að gegna um það
og um tilveruna. Það má segja 'að
hvorttveggja sje eilíft eða óendan-
legt. Að nokkrum árum liðnum get-
ur nemandinn orðið sæmilcga l'ær
stjörnulesari, en eigi hann að verða
góður, einkum ef hann liefir i sjer
góða hæfileika frá náttúrunnar hendi,
má hann gera sjer von um að verða
fær eftir 15 til 17 ára nám. Að þeim
tíma liðnum ætti liann að liafa feng-
ið svo mikla sjálfstæða reynslu í
starfinu að hann getur lesið sluud-
sjá upp á eigin spýtur og án utan-
aðkomandi aðstoðar. Þá ælti hann
að liafa fundið sína eigiu úrlestrar
aóferð.
Þrír eiginleikar.
Áður en lengra er haldið verð
jeg að minnast á viss höfuðatriði,
sem eigi hafa áður verið nefnd.
Tilveran birtir æfinlega og alls-
staðar þrenninguna. í stjörnuspeki
er þetta sýnt með skiftingu stjörnu-
merkjanna i þrjá aðalflokka, sem
minna á hugtökin í sanskrítarorð-
unuin: Rajas svatta, tamas. Aðalmerk-
in fjögur, hrútur, krabbi, vog og
steingeit eru rajastisk merki eða
framsóknar; sattvislui merkin eru
þau hreyfanlegu eða jafnvægismerk-
in, tvíburi, mey, skotmaður og fiskar,
lamariskumerkin, íhald, eru naut,
Ijón, spordreki og vatnsberi;
Bendir þetta á hinn skapandi,
leysandi og viðhaldandi kraft til-
veru í manninum birtast eiginleik
ar þessir sem hverflyndi, jafnlyndi
og fastlyndi.
Segullinn hefir tvö skaut, annað
jákvætt og samsvarar rajas, liitt nei-
kvætt og samsvarar tamas og fer
orkan á milli þeirra sem verkun og
endurverkun og jafnvægir sig í
millibilinu og birtist þar þriðji
krafturinn, sem er hinn eiginlegi
sköpunarkraftur og sainsvarar sattva
og er í Austurlöndum nefndur fohat.
Meira.
BLÁHELLIIÍ Á CAPRI.
Eitt af því skrítna um hinn fræga
Blálielli á Capri, rúmlega 30 km.
vestur af Napoli, er að ibúar hinnar
fornu Rómaborgar þektu helli þenn-
an en svo týndist hann aftur og vissi
enginn um tilvcru lians fyrr en
snemma á nítjándu öldinni. Og þó
er skiljanlegt að liann skyldi týn-
ast, því að opiö á þessum töfrahelli
er aðeins tæplega þriggja feta hátt
og hefir það verið mikil skapraun
ölluhi málurum, sem heimsótt hafa
þennan fræga stað.
Það er sjórinn sem holað hefir
þennan helli inn í bergið, eins og
svo marga aðra á eyjunni, en hún
er sumpart úr meirum kalksteini,
samskonár og er í Apennínafjöllum.
Þegar komið var inn i helþrinn (og
það er þvi aðeins kleift að sjór sje
dauður), er maður kominn inn í
blátt æfintýraland. Þarna er alt blátt,
frá Ijósbláu í dimmblátt og blandasi
þetta saman í undursamlegustu mynd-
ir, vegna geislabrots ljóssins í vatn
inu.
Báran á vatninu veldur þvi, að
bláu mislitirnir eru á sífelldri breyf-
ingu, eins og geislar frá risavöxnu
ilitaorgeli -Á Capri eru einnig
Grænihellir og Hvítihellir, sem eru
þess verðir 'að þeir sjeu skoðaðir,
þó að fegurð þeirra komist ekki í
hálfkvisti við Bláhellis.