Fálkinn - 01.12.1944, Page 9

FÁLKINN
9
bursta stigvjelin manns. Þannig fara
andans höfðingjar að. — Mjer er
sem jeg sjái kratana leilca þetta eftir
mjer, hugsaði hann ánægður.
Og með skarpskygnum augum bak
við þykku gleraugun kringlóttu og
með liprum fjaðurmögnuðum dans-
skrefum gekk lektorinn inn í skóla-
portið til þess að kvelja hóp af
varnarlausum strákum i tvo tíma,
rneð uppeldisrökfræði og latneskri
málfræði.
f SÍÐASTA tímanum hafði Plinius
3. bekk lærdómsdeildarinnar i
latínu. Sonur Knudsens kennara
var sá fyrsti sem hann yfirheyrði.
Fórnardýrið komst slysalaust fram
úr tveimur erfiðustu málfræðispurn-
ingunm, en strandaði á þeirri þriðju.
„Jæja,“ sagði Pliniys, „þá reynuin
við með öðru móti.“ Eftir fimm mín-
útur hafði honum tekist, með skæða-
drífu af spurningum, að rugla litla
Knudsen og gera liann hræddan, svo
að hann vissi hvorki upp nje niður.
Og nú hjó Plinius hendinni í kenn-
araborðið og hrópaði:
„Þetta er blátt áfram hneyxli!"
Þá Ijetti þeim liinum i bekknum.
Píslarkrákurinn var kjörinn, í þetta
sinn. Plinius mundi öskra og emja
það sem eftir væri tímans, hníga
í örvæntingu fram á borðið með
hendurnar fyrir andlitinu, bíta á
jaxlinn og byrja á nýjan leik, sam-
kvæmt sínum eigin strangvísindalegu
aðferðum — sem sá maður, er
ávalt gerir skyldu sína út í æsar —
hyað sem það kostar.
Plinius var i ágætu skapi á leið-
inni heim. Þessir tímar, þegar liann
varð að slriða við nemendurna til
þess að beina hug þeirra inn á
rjettar brautir, fylltu hann ósegjan-
legu lífsmagni. Svona höfðu hinir
miklu meistarar fornlistarinnar og
endurfæðingartímabilsins barist við
hið óbilgjarna efni. Undir fjögur
augu var Plinius ekki ófáanlegur til
að fallast á, að liann vær fullfrúi
endurfæðingartimabilsins. En l/yrst
og fremst var liann höfðingi í and-
ans ríki, fram i fingurgómana —
auðvitað.
Þegar hann var kominn heimundir
hægði hann á sjer. Það væri eigin-
lega rjett að hann minntist á þetta
með hænsnin. Og auk þess var þoð
eiginlega skylda lians að tilkynna
Knudsen kennara, að horfur sonar
hans á sæmilegri einkunn i latínu
til stúdentsprófs væru afar bágborn-
ar, ef pilturinn tæki sig ekki ræki-
lega á. Hann opnaði garðhliðið hjá
Knudsen. Það var frú Knudsen, sem
opnaði þegar hann hringdi.
„Mig langar til að fá að tala við
manninn yðar, frú,“ sagði hann.
„Kanske jeg sjé svo heppinn að
hitta hann heima?“
„Gerið þjer svo vel,“ sagði frú
Knudsen og Pliniusi var ánægja að
því að taka eftir, að einhverskonar
titringur var i rödd liennar. „Gerið
þjer svo vel, vill ekki lektorinn
koma inn i stofuna mannsins míns!“
NUDSEN sat við skrifborðið
og var að leiðrjetta stíla. Hann
var snöggldæddur og hafði tekið
af sjer flibbann. Alveg eins og mað-
ur gat búist við. Húsmannssonurinn
hafði víst selið yfir beljum í upp-
vextinum og hafði aldrei vanist
flibba — hinu ytra tákni heldri
manna. En borgaralegur klæðaburð-
ur bygðist á erfðavenjum menning-
arinnar. Andlitið á kennaranum var
rautt og útitekið eins og á bónda og
hendurnar stórar og grófar eins og
á járnsmið.
„Afsakið að jeg tek á móti yður
flibbalaus,“ sagði Knudsen á sveita-
mállýsku. „En jeg ætla að tninsta
kosti að fara í jakkann. Má jeg ekki
bjóða yður vindil?“
„Þakka yður fyrir, jeg ætla ekki
að reykja,“ sagði Plinius. „ Jeg kem
ineðal annars til þess að tilkynna
yður, að nú liafa liænsnin yðar
verið i kálgarðinum mínum á nýjan
leik.“
„Hafa þau verið þar?“ sagði Knud-
sen og brosti góðlátlega. „Okkur er
sannarlega engin þægð í þvi. Jrg
neyðist vist til að höggva hausinn
af öllum hópnum. Við höfum ekkert
af þeim nema útgjöldin og ergelsið.
En við áttum lengi lieima í sveit,
og konan min liefir vanist því að
hafa hænsni til að snúast kringum.“
Virkilega menntaður maður mundi
hafa tekið þetta öðruvísi; hugsaði
Plinius með sjer. Menntaður maður
hefði beðið afsökunar og lofað, að
þelta skyldi aldrei koma fyrir aftur.
En lýðskólamaðurinn fór undir eins
að blaðra um hluti, sem ekkert komu
málinu við. Lektor dr. pliilos. Plin-
ius varðaði ekki undir neinum kring
umstæðum um, hvort hænsnarækt
Knudsens lýðskólamanns svaraði
kostnaði, eða livort konan hans
hafði gaman af hænsnum.
„Maður vill ógjarnan eiga i úti-
stöðum við granna sína,“ bætti
kennarinn við.
„Ef yður er það alvara þá má jeg
kanske gera ráð fyrir, að það sje
ekki mjer til miska gert, sem þjer
spilið á grammófón um miðdegis-
verðarleytið?“ sagði lektorinn og
pikkaði fingrunum i stólbríkina.
„Grammófónspil?"- sagði Knudsen
forviða. „Hvað er að því?“
„Yður mun ekki vera ókunnugl um
hvar jeg á lieima i stjórnmálum,“
sagði Plinius þykkjulega. „Á einuin
stjórnmálafundinum rjett fyrir bæjar
stjórnarkosningarnar deildum við
hvor á annan, og þjer sögðuð að
ummæli mín urn trygðina gagnvart
verðmætum erfðum og þjóðrækni,
væri gauðslitin grammófónplata. —
Vitanlega kæri jeg mig ekki um að
svara innleggi, sem talað er i slikum
tón. En nú gæti jeg svarað yður
þvi, að hægt væri að fá stjórnmála-
skoðanir yðar á grammófónplötum.“
„Kæri lektor,“ svaraði kennarinn.
„Þó að við sjeum andstæðingar i
stjórnmálum getum við verið bestu
nágrannar. Jeg spilaði að vísu nokkr-
ar plötur á svölunum Hjá mjer í
dag, og ein þeirra mun hafa verið
sósíalistamarsinn. En þjer hljótið
að skilja, að það var ekki gert til
þess að gera yður gramt í geði.“
Knudsen brosti eins og stór, góð-
látlegur drengur, sem upplifir eilt-
hvað skritið en þorir ekki að láta
sjá, að hann liefir gaman af þvi.
En Pliniusi var illa við þetta bros
og hann reyndi að kinsa óvininn
með sama augnaráðinu og liann
vakti skjálfta með innan fjölskyld-
unnar sinnar. Knudsen brosti ró-
legur á móti. Gott, hugsaði Plinius.
Það verður verst fyrir piltinn sjálf-
an. Það er skylda min að benda
honum á að iðni og greind sonar
hans er alvarlega ábótavant.
Hann sat um stund og hugsaði
sig um hvernig liann ætti að byrja.
Þetta má ómögulega lita út sem
hefndarráðstöfun. Þvi að í rauninni
kom þetta með strákinn ekkert
hænsnunum eða sósíalistamarsinum
við. Plinus var sjer þess meðvitandi
að hann var óþægilega, já, jafnvel
sjúklega nákvæmur í öllu því er
snerti siðalögmálið. Meðan liann var
að hugsa um þetta varð honum litið
á ljósmynd, sem stóð á skrifborð-
inu. Hún var í breiðum mahogni-
ramma og honum fannst hann kann-
ast við andlitið. Nei, er jiað sem
mjer sýnist, þetta er þó ekki....?
Hann laut fram til þess að lesa það,
sem skrifað stóð á myndína. Það var
skrifað með fastri, greinilegri rit-
hönd: Til míns kœra, gamla vinar
Jens Knudsens!
„Þetta er þá kennslumálaráðherr-
ann, sem þjer liafið standandi á
skrifborðinu," sagði liann og reyndi
að gera röddina í sjer sem hvers-
daglegasta.
„Jú, ekki ber á öðru,“ sagði Knud-
sen. „Við vorum saman í kennara-
skólanum, og siðan liöfum við revnt
að halda við kynnunum, eftir bestu
getu. Og svo er hann líka giftur
frænku konunnar minnar.“
„Hann er bráðgáfaður maður,“
sagði Plinius. „Þó óneitanlega höfum
við ekki sömu stjórnmálaskoðanir
þá virði jeg hann afar mikils. En
eins og jeg víst sagði áðan, þá eru
það hvorki hænsnin nje þessi hje-
gómi með gramr. ófóninn, sem jcg
kom hingað út af. Jeg kem hingnð
sem kennari sonar yðar. Jeg get
ekki sagt að jeg sje ánægður með
framfarir hans i latínlinni. Ef satl
skal segja: ef ekki verður breyting
á þvi, þá er jeg alvarlega hræddur
við hvernig honum muni fara við
stúdentspróf.
Nú varð andlitið á Knudsen alit
i einu alvarlegt.
„Jeg hjelt endilega að hann mundi
fylgjast sæmilega með,“ sagði hann.
„Það hjelt jeg líka,“ sagði Plinius
og strauk á sjer lrökuna. „En þjcr
eruð sjálfur uppeldisfræðingur, og
reyndur uppeldisfræðingur, og þjer
vitið hve fljótir unglingarnir eru að
lenda á glapstigum. Og það þýðir
ekki að dylja það, að sonur yðar
er á rangri braut.“
„Það hryggir mig að heyra þetta,“
sagði Knudsen dapur. „Því að jeg
hefi í rauninni svoddan trú á drengn-
um.‘
„Einmitt þessvegna er það nauð-
synlegt að hjálpa honum á rjetta
braut meðan tími er til,“ sagði
Plinius. „Jeg er liingað kominn til
þess að stinga upp á, að jeg taki
hann í nokkra einkatíma á viku,
fyrsta kastið. Vitanlega kemur eng-
in borgun til greina — það er auk
liess bannað okkur kennurunum að
taka borgun fyrir einkatíma, af
nemendum okkar. En mjer er vel
til drengsins og langar til að hjálpa
honum.“
„Þetta er sannarlega fallega gert
af yður, lektor Plinius,“ sagði Knud-
sen hrærður. „Jeg veit ekki hvernig
jeg fæ þakkaþ yður. Konunni minni
og mjer er það mikils virði, að hann
nái sæmilegu prófi.“
UM kvöldið sagði Plinius konu
sinni, að hann liefði farið til
Knudsens kennara.
„Hvað sagði hann?“ spurði frú
Plinius forvilin.
„Hann gaf fullnægjandi skýringu,“
sagði Plinius. „Honum þótti þetta
sárt, sem skeð hafði.“
„Annars fjell mjer betur við mann-
inn, þegar á reyndi, en mjer hefði
getað dottið i liug, fyrirfram. Það
er ekki hægt að neita því, að liann
má teljast fulltrúi fyrir ákveðna
tegund alþýðufræðslunnar, og henn-
ar alls elcki þýðingarlausrar. —
En meðal annara orða, jeg skal
segja þjer nokkuð. Hann er vildar-
vinur kennslumálaráðlierrans, og frú
Knudsen og ráðherrafrúin eru syst-
kinadætur."
„Drottinn minn góður! Þá getur
hann lagt gott orð í belg, í næsta
skifti sem þú sækir um rektorsem-
bætti,“ sagði frú Plinius hrifin.
„Amalia!“ þrumaði Plinius, og
teygði fram neðri skoltinn. „Þú
ætlar mjer víst ekki að fara baka-
leiðina — eldhúsmegin.... ?‘
„Nei, vitanlega ekki,“ stamaði
aumingja frúin, gaddfreðin af skelf-
ingu., ,Jeg átti bara við. ... að ....
Plinius gerðist svo náðugur að
taka fram í fyrir henni: „Það sem
jeg var að hugsa um, var bara þetta:
Á okkar dögum getur það ekki gerst
að maður loki augunum fyrir mun
þeim, sem er á fólki i þjóðfjelaginu,
cða þeim nýmyndunum, sem eru að
gerast. Á sinni tíð börðust rómversk-
ir aðalsmenn við „plebeiana“ og þeir
síðarnefndu náðu völdum, jafnframt
hinum gömlu aðalsættum. Og einn
góðan veðurdag var allur stjettar-
munur horfin þarna. — Slærðfræð-
ingar hljóta að þekkja tölurnar og
geta dregið ályktanir og samanburð
af þeim, á grundvelli söguþekkingar
sinnar. — Heyrðu kona — í raun-
inni langar mig eiginlega til þess
að bjóða honum Knudsen heim. ..
p£SS\ NyjA.
þVOTTA -
ADFERÐ
SPA'RAR '/3
SA?U
Þessi nýja þvotta-aðferð spar-
ar Hinso og fatnaðinn.
AÐFERÐIN.
Notið hálfu minna vatn en
venjulega og þriðjung minni
lýinso en venjutega. Leggið
fjR’íta þvottinn i bleyti 1 12
mjnútur, þvoið liann og skol-
ið. Leggið þvi næst inislita
þvottinn i bleyti i sama Hinso-
löginn og þvoið hann. Gætið
þess að þvotturinn standi
ekki upp úr leginum, þegar
þjer ieggið hann i bleyti.
ÞVOTTURINN VERÐUR
HREINN.
Með þessu móti verður þvott-
urinn hreinn, og þjer sparið
einn Hinso-pakka af hverj-
uni þremur! og fatnaðurinn
endist lengur, því að hann
verður ekki fyrir hnjaski.
RINSO
X-R 207-7G6