Fálkinn - 24.01.1947, Side 4

4
FÁLKINN
Það pr eftirtektarvert, að
stundum eru það hálfgerð að-
skotadýr, sem gerast foringjar
þjóða, sem þeir eru ekki í
eiginlegum skilningi sprottnir
af, og valda aldaskiftum með
þeim. Napoleon kom frá Kor-
siku, sem var frekar ítölsk en
frönsk, Hitler var Austurríkis-
maður og Sverrir konungur
Færeyingur. og Josef Vissario-
novitj Djusjvili er Georgiubúi.
fæddur í Gori, skammt frá
Tiflis 21. desember 1879 eftir
gömlu tímatali (eða 2. janúar
1880 eftir því nýja). Stalins-
nafnið tók hann ekki fyrr en
löngu síðar. Það var eitt af
mörgum felunöfnum, sem liann
notaði á þeim árum, sem hann
var ófriðhelgur útlagi. En nafn-
ið er dregið af rússneska heit-
inu á stáli.
Georgia er fjallaland með
stríðum ám og liáum tindum,
svo ólíkt rússnesku sléttunum
sem hugsast getur. Þarna var
gamalt menningarsvæði i Kák-
asus og Georgíubúar höfðu alla
reiðu fyrir 2000 árum kynni af
menningu Miðjarðarhafsþjóð-
anna. Þeir urðu miklu fyrr
kristnir en þjóðflokkarnir kring
um þá, og kirkjurústir frá gam-
alli tíð bera þess merki, að
byggingarlistin í Georgíu hafi
verið á háu stigi.
ust ýmisleg plögg, sem gáfu
lögreglunni átyllu til að gefa
út skipun um að fangelsa Stalin
og má segja að upp frá þehn
degi og fram að byltingunni
liafi hann alið aldur sinn ým-
ist í felum, fangelsi eða útlegð
í Síberíu. Aðeins einu sinni sat
hann fangelsistíma sinn á enda
en fjórum sinnum tókst hon-
um að fiýja frá Síberíu til Rúss-
lands. Flestir mundu hafa látið
hugast undan því, sem Stalin
varð að þola, en liann var hraust-
menni o.g stóðst allar raunir.
Og svo er sagt að i livert sinn
sem liann sat í fangelsi, hafi klef-
inn lians verið miðstöð allrar
undirróðurstarfssemi í liéraðinu
Hann liafði gífurlegt þrelc og
ókúganlegan vilja, og í þessu
felst skýringin á því að honum
tókst að sigrast á öllum and-
stæðingunum heima fyrir og
komast frá öllum kepiiinaut-
um sínum. Milli þess er hann
dvaldist í fangelsi vann hann að
skipulagsmálum flokksins og
sem ritstjóri meira og minna
forboðinna blaða, þar á meðal
„Pravda“ (Sannleikurinn), sem
þá var óásjálegt litið og liálf-
vegis bannfært blað í Pélurs-
borg. Siðast var Stalin fang-
elsaður 1913. Þá hafði lögregl-
an kominst að raun um, að
sérstalcar ráðstafanir þyrfti að
ÍOSEF STALIN
Faðir Stalins var skósmiður
en lélegur heimilisfaðir, svo að
móðirin varð að sjá heimilinu
farborða. Hún var af öðrum
þjóðflokki, sem Osetínar nefn-
ast mjög trúhneigð og lókst með
miklum erfiðismunum að koma
Stalin á prestaskóia, en það var
eina menntabrautin, sem um
var að ræða þar um slóðir. Stal-
in lauk undirbúningsnámi í Gori
með lofi og innvitaðist svo á
prestaskólann í Tiflis. En hann
hneigðist meira að sliórninál-
um og félagsmálurn en guð-
fræðinni, og var rekinn úr skól-
anum. Stalin lét sér það liggja
í léttu rúmi, en móðir hans tók
sér það* nærri. Framabrau'tin,
sem hún hafði hugað syni sín-
um, var að engu orðin. Knicker-
bocker, blaðamaðurinn ameríski
hafði viðtal við gömlu konuna
hér á árunum, þegar hann var
að skrifa Rússlandsgreinar sín-
ar. Hún hafði þá nýlega verið
í orlofsferð til Kreml. Hann
spurði hana hvort hún væri ekki
stolt af syni sínum. „Jú“, svar-
aði hún, „en hefði hann hagað
sér sæmilega á prestaskólanum
gæti hann verið orðinn biskup
núna.“
Leiðlogum rússnesku bylting-
arinnar má skifta í tvo flokka:
þá, sem fyrir byltinguna lifðu
landflótta í Vestur-Evrópu, og
þá, sem höfðust við „neðan-
jarðar“ í Rússlandi, hundeltir af
yfirvöldum keisarans. Stalin var
í flokki hinna síðarnefndu. Hann
talar ekkert útlent mál — nema
ef til vill ofurlitið í ensku —
og hefir aðeins fjórum sinnum
komið út fyrir landamæri Rúss-
lands og aldrei til langdvalar.
Hann hefir verið á flokksfund-
um í Stokkhólmi og Tammer-
fors, og hann hefir einu sinni
hitt Lenin meðan hann var í út-
legðinni. Svo leið nærri því
mannsaldur þangað til hann hitti
Churchill og Roosevelt í Teher-
an.
Það segir sig sjálft að það var
öruggara og rólegra að dvelja
í París eða Geneve en fara
huldu höfði í Rússlandi sem
réttdræpur skógarmaður. Þessar
tvær tegundir manna voru því
að mörgu leyti ólíkar og kom
það glöggt á daginn eftir að
byltingunni var lokið. Aðeins
einn maður hlaut aldrei ámæli
af því að hafa flúið land, og
það var Lenin sjálfur. — Hann
var hafinn yfir alla gagnrýni.
Hinn 22. maí 1901 gerði lög-
reglan húsrannsókn á eðlis-
fræðistofnuninni í Tiflis, en þar
hafði Stalin fengið undirtyllu-
starf eftir að liann var rekinn
af prestaskólanum. Þar fund-
gera til að missa hann ekki,
og hann var sendur norður á
ísháfsströnd Siberíu. Þaðan var
óhugsandi að flýja og þar var
hann þegar byltingin varð.
Það var deilan við Trotski,
sem fyrst gerði Stalin kunnan
utan Rússlands. Síðan er nafn
hans nátengt öllum rússneskum
stjórnmálaaðgerðum, þær og
Stalin eru eitt. Fimm ára áætl-
anirnar, Moskvamálin, lireins-
anirnar“ og síðast slríðið við
Hitler — Stalin er bak við þetta
allt. En hann hafði löngu áður
unnið merkilegt starf og var
orðnn einn af mestu áhrifa-
mönnum sovjet-samveldisins. —•
Það má velta því fyrir sér, hvort
Rússar hefðu haft nokkra Stal-
ingrad að verja 1942-43, ef
Stalin hefði ekki getað haldið
þessari horg — sem þá hét
Tsaritzyn — árið 1918, þegar
gangnbyllingamenn og útlent