Fálkinn - 20.02.1948, Qupperneq 4

4
FÁLKINN
JOHN DUNLOP
i^oftfyllta hjólverjan, sem John
Dunlop fann upp árið 1887,
hafði í för með sér aukin þæg-
indi og möguleika til aukins
umferðarhraða á þjóðvegum.
í samhandi við tilraunir, sem
Dunlop gerði á þríhjóla reið-
hjóli, sem sonur lians átti, full
komnaði hann þessa frábæru
uppgötvun, sem gjörbreytti
vegaumferð.
1 grein þessari ritar David
Thurlow ágrip af ævisögu
John Dunlops og sögu hinnar
ágætu uppfinningar hans.
Þeir sem nú ferðast í flug-
vél, bifreið eða almennings-
vagni eða á reiðhjóli, eiga það
mikið að þakka gömlum skosk
um lækni, liversu notalegt er
að ferðast með þessum farar-
tækjum.
Dunlop fann upp loftfylltu
hjólverjuna, eða hjólbarðann,
aiið 1887. Hann vai bóndason- petta er mynd af John Dnnlop, er
ur, fæddur í Ayrsliire í Skot- hann var orðinn aldraður maðnr.
landi, árið 1840. Að menntun Hann andaðist í Dublin árið 11)21.
EFTIR DAVID THURSLOW
var hann dýralæknir og starf-
aði um átta ára skeið í Edin-
borg. En árið 1867 flutti liann
búferlum og settist að í Belfast.
Þar starfaði hann í þrjá áratugi
og kom sér prýðilega fyrir sem
dýralælcnir i Norður-írlandi.
Uppfinningin, sem Dunlop
varð síðan heimsfrægur fyrir,
varð fyrst til árið 1867. Niu
ára gamall sonur lians átti þrí-
tijóla reiðlijól með íijólverjum
úr þykku togleðri (óholu). Mjög
óþægilegt var að ferðast á slílc-
um farartækjum, svo lélegir sem
vegir voru þá á Irlandi og tók
John DunloiJ sér fyrir hendur
að reyna að bæta úr þessu.
Þegar hann hafði um nokk-
urt skeið gert tilraunir með loft
fyllta togleðursslöngu, varð
liann sannfærður um, að hann
Jiefði fundið Jausn á því, livern-
ig gera mætti mönnum þægi-
legri slík farartæki, eins og t.
d. reiðhjólið. Aðalviðfangsefni
lians var að þjappa hæfilega
miklu lofti í slönguna og Jjyrgja
það inni. Þá mundi slangan
verða einslíonar viðnáms-„fjöð-
ur“ utan á hjólinu, og geta þol-
að talsverðan þunga.
Tilraun var gerð með þetta
liugvits-bragð í febrúarmánuði
1888, sem reyndist ágætlega, og
lét Dunlop nú smíða nýja gerð
af þríhjóla reiðlijóls-virbi, þar
sem hjólin voru ljúin loftfyllt-
um verjum eða lijólbörðum.
Síðan var sótt um einkaleyfi á
uppfinningunni og það veitt liið
sama ár.
Jolm Dunlop liafði nú tekisl
að gera reiðlijól sonar síns svo
úr garði, sem lionum Jíkaði, en
nú reyndi hann næst að vekja
áhuga almennings á þessari
hugmynd sinni. Hjólreiðamað-
ur, sem notaði hinar loftfylltu
hjólverjur Dunlops, vann fjór-
„kappreiðar“ á kappleikjunum
við Queens College í Belfast,
vorið 1889. Vakti þetta íeykilega
mikla athygli á uppfinningunni,
því að með þessu var það sann-
að, að loflfyllta lijólverjan var
til mikilla þæginda, og reyndist
einnig vel að þvi leyti, að nú
var hægt að komast áfram með
mun meiri hraða en áður, á
þessum farartækjum.
Fáum mánuðum eftir að hjól-
verja Dunlops liafði vakið þessa
miklu athygli meðal þeirra sem
Iijóla-kappreiðum sinntu, gekk
Dunlop í félag við Harvey
HUGVITSMAÐURINN,
SEM FANN UPP LOFT-
FYLLTA HJÓLBARÐANN
Du Cros og nokkra aðra kunn-
ingja sina i írlandi, um stofn-
un fyrirtækis með 25 þús. sterl-
ingspunda hlutafé, til þess að
hagnýta uppfinninguna. Til
gamans má geta þess, að nú er
hlutafé hins heimsfræga breska
fyrirtækis, sem ber nafn Dun-
lops, að upphæð 20 millj. sterl-
ingspunda.
I byrjun áttu þeir Dunlop
og félagar hans við ýmislega
orðugleika að stríða. Þessar
nýju hjólverjur biluðu iðulega,
slöngurnar sprungu þráfald-
lega á slæmum vegum, og þær
vildu renna til í spori, þar sem
skreipt var. Það reyndi mjög á
þrautseigju og liugkvæmni hug
vitsmannsins og félaga hans að
sigrast á þessum erfiðleikum.
Jafnframt þvi sem þeir leituð-
ust við að fulkomna uppfinn-
inguna sem hest, urðu þeir að
horfast í augu við vaxandi erf-
iðleika á því, að sannfæra al-
menning um, að loftfyllta hjól-
verjan væri í alla staði notliæf.
í þessu tilliti var Dunlop á-
kaflega mikils virði aðstoð Du
Cros. En þessi Du Cros var
maður mikils metinn ineðal
irskra „sports‘“manna, og' syn-
ir hans voru frægir hjólreiða-
kappar. Tókst honum að fá
þessa sýni sína og ýmsa aðra
írska hjólreiðakappa, til þess
að fara lil Englands, og taka
þátt í reiðhjólakappleikjunum
þar, — og þá auðvitað á hjól-
um með liinni nýju Dunlops
hjólverju.
Þeir unnu inarga glæsilega
sigra, og þessir sigrar sann-
færðu almenning um yfirburði
loftfylltu hjólverjunnar fram
yfir hina þykku (massive) tog-
leðurs-hjólbarða, sem þá voru
almennt notaðir.
Maður að nafni B. W. Thom-
son hafði fengið einkaleyfi á
loftfylltum hjólbarða 10 árum
á undan Dunlop. En á dögum
Thomsons voru engin farar-
tæki til, þar sem nauðsyn bæri
til að nota slíkar hjólverjur.
Og ekki átti Thomson þessi
heldur þvi láni að fagna, að
njóta styrks og aðstoðar slíkra
manna, sem þeirra framtaks-
sömu manna, er studdu Dunlop
með ráðum og dáð, og sáu
möguleikana, sem í þessari upp
götvun hans fólust, og ruddu
henni loks braut út um veröld
vora. Eftir mikið þjark út af
einkaleyfi Thomsons, voru rétt-
indi Dunlop-félagsins staðfest
og von hráðar ávann liinn loft-
fyllti hjólharði sér alheims
hylli.
Jolm Dunlop hlaut menntun
sína í Skotlandi. Að loknu
námi við Irvine háskólann,
hlaut hann heiðurs-skjal silt
(diploma) sem dýra-skurðlækn
ir, í Edinbórg, aðeins 19 ára
gamall. Starfandi dýralæknir
hafði hann verið aðeins röskan
áratug þegar hann fann upp
loftfylltu lijólverjuna. Þegar
Á myndunum hér að ofan er sagan um þróun og ýmislega
notkun hins loftfgllta hjólbarða, — á reiðhjólum, bifhjólum,
strætisvögnum, kappaksturs-bifhjólum, dráttarvélum og flug-
vélum.