Fálkinn - 20.02.1953, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
Hvort md ég bjóða hofli eðate?
Sinn er siður í landi hverju. í
Etiópiu er kaffið saltað og í Tíbet
er þrátt smjör notað í te-ið.
í FRUMHEIMKYNNI kafifsins, Etí-
ópíu, er það notað sem nautnalyf
eingöngu, á sama hátt og áfengi á
Norðurlöndum. Kaffið er lútsterkt en
borið fram í afar smáum bollum og
saltað. Þá þykir fíni kaffikeimurinn
og ilmurinn koma betur fram.
Etópiubúar leggja kaffibaunirnar
í saltvatn, steikja þœr síðan eða
„brenna“ á blikkplötu yfir bægum
viðarkolaeldi og mylja þær loks í
mortéli þangað til þær eru orðnar
að fíngerðum salla. Síðan er kaffi-
duftið tvísoðið og ögn af salti sett í.
Arabar og Tyrkir sjóða kaffi sem
er líkara því sem tíðkast bjá okkur.
Fyrst er kaffið malað svo nð ]>að
verður fíngert sem kókóduft. Sjö
skeiðum af kaffi og fimm af strá-
sykri er brært saman og á það að
nægja í tólf litla mokka-kaffibolla.
Þegar vatnið sýður á eirkatlinum er
kaffið látið út i og látin koma upp
suða á kaffinu þrisvar sinnum. Mynd-
ast nú fíngerð froða ofan á leginum
og er hún fleytt af og skipt á bollana
og kaffinu hellt á þá. Korgurinn er
látinn fylgja og er sötraður með. Fólk-
ið dreypir á kaffinu í smásopum og
lætur líða langa stund á milli.
í Evrópu er ekki aðeins sykur nol-
aður í kaffi heldur lika mjólk, eða þá
rjómi eins og gert er á Norðurlönd-
um ef vel á að vera. Þá er kaffið orðið
ekki aðeins til hressingar beldur líka
næringargjafi, og er þambað í tíma
og ótíma, og bæði af börnum og full-
orðnum, einkum í sjávarplássum þar
sem mjólk er af skornum skammti.
Tvimælalaus óliollusta er að þessu
kaffiþambi. Læknar segja hiklaust, að
bæði hinar sívaxandi tannskemmdir
og meltingarkvillar stafi af of mikilli
kaffidrykkju, einkum ef kaffið er
drukkið mjög heitt, en það gera marg-
ir og telja kaffið ódrekkandi nema
])að sé sjóðheitt. Og oft eru ungir
krakkar látnir drekka kaffi eins og
þá lystir, og meira að segja dæmi
þess að i mjólkurleysi sé börnum
gefið kaffi á pelann sinn. Vísinda-
tilraunir hafa einnig sýnt að fólk
getur orðið ófrjótt af of mikilli kaffi-
notkun. Það er full átæða til að vara
fólk við að gefa börnum kaffi.
Uppruni tes og terækt.
Te er elst allra þeirra hressingar-
lyfja sem nú eru notuð. Kínverjar
hafa heiðurinn af því, og samkvæmt
munnmælum þeirra er það m. a. Shan-
Hung keisari, sem gerði te að þjóðar-
drykk. Hann var uppi árið 2737 f.
Kr. og var mikill jurtafræðingur.
í Búddatrúnni er sú arfsögn að
heilagur munkur hafi ætlað sér að
vaka á bæn i nokkur ár, en þegar
augnalokin lokuðust skar hann þau
af sér og fleygði þeim. En upp af
augnalokunum spruttu tveir runnar,
og laufin í þessum runnum voru þeim
mætti .gædd að þau héldu fólki vak-
andi.
Terunninn líktist mjög kameliunni
enda telst hann til sömu jurtaættar.
Hann er smávaxinn með dökkgræn-
um, gljáandi blöðum, blómið ýmist
gult eða með daufum bleikrauðum
blæ, og leggur telykt af blóminu.
í Kina er það gamall siður að ftekla
te innan um risgrjónin á smáhólum
eða þúfnakollum, en í Indlandi, JaYa
og á Ceylon er teið ræktað á ekrum
út af fyrir sig'og nýtísku aðferðir
notaðar við ræktunina. Sú aðferð er
aðeins aldar gömul, og indverska te-
ið þykir ekki nærri eins góð vara
og það kínverska.
Teræktaraðferð Kínverja er mjög
frumstæð. Terunninn er klipptur ár-
lega svo að greinarnar dreifist og
verði sem flestar og blöðin ])á um
leið. En það þarf mikla kunnáttu
til að safna téblöðunum. Það eru nfl.
yngstu og smæstu blöðin sem gefa
best te. í gamla daga var til svonefnt
„keisarate", sem liirðmennirnir tindu
sjálfir. Það kom aldrei í verslanir
því að hirðin notaði það sjálf. En nú
er bæði hirð- og og keisaratc horfið.
Teið er týnt í apríl—september og
bakað og þurrkað jafnóðum. Með því
móti fæst hið svonefnda græna te,
sem mest er notað i Kína. í þvi er
mikið af teíni, sútunarsýru og rcyk-
ulum olíum. Kínverjar telja þetta
goðadrykk, sem ekki megi spilla með
sykri eða mjólk.
Svarta teið, sem einkum er notað
hér í álfu er látið liggja í rökum svarf-
holum og gerjast i kringum 20 tíma.
Visnar þá laufið en tekeimurinn kem-
ur fram. Síðan er laufið þurrkað og
mulið, látið gerjast aftur og er svo
þurrkað á ný. Og nú er það nothæft.
Teflutningarnir.
Frá fornu fari er til nafnið „Kara-
vana-te“. Það táknar ekki neina
ákveðna te-tegund heldur að það hafi
vcrið flutt landveg. Því að ])að er
trú manna að te missi besta keiminn
ef það er flutt sjóleiðis, hversu yel
sem búið er um það — í blýpappír og
þéttum kössum. Og blý- og hlikkum-
búðir spilla teinu líka.
Þess vegna var „rússneska teið“,
sem vitanlega kom frá Kína, talið
betra en teið sem kom sjóveg frá
Kína til London. Indverska teið kom
líka sjóveg en bæði það og Austur-
Indíate er grófara og ekki eins hragð-
gott og teið frá Kína.
Svikið te.
Te er svikið með ýmsu móti. Bland-
að saman við það blöðum af öðrum
jurtum, svo sem rósum, glóaldinatré
og jasmin, en slik svik þykja tiltölu-
lega meinlaus.
Verra er það að notað te er stund-
um þurrkað aftur og litað svo að það
liti út sem nýtt og blandað saman við
nýtt te. Oftast er uppsuðuteið litað
með berlínarbláu. Hægt cr að ganga
út skugga um þessi svik á cinfaldan
hátt: væta nokkur teblöð í volgu vatni
og núa þeim við hvítan pappír. Ef
svartir blettir koma á pappirinn er
teið litað.
List að drekka te í Japan.
1 Evrópu og Ameríku eru notuð um
500 milljón kíló af tei, þar af hehn-
ingurinn í Bretlandi og samveldis-
löndum þess. Siðan te kom fyrst til
Hollands, Englands og Rússlands eru
ekki nema 300 ár, svo að þessi drykkur
hefir sannarlega náð útbreiðslu!
Það er margs konar háttur á að hita
tc. Sá flóknasti er efalaust notaður
í Japan. Þar gildir eins konar helgi-
siður við tesuðu síðan á 14. öld. Te-
suða og teframleiðsla er skólanáms-
grein í Japan. Þar er drukkið grænt
japanskt te, smámalað og hrært út
í bollann fyrir augunum á gestinum,