Fálkinn - 25.06.1954, Page 5

FÁLKINN
5
STRASBOMG -
„höfuðborg Evrópu“
Hefir verið þrisvar þýsk og þrisvar frönsk borg.
LSÁSS hefir löngum verið þrætu-
epli Þjóðverja og Frakka og
landamæri þessara stórvelda hafa
ýmist legið austan Elsass eða vestan.
í styrjöldinni 1870—71 tóku Þjóðverj-
ar Elsass og Lotringen af Frökkum,
en í lieimsstríðinu 1914—18 náðu
Frakkar þessum löndum aftur. í síð-
ustu styrjöld tóku Þjóðverjar aftur
Elsass og skylduðu landsbúa til að
berjast með sér, því að þeir væru
gamlir þýskir borgarar. Elsassbúar
voru einkum sendir á austurvígstöðv-
arnar — þeir löldu sig yfirleitt franska
og þess vegna var varbugavert að
senda þá á móti frönskum her. Á
tveimur mannsöldrum befir Elsass
skipt um þjóðerni fimm sinnum.
Strasbourg er liöfuðborgin i Elsass.
Síðustu árin er sú borg oft nefnd, því
að hún var valin til þess að verða
aðsetur Evrópuráðsins. Og ef banda-
lag Evrópu kemst nokkurn tima í
framkvæmd er sennilegt að þessi borg
verði aðsetur þess og „höfuðborg
Evrópu“.
KEIMLÍK VENEZIA.
Það liggur nærri að bera síkjaborgir
saman við Venezia. Og það er langt
síðan Strasbourg var líkt við hina
frægu borg í Adríaliafsbotni. Eneas
Silvo, sem síðar varð páfi undir nafn-
inu Píus II. og ferðaðist víða um Ev-
rópu á 15. öld segir um borgina:
„Strasbourg, með öllum sínum síkjum
og sundum, er eftirmynd Venezia, og
hið rennandi vatn í síkjunum liér, er
miklu beilnæmara en í fúlu lónunum
i Venezia. Hús borgaranna og prest-
anna eru svo góð að þar gætu furstar
búið.“
Margt befir vitanlega breytst síðan,
í þessari borg, og stjórnmálarefjar
og orrustur hafa látið eftir sig um-
merki öld eftir öld, og í dag virðist
hæpið að likja Strasbourg við Venezia.
Að vísu eru síki i Strasbourg, en þó
ber ekki svo mikið á þeim, að þau
þoli samlíkingu við Venezia. En þó
er enn hægt að sjá við hvað liann átti,
þessi gamli kirkjuhöfðingi, er maður
gengur um elsta borgarhlutann í
Strasbourg, þar sem gömul húsagerð-
arlist og lágar bryggjur endurspegl-
ast i svörtum síkjunum. Þar er dóm-
kirkjan fræga á litlum hóbna á leirum
árinnar 111. Göturnar eru þröngar
eins og gerðust á miðöldum, og marg-
ar þeirra enda við bryggju eða brú
yfir siki.
KELTNESKIR FRUMBYGGJAR.
Á einni eyjunni i ármynninu var
mikil fiskveiði til forna og dró fólk
að. Þarna var einnig mikill gróður og
i skógum og kjarri alls konar veiði-
dýr. Þarna námu hinir keltnesku
Gallar land og byggðu sér hýbýli
kringum vígðan lund með þremur há-
um beykitrjám. Þar liöfðu drúidarnir,
keltnesku prestarnir, bækistöð sína.
Sagan segir að þegar Rómverjar kom-
ust á þennan stað, er þeir voru að
leggja undir sig Gallíu, hafi Gallar
verið horfnir þaðan. Þeir höfðu orðið
að flýja undan Germönum, sem sett-
ust nú þarna að og settu hof sitt i
lundinn helga og tignuðu þar Óðinn.
En nú urðu þeir að flýja fyrir Róm-
verjum, sem reistu þarna skrautlegt
rómverskt musteri.
Enn breyttust tímarnir og goð
Rómverja urðu að vikja fyrir Hvíta-
Kristi. Og nú stendur hin fræga dóm-
kirkja þar sem áður stóðu hof og
musteri. En það hefir oltið á ýmsu
fyrir Strasbourg síðan, ög þarf ekki
að leita langt aftur í tímann til að sjá
að borgin Iiefir verið tvivegis þýsk
og þrivegis frönsk. Strasborgarar eru
fyrst og fremst Elsassþjóð, en í dag
telja þeir vitanlega Fraklca vera sér
skyldasta.
TUNGAN.
Elsass og Strasbourg eru glöggt
dæmi þess að tunga og innræti fylgist
ekki alltaf að. Óvíða liittir maður fyrir
einlægari franska ættjarðarást en i
Elsass, og þó talar nær öll þjóðin
mállýsku, sem líkist þýsku, og skilur
þýsku miklu betur en frönsku — að
minnsta kosti sveitafólkið. Blöðin eru
gefin út á báðum málunum og til-
kynningar og opinber plögg eru gefir.
út á þýsku eða mállýskunni, engu síð-
ur en á frönsku.
Kringum litlu borðin á veitingalnis-
unum, í sporvagninum og heima hjá
sér talar fólk sín á milli mállýsku, sem
minnir helst á „Schwyzerdutsch“.
Fyrir útlendum eyrum hljómar þetta
likt og þýska með frönskum orðum og
orðatiltækjum. En jietta gildir þó ekki
i Strasbourg. Þar verður gestgjafinn,
sporvagnsþjónninn eða kaupmaðurinn
reiður ef maður talar þýsku við liann.
Ef til vill notar gestgjafinn tækifær-
ið til að sanna útlendingnum að Stras-
bourg sé frönsk — ekki þýsk. „Elsass
okkar hefir lagt franska hernum til
250 hersliöfðingja, en þýska hernum
aðeins einn, og þessi eini var sendur
eingöngu vegna þess að Wilhelm II.
heimtaði að hersliöfðingi frá Elsass
væri til i jiýska hernum.“
ÞÝSKA STJÓRNIN.
Skýringin á tungu þjóðarinnar er
sú, að Elsass er upprunalega þýskt
land og var ekki innlimað i Frakk-
land fyrr en í tíð Lúðvíks XIV. En
Frakkar gerðu ekkert til þess að gera
Elsass franskt. Það var eiginlega ekki
fyrr en á Napoleonstímunum, sem
Elsassbúar fóru að telja sig franska,
því að þeir voru lirifnir af byltingunni
og Napoleon. Það var engin tilviljun
að Rouget de Lisle orti „Marseillaise"
i Strasbourg, eða að Kleber hershöfð-
ingi, sem lagði Egyptaland undir
Frakka, var fæddur þar.
Árið 1871 varð Elsass þýskt aftur, en
nú var orðið of seint að slita menn-
ingartengsl Elsassbúa við „la Patrie“.
Þýsku embættismönnunum tókst það
ekki. Og fögnuðurinn varð mikill i
Elsass er landið varð franskt aftur
eftir fyrri heimsstyrjöldina.
En 1940 komu Þjóðverjar aftur.
Elsassbúar voru nú taldir „volks-
deutsche", mcð þeim skyldum sem því
fylgdu. Karlmennirnir voru innritaðir
i þýsíca lierinn. Um sjötti liluti af íbú-
um Strasbourg var fluttur úr landi og
meira en tuttugu þúsund ungir Elsas-
Framhald á bls. 14.
Gata meðfram ánni 111. Húsmæðurnar þvo þvottinn sinn í ánni, svo að hún
er sannkallaður „bæjarlækur“.
Efst: Úr gamla bænum í Strasbourg. Húsin múruð upp í binding, eins og
fyrrum var tíðast í Mið-Evrópu. — Neðst: Elsassbúar hafa þjóðbúningana
í heiðri. Þessi sem sést á myndinni virðist mjög svipaður íslenskum upp-
hlut, reimaður saman með festi að framan.