Mjölnir - 01.05.1937, Blaðsíða 6

6
MJÖLNIE
Heilbrigt fólk leitar fullnægingar kynhvata sinna
á þann eina eðlilega hátt, sem náttúran hefur fyrir
lagt, en þessir samræðissoltnu aumingjar svala
fýsnum sínum með því að setjast niður við að
skrifa klámsögur, eða lesa. Þetta er ónáttúra, sem
ber vott um mjög sjúklegt kynferðislíf, og er
öllum almenningi viðurstyggilegt. Það er því ekki
síður ástæða til að banna klámbókmenntir með
lögum, og leggja þungar sektir og fangelsi við,
en hverja aðra kynvillu eins og homosexualisma,
ekki sízt þegar svo langt er gengið í ósvífninni,
að fullnægingu kynvillunnar, þó í bókarformi sé,
er haldið að fólki sem hámarki ritlistarinnar. —
Kiljan og hans eftirbátar eru ekki einu skáldin
og rithöfundarnir, sem séð hafa ljós þessa heims.
Þar hafa margir á undan farið og skapað skáld-
verk, sem lifa munu lengur við meiri frægð, en
sorprit þeirra, þó ekki hafi góðskáldin sótt yrkis-
efni sín niður fyrir þind.
Síðasta bók Kiljans, Ljós heimsins, er að vísu
ekki hin versta, sem frá honum hefur komið, þó
síður en svo sú bezta. Það er umbrotalaus saga
vesalings, sem er fæddur á sveitinni og deyr á
sveitinni, eftir því sem séð verður, og sem lifði,
þó réttara sagt tórði, fram undir tvítugt við hina
mestu vanheilsu á sál og líkama undir baðstofu-
súðinni á Fæti undir Fótarfæti. Allt og sumt. Hin
ömurlega harmasaga piltsins er svo krydduð með
kynórum fólksins á bænum, eins og við mátti bú-
ast, og snilldarlegum augnabliksmyndum af nokkr-
um samskonar aumingjum og hann er sjálfur.
Þrátt fyrir efnisrýrð sögunnar er frásögnin ljós-
lifandi og eðlilega alþýðleg, og meðferðin öll hin
prýðilegasta, svo sem við var að búast af Halldóri
Kiljani Laxnessi. Persónurnar og háttarlag þeirra
er að venju nokkuð afskræmt og öfgakennt, svo
illmögulegt er að ímynda sér þær raunverulegar,
þó þeim sé ætlað að vera beint úr íslenzku þjóð-
lífi. Sérstaklega eru þeir bræðurnir Nasi og Júst
all-kynlegir náungar og virðast öllu heldur vera
skopfígúrur en alvörugefnir búendur, hvað sem
höfundurinn hefur ætlað þeim að vera.
Aðalsöguhetjan er þarna persónugervingur ves-
aldómsins og vanmáttarins, sem Kiljan hefur svo
mikið dálæti á. Aumingjaskapnum eru engin tak-
mörk sett, og hann er blátt áfram hafinn upp í
æðra veldi, af því að ,,minusvariantinn“ Ólafur
Kárason Ljósvíkingur hefur lestrarþrá og fæst
við kveðskap af veikum mætti. Laun þess heims,
sem auminginn ætlar að lýsa með ljóðum sínum,
eru skelfingar hins hryllilega lífs sveitarómagans,
með vosbúð, sulti, ónotum, barsmíðum, hreppa-
flutningi og hverjum öðrum þjáningum, sem vera
vill.
Öll er bókin óslitin lofgerðaróður um ómennsk-
una og aumingjaskapinn, full djúprar lotningar
fyrir þeim, sem eru andlega og líkamlega illa gerð-
ir og ófærir um jafn auðvirðilegt hlutskipti og
að hafa ofan af fyrir sér sjálfir, og enn dýpri
fyrirlitningar á heilbrigðu fólki, sem hefur eitt-
hvert markmið í lífinu.
Ef leita skyldi eftir einhverri dýpri merkingu í
þessari síðustu sögu Kiljans, er erfitt að verjast
þeirri hugsun, að hún sé einskonar varnarrit fyrir
hann og skáldskaparstefnu hans. Auk hinna ytri
líkinga með þeim skáldunum Ólafi Kárasyni Ljós-
víkingi og Halldóri Kiljani Laxnessi, svo sem hve
nöfnin eru keimlík, báðir skáld, annar sveitar-
ómagi og hinn ríkissjóðsómagi, er ýmislegt í við-
horfi umhverfisins til skáldskapar þeirra, sem
minnir hvað á annað. Báðir eru ásakaðir um að
yrkja klám og leirburð, guðlast og níð um sína
velgerðarmenn. Þeim er illa launuð ljóðlistin, þeg-
ar þeir yrkja eftir sínu höfði, af þeim tekinn
skamturinn og haft horn í síðu þeirra, jafnvel
hótað að rífa í tætlur ritverk þeirra. En þegar
þeir yrkja eftir beiðni og eins og fólk vill heyra,
fá þeir bragarlaun og ,,að borða eins og annað
fólk“. Báðir álíta sig ljós heimsins, til þess kjörna
að lýsa mönnunum í myrkri hinnar ömurlegu til-
veru og tómleika lífsins, — en um hvorugan verð-
ur sagt, að hann beri mikla birtu.
Styrmir Víglundarson.
I slendingar
viljum vér allir vera!