Vikan - 25.06.1953, Blaðsíða 3

I garðrækt er náttúran sjálf
Stjúpmœðrabeð
VIKAN heimsœkir
garðyrkjumann
Calliopsis
GRÓÐRARSTÖÐINNI Sólvangi
í Fossvogi eru hundruð sýnis-
horna af jurtum íslenzkum og
útlendum, einærum og f jölærum,
til skrauts og neyslu. Jónas Jónsson,
sem er eigandi stöðvarinnar, hefur
verið þar í sjö ár; hann býr þarna í
gulu húsi, og á stóru flæmi i kring-
um húsið eru blómin og tréin, og við
hliðið inn í garðinn, götumegin,
stendur blómahaugur mikill, sem er
einskonar ókeypis götuskreyting, auk
þess sem hann visar fólki leiðina inn
i gróðrarstöðina.
Þegar fréttamaður VIKUNNAR
fór þarna úteftir til að spyrja Jónas
um blóm og blómarækt, voru svo
margir viðskiptavinir að spyrja urn
hið sama, að varla varð þverfótað.
Það var fyrir rösklega tveimur vik-
um, og fólk var enn að kaupa í garð-
ana sína; það gekk um gróðrarstöðina
og skoðaði sýnishorn, spurði um verð,
pantaði og keypti. Þó var búinn að
vera þarna aragrúi af fólki dagana á
undan, sem var meðal annars að mestu
búið að kaupa upp stjúpmæðurnar,
en þær skiptu þúsundum.
Jónas segir, að stjúpmæður séu
mest notaðar af öllum blómum í
görðum Reykvíkinga, og svo hafi það
verið árum saman. Stjúpmæður eru
óneitanlega fallegar, og þær virðast
semsagt hafa mikið aðdráttarafl á
reykvíska garðeigendur. Svo eru
neminsíur mjög vinsælar (þær heita
fiðrildablóm á íslensku) og ljóns-
munni, og auk þess beliis, gyllenlak
og morgunfrúr — svo eitthvað sé
nefnt.
Stjúpmæður eru tvíærar, eins og
flestir munu vita, en þó að Jónas
vilji að sjálfsögðu selja þær og mæli
með þeim í garða, þá er á honum að
heyra, að gjarnan mættu garðeig-
endur að hans dómi nota meira af
fjölærum jurtum.
„Þetta er þó mikið að lagast,"
segir hann, og á við, að notkun hinna
fjölæru jurta færist í vöxt árlega.
En bætir við: „Þó á fólkið margt
ólært í þessum efnum; til dæmis
mætti það yfirleitt stæla náttúruna
meira en það gerir, enda er hún og
verður fullkomnust í þessum efnum.“
Jónas segir, að fallegur garður
hljóti óhjákvæmilega að kosta eig-
andann nokkurt fé. Þess vegna sé það
vitaskuld mikilsvert, að hann eyði
þessum peningum ekki meira og
minna af handahófi — þreifi sig á-
fram áætlunarlaust ár frá ári.
Hann leggur áherzlu á nauðsyn
þess, að garðeigendur geri rissmynd
af skrúðgarði sinum — áður en þeir
byrja að bylta til jarðveginum. Enn-
fremur finnst honum sjálfsagt, að
leitað sé ráða faglærðra manna í
þessum efnum, að minnsta kosti til
að byrja með. Það útheimtir hreint
ekki litla vinnu að búa til fallegan
garð — og hafa hann fallegan áfram
— og því er nauðsynlegt, að sú vinna
fari ekki til spillis fyrir klaufaskap
og hringlandahátt.
„En það færist líka í vöxt,“ segir
Jónas, „að fólk leiti ráða hjá okkur.
Stundum kemur það þó ekki fyrr en
allt er komið í óefni.“
Hann fullyrðir, að það sé ekki til
svo lítið horn, að ekki megi með natni
gera úr því fallegan garð. En oft
finnst honum þó sem garðeigendurn-
ir gangi að þessu með of einstreng-
ingslegu hugarfari. Þeim hæt'tir til að
hafa linurnar of beinar: skipulagning
garðsins ber það með sér um of, að
hann hafi verið gerhugsaður frá upp-
hafi. Þetta lætur kannski einkenni-
lega í eyrum eftir það sem sagt hef-
ur verið hér á undan. En hér kem-
ur einmitt til kasta hins lærða garð-
yrkjumanns, að ganga svo frá grunn-
mynd garðsins, að línur hans verði
ekki stífar og tilbreytingarlausar.
„Flestir garðar," segir Jónas,
„hafa gott af svolítilli ringulreið. Að
minnsta kosti mega þeir ekki minna
mann á hermenn á hersýningu. Líka
verður maður að stefna að þvi, að
íbúðarhúsið sé raunverulega inni í
garðinum — að hann faðmi það að
sér, ef svo mætti orða það.“
Fjölæru blómin, bætir hann við,
eru einmitt ágæt til slíkra hluta. Þau
geta farið geysivel í stórum beðum,
þar sem margar blómategundir eru
á einum stað. En oftast þarf samt
að minnsta kosti í byrjun leiðbein-
ingar kunnáttumanns til að vel fari,
annars er hætt við að ýmiskonar
óhöpp skyggi á gleðina, enda hætt-
urnar hreint ekki svo fáar. Enginn
vill til dæmis eiga stórt blómabeð,
þar sem blómin skarta öll samtímis
sínu fegursta skrúði, og visna svo og
falla nálega sama daginn. Hér er
listin sú, að nota jurtir, sem „leysa
hver aðra af,“ ef svo mætti að orði
komast, þannig að þegar ein fellur,
þá tekur önnur við, og þannig koll
af kolli allt sumarið.
Húsmæðurnar eru oft einskonar
yfir-garðyrkjumenn, segir Jónas, og
svo nota þær karlmennina til hinna
grófari verka. Vinnan í garðinum er
auðvitað hverjum manni holl, ekki
slst þeim, sem eru inni við flesta
>»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»>;<
►T<
ATHLGIÐ IMIJ!
Jónas Jónsson, gróðrarstöðinni í Fossvogi, hefur tekið
að sér að svara fyrirspurnum um garðrækt frá lesendum
VIKUNNAR. Fyrirspiurnir ber að
senda beint til blaðsins, og auk þess
geta lesendur sent sýnishom af plönt-
um, ef um er að ræða t. d. sjúk-
dóma, sem spyrjandinn þarfnast upp-
lýsinga um. Svör Jónasar munu svo
verða birt hér í blaðinu, undir fyrir-
sögninni: GRÓÐUR OG GARÐ-
RÆKT.
Jónas Jónsson nam garðyrkju að
Reykjum í Ölfusi, en dvaldist að því
loknu þrjú ár við framhaldsnám í
Danmörku. Eftir heimkomuna vann
hann m. a. við skrúðgarða bæjarins,
en gróðrarstöð sína stofnaði hann
fyrir sjö ármn.
♦
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
»»»»»»»»»»»»»»»»»»»>»»»»»:♦»:
Snjóberjarunni
daga. Svo er líka eins og blómarækt-
in „komist í blóðið“; sá sem einu
sinni hefur tekið þann sýkil, losnar
ekki auðveldlega við hann.
Garðar gætu aðvitað yfirleitt verið
talsvert fjölbreytilegri en þeir eru
almennt. Almenningur á sínar uppá-
halds-jurtir, sem hann notar mikið
og ár eftir ár, en er hinsvegar nokk-
uð lengi að uppgötva nýjar. Oft er
úrvalið í görðum undarlega lítið,
þegar þess er gætt, að tegundirnar,
sem úr er að velja, skipta bókstaf-
lega hundruðum. Sama er að segja
um matjurtir; margar fá að vera á
hakanum, þó að ræktun þeirra sé
einföld og óbrotin. Jónas nefnir í því
sambandi jurtir eins og piparrót,
graslauk og skarfakál, en þær er
ekki einasta hægt að nota í mat,
heldur eru þær í þokkabót fjölærar
og prýðilega fallegar. Nokkur önn-
ur dæmi: Piparmynta (hana er gott
að nota í sambandi við niðursuðu),
kjörvill (ágætur t. d. í sósur) og sæ-
kvönn og ýmsar jurtir aðrar íslenzk-
ar.
Svo má heita, segir Jónas, að rækt-
un þessara nytjajurta sé alveg fyrir-
liafnarlaus. Þó sjást þær ekki víða.
Fólkið lætur sér nægja algengu teg-
undirnar, eins og t. d. kál. Auðvitað
er Jónas mjög hlyntur því, að hin-
ar algengari matjurtir finnist I görð-
um. En ræktun þeirra má samt helzt
ekki verða að vana, sem útilokar
allar nýjungar og tilraunir. Annars
er þessi ræktun enginn barnaleikur
lengur, þar sem allskonar sjúkdómar
geta gert garðeigandanum lífið leitt.
Til dæmis eiga allar krossblómstr-
aðar jurtir mjög í vök að verjast fyr-
ir kálmaðkinum svokallaða, jurtir
eins og kál, rófur, næpur og radísur.
Ymis varnarlyf eru að vísu til (Supli-
mat, Gessarole, Overside o. s. frv.),
en notkun þeirra heppnast misjafn-
lega.
Enn eru til fleiri pestir, sem garð-
eigandinn verður að varast, eins og
til dæmis reyni-átan, sem nú gerir
vart við sig í sivaxandi mæli. Segir
Jónas að gömul tré (og þess vegna
Framhald á bls. 4.
3