Vikan - 24.02.1955, Qupperneq 8

GISSUR OG RASMÍNA STANDA SAMAN.
Gissur: Þessir nýju nágrannar okkar eru sann-
arlega forvitin og afskiptasöm hjón.
Rasmína: Gissur, komdu snöggvast hingað.
Rasmína: Ég sá Matthías og Mattínu fara inn
í kjötbúðina. Nú œtla ég að hringja þangað og
gera stóra póntun, svo að þau dáist að okkur.
Mattína: Ég œtla að fá pund af liökkuðu kjöti.
Það vcrður að vera gott kjöt, tvíhakkað.
Kjötkaupmaðurinn: Á það ekki líka að vera
pakkað í jólapappír?
7-
Matthías: Hann sagði Gissur.
Kjötkaupmaðurinn: 20 punda kalkúna og 12
lambakótelettur ....
Mattína: Hann er nágranni okkar. Þau liljóta að
vaða i peningum.
Kjötkaupmaðurinn: Ætlið þið ekki að bíða
eftir kjötinu?
Matthias: Nei, við erum hœtt við að kaupa kjöt.
Mattína: Við cetlum að borða hjá vinum okkar.
Matthías: Við œtluðum bara að heilsa upp á
ykkur.
Matthías: Bg vona að við séum ekki að tefja
yður frá matnum.
Rasmina: Alls ekki! Við œtlum að borða í klúbbn-
um í kvöld. Við borðum sjaldan lieima á kvöldin.
Mattina: Það var undarlegt. Það hringdi einhver
nafna yðar til kjötkaupmannsins meðan við vorum
þar.
Rasmína: Ö-já, ég var bara að panta mat handa
hundinum okkar.
Rasmína: Þú hefðir átt að sjá svipinn á þeim,
þegar þau fréttu, að hundurinn œtti að fá állt
kjötið.
Gissur: Þá hafa augu þeirra opnast fyrir því
lwe merkar manneskjur við erum. Þau hljóta að
halda að við séum milljónamœringar.
Copr. 19K King Features Syndicate, Inc., World rifihts rcscrvcd.
Matthías: Við erum aftur búin að skipta um
skoðun.
Mattína: Við œtlum að fá halckaða kjötið.
Kjötkaupmaðurinn: Ég er því miður nýbúinn að
selja Rasmínu síðasta pundið. En ef þér viljið
kjúklinga eða kótelettur, þá var hún einmitt að
afpanta það.
SPRENGIEFNI, MILLJÓNIR,
LISTIR OG VlSINDI
ALFRED IMOBEL
OG VERÐLAUIMIN HANS

A lfred Bernhard Nobel
^ fæddist í Stokkhólmi
21. október 1833. Faðir
hans var Immanuel Nobel,
mikill athafna- og hæfi-
íeikamaður og eigandi
blómlegs fyrirtækis, sem
annaðist skipasmíðar og
aðrar stórframkvæmdir.
Alfred var heilsuveill í æsku.
Þegar hann var níu ára, fóru
foreldrar hans með hann til
Rússlands, og þegar heilsa
hans leyfði, varð hann lærling-
ur í stálsmiðju föður síns í Pét-
ursborg.
Á aldrinum 16 til 21 árs
stundaði hann nám í Þýzka-
landi, Frakklandi, Englandi og
Bandaríkjunum. Að því loknu
hvarf hann heim til Stokk-
hólms, þar sem hann sneri sér
að sprengiefnarannsóknum.
Á þeim dögum var púðrið
eina sprengiefnið, en orka þess
mjög takmörkuð. Franskir vís-
indamenn voru búnir að upp-
götva sprengihæfni nitroglycer-
ins en það var stórhættulegt í
meðferð.
Fyrstu tilraunum Alfreds
lauk með voveifilegum hætti,
þegar Oscar bróðir hans fórst
í sprengingu, sem eyðilagði
nokkurn hluta Nobel-rannsókn-
arstofanna. Eftir slysið, voru
sprengiefnatilraunir bannaðar í
Stokkhólmi, en Nobel tók feikn-
stóran pramma á leigu, reisti
á honum rannsóknarstofu og
lagði honum við ankeri á vatni
einu um tvær mílur frá borg-
inni.
Tilraunir Nobels báru árang-
ur 1866, þegar hann fann upp
dynamitið. Tuttugu og þremur
árum síðar fékk hann einkaleyfi
á framleiðslu reyklauss púðurs.
Síðustu tíu árin, sem hann lifði,
hafði hann 12,000 manns í
þjónustu sinni við framleiðslu
sprengiefnis.
Hann gíftist aldrei. Hann
hafði ótrú á því, að fólk eign-
aðist mikinn auð fyrirhafnar-
laust, og tjáði skyldfólki sínu
þar af leiðandi beint og brota-
laust, að það skyldi ekki búast
við arfi frá honum.
Alfred Nobel andaðist í San
Remo á ítalíu þann 10. desemb-
er 1896. Hann varð 63 ára. I
erfðaskrá sinni mælti hann svo
fyrir, að auðævum hans — um
100 milljónum króna — skyldi
varið til þess að stofna verð-
launasjóð. Skyldi fimm verð-
launum úthlutað árlega og sam-
anlögð upphæð þeirra nema árs-
tekjum sjóðsins.
Fjórum verðlaunum skyldi
úthlutað til þeirra karla og
kvenna, sem á undanförnum tólf
mánuðum hefðu skarað fram
úr í eðlisfræði, efnafræði,
læknavísindum og bókmenntum.
Fimmtu verðlaunin skyldi sá
maður hljóta, sem drýgstan
skerf hefði lagt til friðarmála
á sama tímabili.
Sænsku vísinda-akademíunni
var falið að úthluta eðlis- og
efnafræðiverðlaununum, og kýs
hún fimm prófessora til starf-
ans.
Caroline stofnunin í Stokk-
hólmi ákveður, hver hljóti
læknisfræðiverðlaunin, og
Stokkhólms-akademían úthlut-
ar bókmenntaverðlaununum.
Fimm menn, sem norska þing-
ið kýs, velja friðarverðlauna-
manninn.
IJthlutunarnefndirnar taka
við uppástungum um verðlauna-
veitingarnar frá „ábyrgum
mönnum.“ Síðan er saminn listi
yfir þá, sem til greina koma,
og sérfræðingum falið að ganga
frá rækilegri skýrslu um afrek
þeirra.
Þegar á allt er litið, má segja
að nefndirnar hafi sloppið til-
tölulega vel við gagnrýni, þótt
kvartað sé stundum undan því,
að of oft verði þeir menn fyrir
valinu, sem þegar séu orðnir
heimskunnir. Nánir vinir Nob-
els hafa löngum haldið því
fram, að hann hafi upphaflega
stofnað sjóðinn til þess að
hjálpa ungum en peningalitlum
efnismönnum.Hvað sem því líð-
ur, þá er hitt staðreynd, að
meðalaldur verðlaunamanna er
66 ár.
Nobelsverðlaununum var
fyrst úthlutað 1901, þegar Wil-
helm Konrad Röntgen fékk eðl-
isfræðiverðlaunin fyrir rann-
sóknir sínar á „Röntgen-geisl-
um“.
Frú Curie var fyrsta konan,
sem verðlaun hlaut; það var
1903, þegar eðlisfræðiverðlaun-
unum var skipt milli hennar,
manns hennar og Antoine
Henry Becquerel. Átta árum
síðar hlaut hún efnafræðiverð-
launin fyrir rannsóknir sínar á
radíum.
Nobel sló því föstu, að ekkert
tillit mætti taka til þjóðernis
við úthlutun úr sjóð hans.
Þeirri reglu virðist hafa verið
fylgt. Fyrstu 50 árin voru
Þjóðverjar hlutskarpastir, en
næstir komu Bandaríkjamenn
og Bretar. Frakkar hafa verið
drýgstir á bókmenntasviðinu.
Alls hafa karlar og konur frá
22 löndum hlotið verðlaunin.
Ef ekkert samkomulag næst
í nefnd um úthlutun verðlauna,
fer engin úthlutun fram það ár.
Það lýsir kannski best ástand-
inu í heiminum, að friðarverð-
launin hafa frá upphafi geng-
ið verst út.
Auk heimskunnra manna,
hafa stofnanir stundum hlotið
þau verðlaun. Til dæmis hefur
alþjóða rauði krossinn fengið
þau tvisvar (1917 og 1944), og
í bæði skiptin stóð yfir heims-
styrjöld.
Verðlaunamenn fá skrautrit-
að skjal, þar sem skýrt er frá
afrekum þeirra, gullpening og
ávísun, sem hljóðar upp á yfir
hálfa milljón króna.
Verðlaunamönnum er skylt
að flytja fyrirlestur um störf
sín innan sex mánaða frá út-
hlutun, nema óhjákvæmileg at-
vik hindri.
Úthlutun Nobelsverð-
launanna fer fram 10. des-
ember ár hvert, á dánar-
degi gefandans. Svíakon-
ungur er viðstaddur at-
höfnina. Um kvöldið efnir
Nobelsstofnunin til mikill-
ar veizlu, þar sem drukk-
ið er minni Alfreds Nobel.
GERTRUDE MANNHEIM, 24 ára gömul stúlka
í Hamborg, varð fyrir því óhappi í septem-
ber í fyrra, að brúðarkjóilinn hennar gereyði-
lagðist rétt áður en hún átti að fara til kirkjunn-
ar. Brúðkaupinu var frestað. Þegar það kviknaði
í nýja brúðarkjólnum tveimur vikum síðar og
daginn fyrir giftingardaginn, tók hún til sinna
ráða. Hún boðaði unnustann á sinn fund og hvíslaði ein-
hverju að honum einbeitt á svipinn 1 fyrstu mótmælti
hann, svo yppti hann hlægjandi öxlum. Og þegar þau
mættu í kirkjunni daginn eftir, var hann í verksmiðju-
fötunum sínmn og hún í vinnugallanum úr fiskiðjuverinu,
þar sem hún vann!
BLESSAÐ
BA 'NIÐ
Pabbinn: Ég sé eftir því að liafa bannað konunni minni
að kaupa nýjan hatt. Ég hef aldrei séð hana svona reiða.
Pabbinn: Ég gct ekki fest hugann við vinnuna. Ég fer lieim.
Flóvent: Þú gerir hvort sem aldrei neitt hérna, svo það
er eins gott að þú farir.
Magg',
Fólkið v
það flut,
LÚli: j
heim og ■
sfUtu eiga þessar tómu hattöskjur, Lilli?
á lofti hjá mér skildi þcer eftir, þegar
a þér fyrir. Ég œtla að fara með þœr
iKa mér að þeim.
Pabbinn: Ég vona að hún fyrirgefi mér.
Ég œtla að leyfa henni að kaupa tvo hatta.
Pabbinn: Drottinn minn dýri! Ég býst við að hún
hafi cétlað að kenna mér að vera betri eiginmaður.
8
9