Vikan - 22.03.1956, Blaðsíða 3

Norman Carlisle
MYRKUR UM
MIÐJAN RAG
Það hefði orðið lítið úr vetnisprengju
við hliðina á sprengingunni í Alaska
NÝ TÍÐINDI
STÓRRI ferðatösku var í síðastliðnum mán-
uði stoliö úr bíl einum í París. Pjófin-
um hlýtur að hafa orðið talsvert hverft við,
þegar hann opnaði hana. Hún hafði að geyma
þrettán feta langa, bráðlifandi kyrkislöngu.
/v NAFN GREINDCR maður í Portland í
V-T Bandaríkjunum hringdi fyrir skemmstu
á lögregluna og hafði klögumál upp að bera.
Hann skýrði svo frá, að einhver hefði hellt
tómatsúpu yfir allan bilinn hans — á hverri
nóttu í heila viku.
rEtOUK, fyrrum Egyptalandskóngur, hafn-
aði fyrir skemmstu tilboði frá dönsku
hringleikahúsi, sem hauð honum 800,000 krón-
ur fyrir að koma fram opinberlega sem fíla-
temjarL
TU'lTuGU og þriggja ára gömul leikkona
var fyrir skemmstu handtekln í Holly-
wood fyrir þátttöku f innbrotsþjófnaði. Þjóf-
amir brutust inn hjá Ginger Rogers og Kirk
Douglas og var þýfið metið á rösklega eina
milljón króna. Meðal þeirra, sem næst átti að
„heimsækja", voru Merle Oberon, Clifton
Webb, Lana Turner og Robert Mitclium.
AÐ VAR í JÚNÍ, veðrið var kyrrt og
fagurt, klukkan var liðlega fjögur.
Tollsnekkjan Manning lá við ankeri á
höfninni í Kodiak í Alaska. Perry skip-
stjóri var uppi í brú að sleikja sólskinið.
Þá varð honum litið til lands. Og hann
sá þá sjón sem hann hafði aldrei fyrr
séð á ævinni.
Háseti, sem stóð við hlið honum gap-
andi af undrun, hvíslaði: „Hvað í ósköp-
unuim er þetta, skipstjóri?“
Perry hristi höfuðið: „Ég hef aldrei
á ævinni séð neitt þessu líkt.“
Nokkrir af íbúum Kodiak höfðu líka
komið auga á fyrirbærið, og brátt tók
fólkið að streyma út úr húsunum. Fyrir
augum þess blasti biksvartur skýstrókur,
sem fór hraðhækkandi og virtist að auki
nálgast bæinn óðfluga. Andartaki síðar
heyrðust miklar drunur. Þær komu frá
þessu skýi.
Þannig sá og heyrði þetta fólk „fram-
hald“ ægilegustu sprengingarinnar, sem
átt hefur séð stað í Norður Ameríku,
sprengingar, sem var svo ótrúlega öflug,
að í samanburði við hana minnir vetnis-
sprengjan á sakleysislega púðurkerlingu.
Sjaldan í sögu veraldar hafa aðrar eins
hamfarir átt sér stað.
Tvær indíánafjölskyldur sáu atburðinn
frá upphafi. Klukkan þrjú eftir hádegi
hinn 6. júní 1912 voru þær sjónarvottar að
því, þegar fjallið Katmai sprakk í loft
upp. Þótt indíánamir væru í 25 mílna
LISTDDM ARAR
MARUICE RAVEL tónskáld var glettinn
hrekkjalómur. Hann var líka hcilmikill
safnari og á heimili hans varð varla þver-
fótað fyrir leirmunum, fágætum útskurði,
gömlum og verðmætum bókum og allskyns
myndum.
Vinnuherbergi Ravels var þó biessunarlega
laust við þessa gripi. I»ð var 1 því sá grlpur-
inn, sem hann kvaðst hafa mestar mætur á
— lítil gráleit kúla á málmfæti. Þegar nýjan
gest bar að garði, leiddi hann hann undan-
tekningariaust að kúlunni og benti hátíðlega
á liana.
Arangurinn var oftast hinn sami: gesturinn
greip andann á lofti, starði hugfanginn og
hvíslaði lotningarfullur: „Dásamlegt! Einstakt
í sinni röð! Fullkomin fegurð!"
En Ravel var best skemmt, ef gesturinn
gerðist svo djarfur að spyrja, hvar hann hefði
grafið upp hina töfrandi kúlu.
„Uað var barnaleikur,“ ansaði hann jafnan.
„I»etta er bara ónýt rafmagnspera.“
fjarlægð, fleygði loftþrýstingurinn þeim
um koll.
En Perry skipstjóra og íbúunum í
Kodiak var ókunnugt um þennan atburð,
þegar skýið svarta birtist úti við sjón-
deildarhringinn og nálgaðist með ofsa-
hraða. Nokkrum mínútum síðar var það
búið að gleypa bæinn og hinn bjarti dagur
varð að koldimmri, kæfandi nótt.
Áhöfnin á Manning sá ekki handa sinna
skil. Rafmagnsljósin gerðu sáralítið gagn.
En það var ekki til setunnar boðið. Glóð-
volg aska hlóðst svo ört á skipið, að á-
höfnin hafði naumast undan að ryðja henni
fyrir borð. Um skeið var allt útlit fyrir,
að hún mundi sökkva skipinu.
I bænum ríkti ægileg ringulreið. Húsin
riðuðu undir öskunni og mörg hrundu til
grunna undan þunganum. Perry skipstjóri
skipaði mönnum sínum að smala bæjarbú-
um niður að höfninni. Suma tók hann
um borð í tollsnekkjuna, en aðrir leituðu
athvarfs í hinni traustbyggðu vörugeymslu
á hafnarbakkanum. I 60 klukkustundir
varði þessi niðdimma nótt. Menn sveið í
hálsinn af svækjunni. Og svo algert var
myrkrið, að þegar eldingu laust niður í
loftskeytastöðina, sem stóð nokkur hundr-
uð metra frá vörugeymslunni, höfðu menn
ekki hugmynd um það, þegar hún brann
til kaldra kola.
Þegar þessu vítismyrkri loksins létti,
blasti við ömurleg og furðuleg sjón. Gras-
ið var horfið og tréin. I stað græna sum-
arlitsins var komin steingrá eyðimörk. Á
víð og dreif í eyðimörkinni húktu hnýpn-
ar húsarústir.
En íbúarnir í Kodiak höfðu verið lán-
samir. Enginn þeirra hafði týnt lífinu.
Ennþá ægilegri hörmunsrar höfðu dunið
yfir þá, sem nær bjuggu Katmaifjalli. Það
vildi til, að þetta var strjálbýlt land. En
engu að síður fórust að minnsta kosti 200
í öskunni og reyknum.
Laxveiðimaður, sem húkti vamarlaus í
kofa sínum, skrifaði hinsta bréfið sitt:
Kœra Tania, konan mín/
Við búumst við dauða okkar pá og þegar.
Fjall hefur sprungið l loft upp og aska ligg-
ur yfir öllu, sumstaðar tiu feta djúp. Það
logar á lömpunum dag og nótt. Þetta er
hroðalegt og við búumst við að deyja. Við
erum vatnslausir. Allar ámar eru paktar
ösku. Hér er myrkur og vlti, prumur, brak
og brestir. Ég veit ekki hvort það er nótt
eða dagur. Ég kveð þig með kossi og bið
guð að blessa þig og barnið. Kannski eig-
um við eftir að sjást aftur. Guð er líkn-
samur. Minnstu okkar í bœnum þinum.
Þinn eiginmaður, Ivan Orloff.
Víða urðu ægilegir jarðskjálftar. „Jörð-
in var á stöðugri hreyfingu í tólf stundir
samfleytt," sagði í einni skýrslunni.
Strandferðaskipið Dora var á siglingu,
þegar yfir það hellti sér svo biksvart
myrkur, að skipsmenn sáu ekki einu sinni
hafsflötinn. Loftið varð heitt og rammt
og eldingar léku um himininn. Dauðum
og hálfdauðum fuglum rigndi yfir dekkið.
Menn áttu bágt með að ná andanum
og tárin streymdu úr augum þeirra.
Skipstjórinn gaf skipun um að sigla til
hafs. Klukkustundum saman var siglt
gegnum þennan kæfandi myrkraheim.
Askan féll yfir skipið eins og snjór. Skips-
höfnin hafði naumast undan með skóflum
sínum og vatnsdælum.
Það liðu tólf stundir áður en skipið kom
út úr myrkrinu og sigldi inn í furðulegt
rautt mistur. Næst tók við gulur heimur.
Nokkrum klukkustundum síðar byrjaði
loks að birta, uns skipið brunaði út. í
glampandi sólskin og stillu.
Fregnir af feiknstórum öskumökkum
bárust hvaðanæva að úr veröldinni. Sjö
dögum eftir sprenginguna, var askan kom-
in yfir Norður Afríku í 6,000 mílna fjar-
lægð. Þar var mistrið svo þykkt, að vís-
indamenn, sem voru að fást við sólarrann-
sóknir, urðu að taka sér frí frá störfum.
Svo rann upp sá dagur, að fyrsti könn-
unarleiðangurinn kom að Katamif jalli —
eða réttara sagt leifunum af því. Leið-
angursmenn gátu naumast trúað sínum
eigin augum. Þarna var kominn nýr heim-
ur, furðulegur, óskiljanlegur og ægilegur.
Fjallshryggurinn var horfinn, en eftir
var feiknstór gígur. Þvermál hans var
þrjár mílur, og hann var nærri hálf míla
á dýpt. Upp úr þessu gímaldi hafði ask-
an og rykið komið — 27 billjón rúm-
metrar!
Næsta nágrenni fjallsins var einn sjóð-
andi pyttur. Þúsundir örsmárra eldhóla
spýttu og hvæstu og þeyttu upp úr sér
annarlegum gufustrókum. Sprengingin
mikla hafði skapað nýtt náttúruundur:
Dal hinna óteljandi reykja.
3