Vísir - 19.10.1955, Síða 4

-&■
VÍSIR
Miðvikudagirm 19. október 1955.
@r
eit hundar og hestar treggáfaiir.
Fróðleg rannsókn hefir farið fram á
gáfnafari ýmissa dýra.
Um tveggja ðra skeið hafa prófanir á vitsmaaum dýra farið
fram i dýrgarði í New York, undir forystu Bemhard Riess. —
Um það bil 100 sálíræðingar viðsvegar um Bandaríkin hafa etanig
verið ðnnum kafnir við að rannsaka vit dýra. Og það, sem í ljós
itefur komið, er þannig vaxið, lað við ættum að læra aí því að
umgangast ferfætta nágranna okkar með meiri virðingu.
Hinn gamansami sjimpansi
skarar fram út í bvi að glíma
við ráðgátur. En rneðal mesta
aulanna eru tveir af „beztu vin-
um manna", hesturinn og hund-
urinn.
Tryggð hundsins er alkunn
og viðbrugðið. Og allir hundar,
sem hafa verið vandir, geta velt
sér á gólfinu eftir beiðni, snikt
eitthvert góðgæti eða stokkið í
rgegnum gjörð, ef þeir fá skýrar
fyrirskipanir. Til þess þarf enga
hugsun. En þeg'ar á reynir, þeg-
ar ný prófraun er lögð fyrir
hundinn, hagar hann sér eins
■ og hann væri ringlaður. Og það
er ekki af því að hann reyni
-ekki að ráða fram úr þrautinni.
Hann leggur mikið á sig og
langa lengi, ef honum er laun-
-að með gælum við og við.
þegar verið er að prófa
skepnumar gctur oft verið
vandi að finna hvað hvetur
þær helzt. Einhver sérstök fæða
•er oft lientug. En sjirnpansinn er
fús til starfa sökum þess ein-
göngu að það örvar hvigsun
íhans og af þvi að honum þykir
gaman að gera gys að þeim,
sem prófa hann. Einn svílfræð-
ingurinn setti allskonar sjálf-
yirk leikföng á gólfið í herbergi,
leiddi síðan sjimpans-apa inn í
það og iaumaðist út sjálfvu’.
Hann ætlaði að sjá hvemig
-npinn liegðaði sér þegar hann
væri orðinn einn innan um öll
ieikföngin. — Sálfræðingnrinn
beygði sig niður og gægðist inn
um skráargatið. það sem iiann
ssá var skært auga, sem gægðist
á hann hinum megin við inirð-
inai
Tairn fljótari r.ðferð.
Annar rannsóknannaður festi
banana upp fyrir ofan seil-
ingar-hæð sjimpansa. — Síðan
dreifði hann nokkrum kössum
•á jörðina í nánd.' Skykli nú ap
inn hafa yit ,á því ■ að stafla
kössunum upp og ná þannig í
.samvizkusömum, en miklu
miður gefnum verjanda, hvað!
xæðumennsku snertir, vinnur
hann auðveldlega. Hann flytur
sínár löngu ræður blaðlaust.
Vegna freyðandi mælsku hans
-sest mönnum yfir veigamikil
rökfræðileg göt í ákæru hans.
Hvernig komst morðinginn
gegnum rammbyggilega læstar
dyrnar? Hafði hin tortryggna
frk. Gilchrist opnað sjálf fyrir
honum? Hafði hún hleypt inn
-ókunnugum manni? Hvernig
-stóð á því, að maðurinn þekkti
sig svona vel í íbúðinni? Hvers
vegna undraðist Helena Lambie
ekki þegar hún sá þennan
-ókynnuga mann í íbúðinni?
Hve ómerkilegar eru eigi allar
slíkar spurningar í augum á-
kærendanna — hversu miklu
meira er ekki upp úr þvi að
ávoxtinn? Apinn leit á ávöxt-
inn, þreif síðan aftan i buxur
sálfræðingsins og dró hann
aftur á bak undir bananann. Og
eins og elding klifraði hann upp
eftir manninum, — sem hrökk
við af þessum aðförum — sett-
ist á öxl honum og hrifsaði
bananann. Og þetta gerðist á
svipstuhdu — hann iiefði yerið
margfalt lengur að því að stafla
upp kössunum!
Eítt af þvi sem notað er til
þess að prófa vit dýra, er að
láta æti inn í vírkassa, eða
fyrir utan hann. Hurð er á hon-
um og ekki hægt að opna hana
nema með því að ýta á lyfti-
stöng, stíga á plötu eða eitthvað
því um líkt. Broddgeltir lærðu
að opna kassa, þar sem þeir
urðu að ýta á slár, lvfta krók,
toga út tappa og snúa hnöpp-
um. í einum slikum tilráuna-
kassa þurftu dýrin að ganga
fram og aftur og stíga á nokkr-
ar plötur, eftir röð, iil þess að
opna lás. Hvit rotta lærði að
stiga á tvær plötur til þess að
opna dyr á búri, en sjimpansi
glímdi við sjö plötur og læhði
að opna. Fremstur varð þó
Cobus-api, en lionum tókst að
opna kassa með því að stíga á
22 plötur i réttri röð.
Hundar og kettir.
Hundarnir eru heldur bágir
er þeir glíma við að opna svona
kassa. peir hhiupa um í til-
gangsleysi, krafsa eða káfa í
kassana og ef þeir geta opnað
þá, er það venjulega hrein til-
viljun í fyrstu. Nokkrir hund-
ar voru iatnir reyna sig við að
ná í bein inni í kassa., en ýta
þurfti niður stöng til þess að
komast í hann. þetta tókst að
lokunii, en þá gerði sáifræðing-
úi’inn þeirri þánn óleik að víkja
kassanum dálítið til hliðar, þá
urðu þeir ráðiausir, káfuöu
með. löppunum í kassann á
þeim stað sem stöngin hafði
hafa að fást við þennan út-
lenda hr. Slater sjálfan með
sitt vafasama líferni, dular-
fulla uppruna, ástarmakk og
undarlegu nafnabreytingar.
Brottför hans verður að flótta.
Það að hann skyldi koma aftur
af 'frjálsum vilja, er talið mark-
laust.
■ Loks fær dómarinn Guthrie
lávarður orðið. í Stóra-Bret-
landi hefur dómarinn það hlut-
verk að rekja málið frá báðum
hliðum fyrir kviðdómendun-
um og gefa þeim bendingar um
niðurstöðu. En Guthrie lávarður
gengur alveg fram hjá því, að
Slater er fjárhættuspilari og
hefur ástkonu. Aftur á móti
veltir hann fyrir sér þeirri
spurningu, hvort Slater lifi af
þvi að útvega mönnum skækj-
ur, að því er virðist tilefnis-
verið, en ekki hugkvæmdist
þeim að leita annai-sstaðar, þó
að stöngin væri aðeins nokkra
þuml. í burtu.
Heldur hika sálfræðingar við
að skera út því h.vorir sé greind-
arf kettir eða hundar. í sumum
prpfunum hefur hundurinn ör-
litlu betur. En sálfræðingana
grunar, að þetta geti átt rætur
að rekja til þess, að hundar eru
svo furðulega fíknir í að koma
sér í mjúkinn hjá þeím, sem
prófa þú.
„Hestar eru afskaplega aum-
ir ef þeir ganga undir vitpróf.
Svín, sem hefur dálitla sjaifs-
virðingu getur jafnvel orðið
þeim fremra“, segir Frank
Beach prófessor við Yale há-
skóla. þeir geta hektur ekki
jafnast á við kýmar.
Mörg dýr í prófi.
Hestur gekk undir próf með
öðrum dýrum. þau voru sléttu-
hundur, köttur, liundur og apa-
köttur og var hegðan liestsins
vandræðaleg. Dýrin voru í her-
bergi, þar sem 4 hurðir voru hlið
við hlið og voru alltaf 3 hurðir
lokaðar. Prófið var, að sjá út
hver af hurðunum væri opin,
svo að hægt væri að ná í ætið.
það var leiðarvísir að þessu: Sú
hurð, sem opin var við eina
prófraun var ætíð lokuð í þeirri
næstu. Apinn lærði að ganga
fram hjá þeirri hurð. Hundur-
inn og kötturinn lærðu aldrei
að ganga fram hjá þeirri liurð,
sem opin hafði verið siðast, en
þau renndu þá á hverja hurðina
á fætur annarri, þangað til þau
fundu þá opnu. Hesturinn fór
alltaf að sömu Jiurðinni iivað
eftir annað og virtist enga hugs-
un hafa. Hann og sléttuhundur-
inn voru neðstir.
Annars standa vilt. dýr sig
betur heldur en tamin við próf.
Alítur dr. Riess að það sé af því
að taminn dýr hafa aldivi þurft
að basla fyrir lífinu.
Sálfræðingar gizka á að
þvottabjöminn sé ráðabeztur
af villidýrum í Bandaríkjunum.
þegar hann heíur verið að
glíma við að komast inn í próf-
raunakassa og hefur t.ekizt það,
fer hmin oft þar inn aftur, iiara
til ,að skemmta sér við að rísla
við tilfæringarnar þar inni.
Sálfræðingur einn bjó til kassa,
þar sem þvottabwirnínn átrí o*
lausri spurningu. Hann dregur
upp mjög svarta mynd. Prestur
einn, John Lamond, spyr
Guthrie lávarð að málinu
loknu, hvort hann trúi því, að
Slater hafi myrt frk. Gilchrist.
Dómarinn svarar því til, að
yafasamt líferni hans sé sterk-
asta vopnið gegn honum.
Svör kviðdómendahna hljóða
þannig: níu segja: sekur, fimm:
skortir sannanir, einn: saklaus,
Það er: dauðadómur yfir Slater.
Hann hrópar á sinni bjöguðu
ensku- ýfir réttarsalinn: „Ég
veit ekkert, alls;ekkert. Ég hef
aldrei heyrt nafn konunnar. Ég
hef ekki komið nálægt þessu
verki.“ Það er næstum í fyrstá
sinn, sem rödd hans heyrist í
réttarsalnum, því að verjand-
inn liafði í góðri meiningu
gefið honum það vonda ráð að
stíga á tvær mismunandi fóta-
fjalír, toga niður taug, lyfta
klinku, renna frá loku, lyfta
krók og ýta á læsingu. það leið
ekki á löngu áður en björninn
gat leyst þessa þraut. á átta
sekúndum.
Greifmgi
gerir grikk,
Forvitni er vitmerki og björn-
inu er svo forvitinn, að hann
kemst oft í vandræði þess
vegna. Veiðimenn vita þetta og
leika oft á hann með því að
setja allskonar biíkandi skran
á gildrur sínar. Greifingi og
þvottabjörn voru hafðir i sama
búri um tíma og umgengust
hvor annan með varúð í fyrstu.
Einu sirini tók greifinginn upp
á því að gapa hátt og sat svo
með gapandi gin nokkrar mín-
útur. Björninn gat ekki á sér
setið og þmnlungaðist nær
greifingjanum smátt og smáli.
Að lokum rak hann trýnið inn
í ginið til þess að sjá hyernig
þar væri umhorfs, en í sömu
andrá skellti greifinginn slcoll-
unum saman. Bjöminn emjaði
hástöfum og sleit sig lausan, en
trýnið hnýsna var. rifið.
Sálfræðingar hafa mikla virð-
ingu fyrir fílnum. Hann lærir
fljótt að toga í taug til þess að
ná í mat. Og vinna sú, sem
fílar vinna í Indlandi útheimtar
mikið vit — og menn þurfa
ekki að hafa mikið eftirlit með
þeim. þeir raða teak-bolum
snoturlega í stafla. Og þeir sýna
að þeir skilja tæknilega starf-
semi bjálka-rennunnnar. þeir
lyfta bjálkum í rennuna, hag-
ræða þeim gætilega með ranan-
um, ýta þeim af stað með öðr-
um framfætinum og horfa á með
gagnrýni er bjálkinn skellur i
straumvatnið.
Mestir hugsuðir moðal dýra
eru þó vafalaust hinir stóru
apar: Orangutang, sjimpansi og
gorilla. — Sjimpansinn getur
reiknað það sem ofvaxið. er
írumstæðum ,manni á vorum
dögum. Sálfræðingur við Yale,
dr. Wolf, að nafni, hjó sér til
spiiavél og lét nota í hana spila-
peninga í stað peninga. Ef hvít-
ur spilapeningur var settur,
kom út vínber. Sjimpansi, sem
kallaður var Moos,. lærði þetta
jafnskjótt og har.n hafði séð það
gert einu ■ sinni, faann þroif í
skyndi livitan pening og iét
hann í rifuna á vélinni og.fékk
sitt vinber!
Apiim var sataari.
Npkkrir sjimpansar sp.m, dr.
Wolf hafði, urðu mjög æstir í
Denimrana og þá fór hann að
láta þá vinna til þeirra, þeir
gátu ekki fengið spilapening
nema með því að ýta á band-
taug sem var 18 punda á þyngd.
MoSs ætlaði alveg að gera út af
við sig er hann vann sér inn
185 spilapeninga á 10 mínútum.
þegar stundir liðu, fannst það
á, að Moos lagði meira að sér
ef hann átti Íítið af spilapen-
ingum, lieldur en ef hann átti
eitthvað í liandraðanuml
Dr. Wolf gerði síðar leikinn
flóknari. Hvítir spilapeningar
giltú enn fyrir eitt vínber. Fvrir
bláan spilapening fengust tvö
vínber. Eirpeningur var ógildur,
en fyrir gulan spilaþening gátu
þeir fengið að sitja á háhesti á
öxlum sálfræðingsins. Brátt
fannst það á sjimpansarnir
höfðu megna fvrirlitningu á eir-
peningum og bláa spilapeninga
mátú þeir meira en hvíta. Dag
nokkurn setti dr. Wolfe hvíta
rottu á gólfið. Sjimpansar eru
hræddir við í-ottur og þegar
einn þeirra sá að rottan Móp í
áttina að spilapeningahrúgunni
greip hann í snatri gulan pen-
ing, setti hann í rifinu á vél-
iimi, stökk upp á axlimar á
axlimar á sálfræðingnum og
bablaði æðisgenginn um það að
hann tælci sig á hurt úr þessum
hræðilcga stað,
Dr. Jerkes í Yale hefur eytt
mörgum árum í að kynna sér
apana og hann heldur því fram
að gorilla-apinn sé sjimpansan-
um fremri í því að líkast mann-
inum fru sálfi*æðilegu stjónar-
miði. Einn gorilla-api svaf í
einkaherbergi í sínu eigin rúmi
og lærði jafnvel að nota snyrti-
herbergið. þegar hann -óskaði
að ganga til náða, slökkti hann
ijósið og brekldi sængurklæðin
ofán á sig.
Rearder Digest.
Svaladrykkir

ftvextif
SölutiUnian við Arnarhé!.
VW/VWWUVUWWlWiWW
MAGNÚS THORLACÍUS
hæstaréttarlögmaður.
■ Málflutningsskrifsiofa
j Aðalstræti 9. — Sími 1875. *

bera ekki sjálfur vitni við yfir-
heyrslurnar vegna lélegi'ar
enskukunnáttu. Lamond prest-
ur hefur skýrt svo frá. en hann
var þá fangeisisprestur, að
hanii hafi aldrei á ævi sinni
fundið slíkt hyldýpi örvænt-
irigar hjá nokkurri manneskju
öins og.hjá Slater eftir dóminn.
Slater á eftir' að lifa þrjár
vikur. Þá skal dóminum full-
nægt. En allt í ejnu er eins og
•vírii'an renni af alménningi. Al-
menningsálitið gerbreytist.
•Menn sjá, að hér er gkki allt
með felldu. Á fáeinum dögum
er safnað 20,000 undirskriftum,
þar-sem skorað er á yfirvöldín
að fullnægja ekki dauðadóm-
inum. Dómsmálaráðherrann
náðar Slater einum degi fyrir
aftökuna og brej-tir dóminum
í ævinlangt fangelsi. Það er
vorið 1909. Vér endurtpkum —-:
vorið 1909.
Harmsaga leynilögreglu-
mannsins í Glasgow.
Þessi einmana maður í
hegningarhúsinu eignast marga
vini. Meðal þeirra radda, sem
þruma nú gegn dóminum - yfir
honum, heyrist rödd geýsivin-
sæls og virts manns , sir
Arthurs Colnan Doyle, sem
skapað hefur hina ódauðlegu
persónu Sherlock Holmes.
Doyle tilheyriivþeirri sjaldgæfu
manntegund, serii reiðubúin er,
af sannleiksást -einni og án þess
að hugsa um;<¥*éigin hag, að
berjast eins og'ijön fyrir sýkn-
un manna, er hann telur sak-
Framh. ■■■