Vikan - 03.09.1976, Page 23

þögn. „Þeir dóu báðir, er bát
hvolfdi undan þeim úti á vatni.
Það eru þrjú ár síðan. Ef þeir
hefðu lifað, væru þeir núna átta
og níu ára gamlir.“
„Heyrðu, Irina...“
„Nei, ég verð að segja þér frá
þessu, ella myndirðu aldrei skilja
þetta.“
Skilja hvað? hugsaði hann.
„Hvar á ég að byrja?“ spurði
hún sjálfa sig upphátt og hristi
höfuðið.
„Því ekki þegar ég yfirgaf þig í
Prag og beið þin svo í Vín?“
„Og ég kom aldrei." Hún leit í
augu hans. „'Eg gat það ekki
David. Þú verður að trúa mér.
Móðir mín fór með mig upp í sveit
til föður míns nálægt Rajhrad.
Það er suður af Brno, langt frá
Prag og vinum mínum þar. Faðir
minn mátti ekki einu sinni fara til
næsta þorps. Þannig var einnig
um mig. Mín var vandlega gætt,
þangað til búið var að bæla niður
uppreisnina í Ungverjalandi. Þá
fyrst taldi ntóðir mín öruggt fyrir
mig að snúa aftur til Prag og leyfa
mér að hitta vini mina aftur.
Nema hvað í þetta sinn valdi hún
þá fyrir mig.
„Svo að stöðu hennar innan
flokksins væri ekki ógnað?" sagði
David bitur.
Irina kinkaði kolli. „En það
dugði samt ekki til. Fimm árum
síöar..." Hún þagnaöi. „Eg fókk
aldrei bréfin frá þér David.“
„Né ég þín.“
„Vissirðu að ég var að reyna aö
skrifa þér?"
„Ég vonaði það.“
Hún sat grafkyrr og þagði.
„Og eftir fimm ár, hvað gerðist
þá?“
„Þeir handtóku móður mína.
Ári síðar héldu þeir leyniréttar-
höld yfir henni. Hún var dæmd í
tíu ára fangelsi.“
„Fyrir hvað?“
„Hún vissi það ekki. Engir
þeirra, sem voru handteknir,
vissu það.“
„En hún var ein af aðalfor-
svarsmönnunum i...“
„Einnig hinir. Hún var þó
heppnari en margur hinna. Sumir
urðu að játa opinberlega við eins
konar sýndaréttarhöld. Og þegar
verið var aö flytja þá í fangelsið
var stansað á afviknum stað og
ellefu þeirra dregnir út úr
bílnum og skotnir."
Nú var kontið aö honum að
verða klurnsa. Hann hlustaði en
spuri einskis. Irina hélt áfram
frásögn sinni. Hún var ein í Prag
og mátti ekki einu sinni heim-
sækja föður sinn. Tónleikum, sem
hún hafði ætlað að halda, var af-
lýst. Henni og tveimur öðrum tón-
listarnemendum var fengið starf i
verksmiðju. Flestir vinir hennar
og allir göntlu vinir móður hennar
forðuðust hana. Allir nema Jiri
Hrádek. Þau höfðu fyrst hist í
íbúð móður Jtennar. Hann hafði
þá verið lektor í sögu við
háskólann. Seinna hafði hann
farið að vinna fyrir stjórnina. En
hann ræddi aldrei þau mál, jafn-
vel ekki eftir að þau voru gift.
Ilún hafði hætt að vinna i verk-
smiðjunni og honum tókst að
koma móður hennar í betra
fangelsi, þar sem þrældómurinn
var ekki eins mikill. En nú skildi
hún, að ef til vill hafði Jiri haft
mestan áhuga á föður hennar.
Hann gerði allt til þess að vekja
traust hans og koma sér í mjúkinn
hjá honum. En í henn'ar augum
hafði Jiri aðeins verið þessi hug-
rakki maður, sem hún stóð í þakk-
arskuld við.
Jiri vonaði að Jaromir Kusak
fengist til þess að skrifa skáld-
sögu vinveitta stjórnarvöldunum.
Þetta var alls ekki úr lausu lofti
gripið, þó að David fyndist það
kannski. Þegar móðir hennar
losnaði úr fangelsi áriö 1968
ásamt nokkrum öðrum kommún-
istum, var hún enn sama sinnis og
jafnvel enn ákafari kommúnisti
en áður. Gat David skýrt það?
Auðvitað ekki. Enginn amerikani
gat skilið það. Og eins var um
föður Irinu. Hann var furðu
lostinn. Á meðan hann fagnaði
binni frjálslyndu stjórnmála-
stefnu í Prag, var móðir hennar
full af beiskju og vandlætingu.
Dubcek hafði leyst hana úr fang-
elsi, en hún vantreysti honum
samt. Hún fagnaði komu binna
rússnesku skriðdreka, sem hún
taldi bægja frá allri hættu vegna
yfirgangs fasista. Faðir Irinu gaf
upp alla von um að geta tekið
saman við konu sína aftur og
frelsishugsjón hans hafði verið
fótum troðin. Þá var það, sem
hann yfirgaf landið i algjörri ör-
væntingu.
Irina hafði ekki farið með
lionum, en langað til þess. Hún
liafi fjarlægst eiginmann sinn. ()11
þessi leynd og hinar tíðu fjar-
verur hans og dulin fyrirlitning
hans á Dubcek, allt þetta hleypti í
hana illu blóði.En synir hennar
tveir voru enn of ungir til þess að
takast þessa ferð á hendur. Þeir
hefðu aukið á hættuna. Þess
vegna varð hún eftir og ætlaði að
biða eftir því, að drengirnir yrðu
eldri. Ilún hélt í vonina og gerði
áætlanir. En svo veiktist móðir
hennar og lá fyrir dauðanum. Jiri
sendi hana til þess að vera hjá
móður sinni. Sjálfur fór hann
með drengina i veiðiferð. Suntar-
húsið var við afskekkt vatn. En
þetla var annað og meira en veiði-
ferð. Hann fékk leynilega heim-
sókn þangaö. Það voru gamlir.
hundtrvggir stalinistar. Um morg-
uninn voru þeir að ræðast við inni
í lokuðu herbergi, hann og þrír
menn aðrir. Drengirnir fóru
niður að vatninu og ýttu bát á flot
Þeir máttu það auðvitað ekki, en
það var enginn til þess að banna
þej'm það. Þeir gátu ekki valdið
árunum og bátnum bvolfdi og
þarna á sex feta dýpi drukknuðu
þeir báðir.
David ók bílnum út i vegkant-
inn. „Eg verð að skýra þér frá
þessu," sagði Irina. „Ég verð..."
Hann reyndi að þúrrka tárin. er
streymdu niður kinnar hennar.
Svo tók liann hana í faðnt sér.
Hún hætti að gráta. Hann hélt
henni þétt að sér og vangi hennar
nam við öxl hans. „Nei." sagði
hann, „þú þarft ekki að skýra
neitt."
„En ég verð, ég verð..."
Framhald í næsta blaöi.
36. TBL. VIKAN 23