Dagur - 22.07.1909, Qupperneq 1

©
Ritstjóri Gllðm. Guðmundsson. cand. philos.
I. ár, 2. órsfj.
ÍSAFJÖRÐUR, 22. JÚLÍ 1909.
22. tbl.
Deilan um rjettinn.
Löng og hörö má búast við að hÚD
verði, deilan milii íslendinga og Dana um
fullveldisrjett vorn íslendinga.
Vjer höldum rjetti vorum til þess að
vera fullvalda ríki fram samkvæmt sögu-
legum og eðiilegum rjetti vorum; vjer
höfum aldrei að lögum afsalað oss fuilveldi
mála vorra og fornum ríkisrjettindum
Dönum í hendur, og afstaða iands vors,
sjerstök tunga, sjerstakt Þjóðerni, sjerstakir
hættir skapa eðlilegan rjett vorn til þess
að vera frjáls og óháð þjóð í frjálsu og
fullvalda ríki.
fessu höldum vjer fastfram, en Danir
eru á öðru máli. feir mótmæla fastlega.
Deir mótmæla gersamlega fullveldis-
rjetti vorum, þeir vilja oss einkis verulegs
sjálfstæðis í Btjórnarfari unna, því ekki er
það verulegt sjálfstœði teljandi, þar sem
þeir vilja búa svo um hnútana, að þeir
sjeu yflrþjóðin, — þeir hafl allt af töglin
og hagldirnar.
Og þeiin veita því miður að málum
nokkrir íslendingar, — styðja þá beiniínis
og óbeinlínis til þess að brjóta á bak aptur
sjálfstæðislöngun þjóðar vorrar, gera iítið
úr rjetti vorum og hafa hann að hjegóma,
Og þeir valda svo illdeilum rneðal vor
innbyiðis, sundra og veikja kraptana, —
allt erlenda valdinu í hag.
Sorglegar aðfarir og örlögþrungin ör-
þrifaráð eru slíkt.
En þeim verður að fyrirgefa, því þeir
vita ekki hvað þeir gera,
Að öðruin kosti gœtu þeii ekki gert það.
Svo illir menn eru þeir ekki.
Oss virðist margt benda á það, að
rnargt orðið verði að tala, —mörg orð, mörg
blöð, margar bækur verði að rita til þess
að skýra og sanna rjettarstöðu vora gagn*
vart Dönum áður en þeir láta sannfærast.
Tekist getur það með tímanum, • —
ekki er fyrir það að synja. En til þess
Verður að taka á þolinmæði. Og biðin
getur orðið oss bkaðvæn á marga vegu.
Þjóðin þráir og þarfnast öruggrar hafnar
eptir hafrót byltinganna. Hún þarf að fá
næði til þess að jafna sig. Og hún jafnar
sig ekki fyrri en stjórnmálastappi voru er
lokið, farsællegur endi á það bundinn. Fyrri
er ekki nein von um, að beztu kraptar
flokkanna í landinu geti tekið í alvöru og
einlægni höndum saman til hagsmuna og
þjóðþrifa vorra. Svo eru illindin orðin
mögnuð. Og það má búast við að eptir
a£ þeiin eldi fyrstu árin. Móðurinn þarf
tíma til að renna af þessurn berserkjum.
Og samúð er hægra að sundra en vekja
aptur, — hugirnir eru lengi að draga sig
saman, þar sem svo er ástatt og nú hjer
á landi.
Ef fiiður og samiyndi tækist með
báðum þjóðum, íslendingum og Dönum,
mundum vjer gott af hljóta. En til þess
að sá friður yrði varanlegur, verður grund-
völlurinn að vera ófúinn, — engin blindsker
yfirskota og undirferlis í samningum vor í
milli.
Og fullvissan og sannfæringin um
rjettarstöðu hvorra við aðra þarf og verður
að vera skýr og viðurkennd í meðvitund
þjóðanna, hvorrar um sig,
En þyngst mun sú þrautin að fá því
til leiðar komið.
Er nú ekki unnt að fá skorið úr deil-
unni um rjettinn, — fá þann dóm í málinu
uppkveðinn, er báðir aðilar megi við una?
Vjer getum ekki sagt það með vissu,
en nokkuð má nefna;
Oerðardóminn í Haag,
Væri ekki vegur til þess, að Danir
og íslendingar kæmi sjer saman um að
ieggja þetta mál undir hann, málið um
ríkisrjett vorn?
Vjer höfum að vísu fyrir satt, að
gerðardómur sá fjalli að eins um deiluinál
milli rikja. Ekki er það því til fyrirstöðu
að vjer vildum leggja mál vor undir hann.
F.n getur verið, og líklegt, að Danir vildu
einmit.t þess vegna ekki gera það, — þætti
það gefa oss undir fótinn og fela í sjer
víðurkenningu á ríkisrjetti vorum.
1 . 8
| í Fjarðarstræti 38 j
jj| er rniklu úr að veija af inynduni, g
Ö rönnnuni og raniinalistum. S
^wcwtWMcatwœiiwo&twuecwoccwoecH
En þrætuefnið sjálít girðir fyrir að þeir
þurfi að óttast slikt, þar sem það er deilu-
efnið, hvort vjer liófum sjerstalcan rilcis-
rjett eða elclii.
fejálfsagt þyrftum vjer aðstoðar máls-
metandi utanríkismanna til þess að fá því
til vegar komið, að gerðardómurinn fengist
til þess að skipta sjer af þessu máli, þar
sem að eins annar aðili er viðurkenndur
sem ríki. En takast myndi það að minnsta
kosti, ef Danir væru þess fýsandi.
Þetta inyndi kosta oss afarmikið fje,
bæði beinu kostnaður við gerðardóminn og
undirbúningur undir hann, málflutningurinn
frá vorri háifu.
En borga myndi það sig ef það gæti
tekist, jafnvel þótt vjer ættum einir að
bera kostnaðinn, sem þó er ekki ólíklegt,
að Danir tækju þátt í, ef þeir á annað borð
vairu fúsir til þessarar skipunar mála vorra,
Áraugurinn af þessu fyrirkomuiagi
myndi bráðlega binda enda á deilunni.
Og trú vor á rjett voin er svo sterk,
að vjer eruin sannfærðir þess, að dómarinn
myndi faila svo, að íslendingar mættu vel
við una,
Sennilega mundu Danir Jíka hyggjá
gott til dómsúrslita sjer í hag.
En hvað sem um þær spár og vonir
er að segja; Fullt traust er báðum óhætt
að bera til rjettsýnis dómendanna í Haag,
Allt er undir því komið, að inálið verði
sem bezt skýrt og rjettast undir ílutt af
hvorumtveggja.
Væri uú ohugsandi, að leiðandi menn
vorir viidu athuga þessa Lllógu án oísa
og iiiiuda, hverjum ílokki sein þeir heyra
til? —
fað getur þó ekki spillt neinu,