Vikan - 04.05.1939, Page 9

Nr. 18, 1939
VIKAN
9
Edgar Allan Poe:
1 fat af amontillado.
Fortunato hafði skaðað mig á margan
hátt, en ég bar það eins og ég bezt
gat. En þegar hann leyfði sér að
móðga mig, þá strengdi ég þess heit, að
ég skyldi hefna mín. Þú, sem þekkir mig
svo vel, skalt samt ekki láta þér detta í
hug, að ég hafi haft í hótunum við hann.
Að lokum mundi ég hefna mín, en ég mátti
ekki leggja út í neina áhættu. Ég varð að
hefna mín, án þess að mér yrði hengt fyrir.
Hlyti ég hegningu fyrir, var sökin ennþá
ógoldin.
Hvorki í orði né verki hafði ég gefið
Fortunato ástæðu til að efast um vináttu
mína. Ég hélt áfram að brosa framan í
hann, og hann vissi ekki, að nú brosti ég
að tilhugsuninni um kvalir hans. Hann
hafði eina veika hlið, þótt hann á öðrum
sviðum væri maður, sem vert var að líta
upp til, og jafnvel að óttast. Hann var
hreykinn af því, hve mikið vit hann hefði
á vínum. Fáir ítalir eru sannir listþekkj-
endur. Venjulega er áhugi þeirra miðaður
við tíma og tækifæri, til að hafa peninga
út úr brezkum og amerískum auðkýfing-
um. En Fortunato hafði sérstakan áhuga
fyrir gömlum vínum. Og sjálfur hafði ég
gott vit á ítölskum vínum og keypti mikið
af þeim, þegar ég gat.
Það var í rökkrinu, kvöld nokkurt, þeg-
ar kjötkveðjuhátíðin stóð sem hæst, að ég
hitti vin minn. — Hann heilsaði mér venju
fremur hjartanlega, því að hann hafði
drukkið mikið. Hann var klæddur eins og
hirðfífl, í þröng, röndótt föt, og á höfðinu
hafði hann háa, uppmjóa húfu með bjöll-
um. Ég var svo feginn að hitta hann, að
ég ætlaði aldrei að geta sleppt hendi hans.
— Kæri Fortunato, sagði ég við hann.
— Það var gott, að ég hitti þig. En hvað
þú lítur vel út í dag. Nú hefi ég fengið
fat af víni, sem á að vera Amontillado, en
ég er hræddur um, að svo sé ekki.
— Hvað? sagði hann. — Amontillado?
Heilt fat ? Ómögulegt! Og það á miðri kjöt-
kveðjuhátíðinni!
— Ég er hræddur um, að það sé ekki
Amontillado, svaraði ég. — Og ég var svo
heimskur að borga fullt verð fyrir það,
án þess að ráðgast við þig. Ég gat hvergi
fundið þig, og ég var hræddur um að verða
af kaupunum.
— Amontillado!
— Ég efast um það.
— Amontillado!
— Ég verð að fá fulla vissu.
— Amontillado!
— Þar sem þú ert upptekinn, þá ætla
ég að fara til Luchesi. Ef nokkur hefir
vit á vínum, þá er það hann. Hann mun
segja mér . . .
— Luchesi þekkir ekki Amontillado frá
Sherryi.
— Og þó halda sumir, að hann sé ekki
eftirbátur þinn.
— Komdu, við skulum fara?
— Hvert?
— Niður í kjallarann þinn.
— Nei, nei, góði vinur. Ég vil ekki mis-
nota greiðvikni þína. Ég sé að þú ert upp-
tekinn. Luchesi . . .
— Ég er ekkert upptekinn, — komdu!
— Nei, vinur minn. Það er ekki vegna
þess, að þú sért upptekinn, heldur af því,
að ég sé, að þú ert með slæmt kvef. Hvelf-
ingarnar eru óþolandi rakar. Þær eru þakt-
ar saltpétri og mjög óhollar.
— Förum samt. Kvefið er ekkert telj-
andi. Amontillado! Þú hefir verið gabbað-
ur. En hvað Luchesi viðvíkur, þá þekkir
hann ekki sundur Sherry og Amontillado.
Að svo mæltu tók Fortunato í handlegg
mér. Ég setti svarta silkigrímu fyrir and-
litið, sveipaði kápunni um mig, og lét hann
teyma mig til hallar minnar.
Það var ekkert þjónustufólk heima. Það
hafði allt laumast burt til þess að taka
þátt í hátíðahöldunum. Ég hafði sagt því,
að ég kæmi ekki heim fyrr en með morgn-
inum, og hafði stranglega bannað því að
hreyfa sig úr húsinu. Þessi skipun vissi
ég, að var nægileg trygging þess, að allir
hyrfu um leið og ég hafði snúið við þeim
bakinu.
Ég tók tvö blys úr stjökum sínum, fékk
Fortunato annað, og vísaði honum gegn
um nokkra sali, að steinboganum, sem lá
að hvelfingunum. Ég gekk niður langan,
snúinn stiga og bað hann að koma gæti-
lega á eftir. Að lokum komum við niður
og stóðum í saggalegum grafhvelfingum
Montresar-ættarinnar.
Gangur vinar míns var óstöðugur, og
bjöllurnar í húfunni hans hringdu við hvert
spor.
— Hvar er tunnan? spurði hann.
— Hún er lengra inni, sagði ég. — En
sérðu hvítu nálarnar, sem glitra hérna á
veggjunum ?
Hann sneri sér að mér og horfði á mig
með sljófum augunum, sem voru vot af
drykkjuskap.
— Er þetta saltpétur? spurði hann að
lokum.
— Já, saltpétur, svaraði ég. — Hve lengi
hefirðu haft þennan hósta?
— Ughu! Ughu! Ughu! — Ughu! Ug-
hu! Ughu! Ughu! Ughu! — Ughu! Ughu!
Vesalings vinur minn gat ekki svarað í
margar mínútur vegna hóstans.
— Þetta er ekkert, sagði hann að lokum.
— Komdu, sagði ég í ákveðnum róm.
— Við skulum snúa aftur. Heilsa þín er
dýrmæt. Þú ert ríkur og nýtur virðingar,
aðdáunar og vinsælda. Þú ert hamingju-
samur eins og ég var einu sinni. Þín yrði
saknað. Með mig gerir það ekkert til. Við
skulum snúa aftur. Ég vil ekki verða til
þess, að þú veikist. Og svo er líka Luchesi.
— Nóg um það, sagði hann. — Hóstinn
er ekkert teljandi. Hann drepur mig ekki.
Varla á það fyrir mér að liggja að deyja
úr hósta.
— Nei, satt er það, svaraði ég. — Og
vissulega ætlaði ég ekki að hræða þig að
óþörfu. En þú ættir að viðhafa alla skyn-
samlega varúð. Einn sopi af þessum Medoc
mun vernda þig fyrir rakanum.
Ég tók flösku úr langri röð og braut
af henni stútinn.
— Drekktu, sagði ég og rétti honum
vínið. Hann bar það glottandi að vörun-
um. Hann hikaði við og kinkaði kolli til
mín kumpánlega, svo að bjöllurnar
hringdu.
— Ég drekk skál hinna dauðu, sem
hvíla hér í kringum okkur, sagði hann.
— Og ég fyrir löngu lífi þínu.
Hann tók aftur í handlegg minn og við
héldum áfram.
— Þessar hvelfingar eru víðáttumiklar,
sagði hann.
— Montresor-ættin var einu sinni f jöl-
menn og mikil ætt, svaraði ég.
— Ég er búinn að gleyma skjaldarmerk-
inu ykkar.
— Það er gylltur mannsfótur á bláum
grunni. Fóturinn traðkar ofan á nöðru, en
höggtennur hennar eru á kafi í hælnum.
— Og kjörorðið?
— „Nemo me impune lacessit!" (Eng-
inn móðgar mig óhegnt!)
— Ágætt! sagði hann. Vínið glampaði
í augum hans, og bjöllurnar hringdu. Vínið
örfaði einnig hugmyndaflug mitt. Við
gengum framhjá löngum veggjum, þar sem
beinahrúgur lágu í röðum, en á milli þeirra
kútar og tunnur, inn í innstu ranghala
hvelfinganna. Ég nam staðar aftur og
áræddi að grípa um handlegg Fortunatos.
— Sérðu saltpéturinn, sagði ég. — Hann
eykst stöðugt. Hann hangir eins og mosi
á veggjunum. Við erum komnir undir ár-
farveginn. Rakinn drýpur af beinunum.
Komdu, við skulum snúa við, áður en það
er of seint. Hóstinn, sem þú hefir . . .
— Það er ekkert, sagði hann. — Höld-
um áfram. En gefðu mér fyrst annan sopa
af Medoc.
Ég braut stútinn af flösku af De Grave
og rétti honum. Hann saup úr henni í ein-
um teig. Augu hans glömpuðu tryllings-
lega. Hann hló og henti flöskunni upp í
loft með tilburðum, sem ég hafði aldrei
séð áður.
Ég horfði undrandi á hann. Hann endur-
tók hreyfinguna. Hún var mjög einkenni-
leg. — Þú skilur ekki? sagði hann.
— Nei, svaraði ég.
— Þú ert þá ekki í bræðralaginu ?
— Hvaða bræðralagi?
— Þú ert ekki frímúrari?