Vikan - 15.08.1940, Blaðsíða 3

VIKAN, nr. 33, 1940
3
A. J. Johnson:
Ur djúpi minninganna.
Ekki verður leigum forðað eða ófeigum í hel komið.
egar ég hætti að róa á Stokkseyri
1898, tók ég það fyrir að reyna
skútulífið, og var háseti á skútum vetrar-
og (að mestu) vorvertíðirnar 1899 og 1900.
Þá fyrri á kútter „Nýanza“, (skipstj. Karl
Ólafsson frá Bygggarði á Seltjarnarnesi).
Síðari vertíðina réðist ég á kútter „Guð-
rúnu“, er var eign Helga Helgasonar kaup-
manns og tónskálds, bróðir Jónasar organ-
leikara dómkirkjunnar. Voru þeir bræður
merkismenn, og höfuðbrautryðjendur
söng- og tónlistar hér um sína daga, og
báðir tónskáld. Sum af lögum þeirra munu
lifa lengi, eins og t. d. „Við hafið ég sat“
og „Skarphéðinn í brennunni". Hefir
ekkert tónskáld, mér vitanlega, reynt að
búa til lag við þetta erindi Hannesar Haf-
stein (sem lýsir Njálsbrennu frá upphafi
til enda), nema Helgi Helgason. —
Skipstjóri á „Guðrúnu“ var Guðmundur
Sigurðsson ættaður sunnan úr Garði, en
stýrimaður Benedikt Daníelsson, hálfbróð-
ir Daníels ljósmyndara, (síðar dyravarðar
Stjórnarráðsins).
,,Guðrún“ var lítið skip, um 30 smálestir,
og var því í raun og veru oflítil til fiski-
veiða á vetrarvertíð. Ekki man ég þó eftir,
að við kæmumst nokkum tíma í „’ann
krappan11 fyrr en við ætluðum að fara að
sigla inn til Reykjavíkur stuttu fyrir lokin
(11. maí). Þegar við vorum undan Snæ-
fellsjökli skall á austan fárviðri, svo um
ekkert var annað að gera, en leggjast „tii
drifs“. I byrjun ,,drifsins“ sáum við skip
eigi langt frá okkur. Var það „Fálkinn",
eign Geirs Zoega kaupmanns. Fórst hann
í veðrinu með allri áhöfn. Er það skemmst
af að segja, að okkur dreif látlaust í 6 dæg-
ur. Veðrið var svo mikið, að mest af tím-
anum var ófært á milli ,,lúkars“ og
„káetu“, og ógjörlegt var að kveikja upp
eld. Mig minnir, að segl hafi engin verið
uppi, nema smábleðill af „fokku og mess-
an“ til að halda skipinu upp í vindinn.
Þrisvar lögðu sjóirnir skipið nærri því
á möstur. En það var tvent, sem bjargaði
lífi okkar. Annað það, að í byrjun „drifs-
ins“ voru settir út nokkrir pokar, með
lifur í á kulborða, er lægði sjóina mikið,
hitt, að í síðasta skiptið, er skipið lagðist
nærri alveg á hliðina „lagðist það yfir“,
þ. e. það „dreif“ á mótsettan ,,bóg“ (í
aðra átt en áður), en í upphafi dreif okkur
beint í áttina til Grænlandshafíssins —
hefðum líklega lent í honum, hefði þetta
ekki viljað til. Eftir það dreif okkur í
suður. Við vorum 17 á skipinu, og þegar
okku.r hafði „dri.fið“ , 4 dægur, gaf helm-
ingurinn af skipshöfninni upp alla lífsvon
og lagðist í ,,koju“, og þar á meðal skip-
stjórinn. En Benedikt stýrimaður — hann
dó hér í bænum, háaldraður, s. 1. sumar —
hélt alltaf fullum kjarki, og talaði kjark í
okkur ungu mennina, þó illa liti út. Ég
segi eins og er, að mér fannst einhver
innri rödd hvísla því að mér, að við kæm-
umst til lands heilir á húfi.
Loksins eftir 6 dægur fór veðrinu að
slota, en þá var bæði erfið vindstaða, og
svo var stórsjávað, að ómögulegt var að
sigla nema með litlum seglum. Er við höfð-
um siglt í 3 sólarhringa, sáum við toppinn
á Snæfellsnesjökli. Eftir það fengum við
blásandi byr alla leið heim á Reykjavíkur-
höfn. Var okkur vel fagnað, og þóttust
allir hafa okkur úr helju heimt. Matar-
litlir vorum við orðnir, og flest ofandekks
var horfið nema báturinn. Jafnvel voru
skörð í „lunningunni“.
Ekki hefi ég enn þann dag í dag, getað
gert mér grein fyrir því, að ég fór ekki
með félögum mínum í næsta „túr“. Ég var
sá eini, er fór af skipinu (að mig minnir).
Ég fór þó ekki heim, heldur leigði mér
smáherbergi uppi á lofti í norðurendanum
í húsi Þorsteins Tómassonar járnsmiðs í
Lækjargötu — sem enn er til — og tók
að stunda hvaða landvinnu sem ég fékk.
Ég vann á túnum, pældi upp kálgarða,
og bar kolapoka á bakinu upp Zimsens-
bryggju og upp í kolabing. Og að því verki
var ég 7. júní 1900, er ég sá „skútuna
mína“ (þ. e. ,,Guðrúnu“) koma inn á ytri-
höfnina í glampandi sól, og hægri útrænu,
með flagg í hálfa stöng. Þóttist ég strax
vita, að slys hefði orðið. Ég hætti vinn-
unni, fékk mér bát og réri út að „Guð-
rúnu“. Þegar þangað kom sagði Benedikt
Daníelsson stýrimaður — sem mér þótti
sérstaklega vænt um fyrir kjar„ hans og
dugnað í veðrinu mikla fyrir lokin — og
prúðmennsku alla, eftirfarandi:
Skipið hafði aflað vel og var á leið til
Reykjavíkur til að skipa upp afla, taka
matvæli, vatn o. fl., svo sem venja var um
miðja vorvertíð. Er það kom inn á „Svið“
í Faxaflóa lenti það í hvítalogni. Þar voru
enskir togarar að veiðum. Meðal þeirra var
einn frá Hull, og var íslenzkur maður há-
seti á honum, Sigurður Hafliðason að
nafni, ættaður sunnan úr Garði. Skipstjór-
inn á „Guðrúnu“, sem einnig var ættaður
úr Garði, þekkti Sigurð vel, og með því
að logn var og „Guðrún“ komst ekkert
áfram, datt honum í hug að fara um borð
í togarann, og hitta vin sinn. Var skips-
báturinn nú leystur og settur fyrir borð.
Fjórir menn áttu að fá að fara með skip-
stjóra þessa för, og sóttust yngri menn-
irnir eftir því sem eðlilegt var, og það er
ég viss um, að hefði ég verið með skipinu,
hefði ég sótt mjög fast, að fá að fara í
þetta ferðalag. Þorsteinn Kjarval, nú bóndi
á ísafirði (bróðir Kjarvals listmálara) var
einn af þessum f jórum, og læt ég hann nú
segja frá, eftir að farið var frá borði á
„Guðrúnu“. Hann segir: „Þegar við kom-
um í námunda við togarann „Doris“, benti
ég á, að réttast mundi að „leggja að“ við
röðrarskip, sem voru fest í togarann, ann-
að við stjórnborðssíðu en hitt aftan í.
(Skip þessi voru þarna til að hirða fisk,
þ. á. m. þorsk, sem Bretinn fleygði í sjó-
inn).
En skipstjóri vildi leggja að togaranum
aftan til, stjórnborðs megin. Full ferð var
á togaranum undir „trolli“. Áttum við því
full erfitt með að ná honum, en þegar að
honum kom, hljóp skipstjóri úr skut báts-
ins og fram í stafn, til að taka á móti
kaðli, sem kastað var frá togaranum.
Skipti þá engum togum, báturinn stakst
á endann ofan i straumiðuna. Er við vor-
um að leggja upp árar, sat ég stjórnborðs
megin, en er ég sá, hvað verða vildi, og
ekki var eftir neinu að bíða, hljóp ég upp
í afturenda bátsins, og náði mjög lausu
taki í borðstokk togarans, og náðu tog-
aramenn þá í axlir mér og höluðu mig
upp. Allt gerðist þetta með leifturhraða.
Hinir fjórir félagar mínir drukknuðu
allir.“
Lík tveggja komu upp í vörpunni eftir
klukkustund, og var farið með þau til
Reykjavíkur. Hin komu í vörpuna einum
eða tveimur dögum síðar, og voru þau flutt
til Akraness fyrst, en síðar til Reykjavík-
ur og jarðsett þar. Voru það lík bræðranna
Guðmundar Sigurðssonar skipstjóra og
Gests Sigurðssonar háseta. Báðir voru þeir
nýlega kvæntir. Hinir tveir, sem drukkn-
uðu voru: Ólafur Ebenesarson af Eyrar-
bakka, og Sigurður Sigurðsson frá Butru
í Fljóthlíð. Vorum við systrasynir.
Blaðið „ísafold“ (ritstj. Björn Jónsson).
minnir á í sambandi við þetta slys, „hve
sjómönnum sé sundkunnátta nauðsynleg,
því hún geti áreiðanlega komið að gagni
í logni og sléttum sjó.“
Af framangreindum ástæðum var „skút-
an mín“ með flagg í hálfa stöng, er hún