Vikan - 03.10.1940, Blaðsíða 12

12
VTKAN, nr. 40, 1940
menn.
Skrád af
Gils Guðmundssyni
Um frœga
Solveig abbadís.
Solveig abbadís á Reynistað hélt eitt
sinn stúlkubarni undir skírn. Var barnið
látið heita í höfuð henni og nefnt Solveig.
Að skíminni lokinni kastaði abbadís fram
stöku þessari:
Sértu af guði gædd og vís,
hann gerir þig nógu ríka,
en sú hin unga abbadís
allvel skal mér líka.
Fyrsta vísa Bjarna Thorarensen.
Til er munnmælasögn um það, að þegar
Bjarni Thorarensen var barn á Hlíðarenda,
hafi hann orðið ósáttur við pilt nokkurn,
Ólaf Loftsson að nafni. Sá atburður leiddi
til þess, að Bjarni kastaði fram sinni fyrstu
stöku. Hún er svona:
Ef ég væri amtmaður,
eða sæti í dómarastétt,
Ólafur Loftsson eitraður
af mér skyldi fá sinn rétt.
Bjami varð síðar bæði amtmaður og dóm-
ari í landsyfirrétti, eins og kunnugt er.
Herluf Daae.
Herluf Daae höfuðsmaður, sá sem átti
í mestum deilum við Odd biskup Einars-
son, þótti harður og illskiptinn. Varð hann
því mjög óþokkaður af Islendingum. Um
hann var þetta kveðið:
Höfuðsmaðurinn Herluf Dá
heitir réttu nafni.
Kafni í sjónum kauðinn sá
og kroppaður verði af hrafni.
Skúli fógeti og Eggert Ólafsson.
Skúh landfógeti Magnússon er þekkt-
ari fyrir flest annað en skáldskap sinn,
enda gerði hann ekki mikið af því að yrkja.
Þó gat hann brugðið því fyrir sig, eins og
þessi vísa sýnir, sem hann kastaði fram
þegar Eggert Ólafsson sigldi til Kaup-
mannahafnar 1764:
Farðu vel af fósturjörðu,
farðu vel, þó autt sé skarðið,
farðu vel með frægðarorði,
farðu vel í hilmisgarða.
Báðir góðir!
Björn Gunnlaugsson stjörnufræðingur
var mjög viðutan, eins og kunnugt er. Lifði
hann oft fremur í veröld hugsana sinna,
en hinum sýnilega heimi. Svipuðu máli
gegndi um bóndann og vísindamanninn
sjálfmenntaða, Jón í Þórormstungu, sem
Björn hefir minnzt í ódauðlegri grein. Ein-
hverju sinni kom Bjöm í heimsókn til Jóns
og höfðu þeir um mörg áhugamál að ræða,
sem vonlegt var. Gengu þeir sem leið ligg-
ur eftir Vatnsdalnum og töluðu saman í
ákafa. Er þeir voru fyrir nokkru komnir
yfir Vatnsdalsá, hrekkur Björn allt í einu
upp og segir við Jón: „Hvenær fórum við
yfir ána?“ ,,Já, vel á minnst, hvenær fór-
um við yfir ána?“ svaraði Jón. Hafði
hvorugur þeirra eftir því tekið.
Stóð ekki á svari.
Einhverju sinni, er Brynjólfur Sveins-
son var biskup í Skálholti, kom hann þar
að, sem piltur nokkur átti vingott við eina
vinnukonuna á staðnum.
Biskup mælti: „Fúlt brúðkaup og fá-
mennt.“
„Og komu þó fleiri en boðnir voru,“
svaraði stúlkan. Biskup gekk þegjandi
burt.
Barnabálkur.
Vatn lífsins.
-------- ÆVINTÝRI -
EINU sinn var ríkur maður. Hann
átti stórbýli upp í sveit og hafði
þar margt manna. Hann átti 2 sonu,
Mads og Kláus, og var hann mjög
hreykinn af þeim, því að honum
fannst þeir vera svo bráðgáfaðir. En
það voru þeir alls ekki. Þeir voru
einungis framúrskarandi drembnir
og miklir á lofti, svo að úr hófi
keyrði, og þar að auki voru þeir blóð-
latir. Og þó að þeir væru ekki bein-
línis illa innrættir, þá datt þeim
aldrei í hug að gefa fátækum eyris-
virði. Skammt frá bænum var lítið
og hrörlegt hús. Þar bjó fátæk ekkja
með syni sínum, er hét Hans. Hann
var orðinn tvítugur dg var bæði lag-
legur og góður og iðinn. Hann yrkti
jörðina, plægði og sáði, og hjálpaði
móður sinni að höggva í eldinn,
sækja vatn og margt fleira. Þótti
henni mjög vænt um son sinn, enda
hafði hún ástæðu til þess. Konungs-
höllin var í stórri borg, sem var all-
langt þaðan. Þar bjuggu konungur
og drottning og Blanka hin fagra,
dóttir þeirra. — Dag nokkurn varð
Blanka mjög veik. Og þó að sóttur
væri hver læknirinn á fætur öðrum,
varð hún æ veikari og veikari. Kon-
ungur og drottning voru mjög sorg-
bitin, því að hún var einka-barn
þeirra, og neyttu þau hvorki svefns
né matar af ótta um, að hún mundi
deyja. Og loksins lét konungur kunn-
gera, að sá, er gæti bjargað lífi henn-
ar, skyldi fá hana fyrir konu, ef hún
vildi hann, en að öðrum kosti tunnu
gulls úr fjárhirslu konungs. Á milli
bæjar ríka mannsins og kofa ekkj-
unnar var skógur og í skóginum var
uppspretta. Vatnið í henni var tært
eins og krystall, og það var sagt,
að það gæti læknað menn og gert
sjúka heilbrigða. ,,Þú ættir að fara
heim í höllina með þetta inndæla
vatn,“ sagði ekkjan við son sinn.
„Það gæti ef til vill læknað konungs-
dóttur.“ „Já, ég hafði hugsað mér
að gera það,“ sagði Hans. „Ég ætla
að fara þangað á morgun.“ En þá
fengu synir ríka mannsins, Mads og
Kláus, að vita þetta, og þar sem upp-
sprettan var í skógi föður þeirra,
bönnuðu þeir Haús að taka vatn úr
henni. „Ég ætla að fara sjálfur til
konungsdóttur með vatnð,“ sagði
Mads. „Hvers vegna? Ég hefi jafn-
mikinn rétt á því,“ sagði Kláus. „Já,
en ég er eldri en þú,“ svaraði Mads.
„En fái ég konungsdóttur, skal ég
gera þig að ráðgjafa mínum, en ef ég
fæ tunnu af gulli, skaltu fá helming-
inn.“ — Nú var Kláus ánægður, og
daginn eftir fór Mads til bæjarins
með könnu fulla af vatninu góða. Á
leiðinni mætti hann gamalii konu.
Hún heilsar honum vingjarnlega, en
Mads var of mikill á lofti til að taka
undir kveðju jafn fátæklegrar kerl-
ingar. Hann reigði sig, og lét sem
hann sæi hana ekki. „Mátt þú ekki
vera að því að taka undir, ungi mað-
ur,“ kallaði gamla konan. „Segðu
mér þá að minnsta kosti hvað er í
krukkunni þinni.“ „Súrt öl, kerling!“
„Súrt öl,“ tautaði kerlingin, „jæja,
verði þá svo.“ — Þegar Mads kom
að höllinni, sagði hann varðmönnun-
um frá því, að hann væri með lækn-
ingavatn handa konungsdóttur. Og
hann var þegar leiddur inn í stóran
sal. Þar lá konungsdóttir, föl og
veikluleg á Ijósbláum legubekk. Við
hlið hennar sátu konungur og drottn-
ing. Konungsdóttirin tók nú við
könnunni og drakk af, en er hún
hafði drukkið, gretti hún sig og
skirpti því strax út úr sér. Þá vildu
foreldrar hennar fá að bragða á
drykknum, og þau fundu strax, að
það var ekki uppsprettuvatn, .heldur
súrt öl. Þau urðu fokvond, því að
dóttir þeirra varð enn þá veikari en
áður. Mads var tekinn og hýddur og
því næst fleygt ofan stigann. En er
hann kom heim, lét hann það í veðri
vaka, að hann hefði dottið og helt úr
krukkunni. Daginn eftir fór Kláus af
stað, og hitti líka gömlu konuna, er
spurði, hvað hann væri með í krukk-
unni. „Forarvatn,“ sagði Kláus og
glotti. „Forarvatn," endurtók kerl-
ingin, „verði það þá svo.“ — En er
Kláus kom til hallarinnar, og tók
lokið af krukkunni, komst allt i upp-
nám. Krukkan var sem sé full af
forarvatni og lagði ódauninn um all-
an salinn, en pöddur hoppuðu upp úr
henni og framan í konung og drottn-
ingu og allt hirðfólkið, þegar þau
lyktuðu af því. Kláus var því hýddur
svo rækilega, að hann gat varla
staulast heim. En þar sagði hann, að
hann hefði dottið í hallarstiganum og
hellt vatninu niður. —Mads og Kláus
voru sárgramir yfir hrakförum sin-
um og hýðingunni og óskuðu þess
nú af heilum hug, að Hans fengi
sömu útreið. Þeir höfðu alltaf horn
í siðu hans, af því að hann var svo
duglegur og góður drengur og öllum
þótti vænt um hann. Þeir fóru því
til hans og sögðu, að hann mætti
taka vatn, ef hann vildi. Hans var
fús til þess og þakkaði þeim fyrir.
— Hann tók nú fallegustu krukkuna
sína og fyllti hana af hreinu og
svölu uppsprettuvatninu og gekk
siðan til bæjarins. Hann mætti gömlu
konunni og tók vingjarnlega undir
kveðju hennar, og er hún spurði,
hvað hann væri með í krukkunni,
svaraði hann: „Það er heilnæmt upp-
sprettuvatn handa konungsdóttur-
inni. Eg vildi, að það væri vatn lífs-
ins, svo að hún gæti fengið fullan
bata.“ „Það er það líka,“ svaraði
gamla konan.
Hans kom nú til hallarinnar, og
þegar er konungsdóttir hafði bergt
á vatninu, færðist roði í hinar fölu
kinnar hennar, og hún stóð á fætur
og sagðist nú vera albata. Henni
leitzt svo vel á Hans, að hún vildi
gjama giftast honum, ef hann vildi
eiga hana. Og það vildi Hans, því
að hann hafði aldrei séð friðari
stúlku en hana. — Þau giftust þegar
í stað og Hans fékk hálft rikið til
umráða. Og móðir hans flutti í höll-
ina og fékk mörg stór og skrautleg
herbergi og allt, sem hún gat óskað,
þvi að Hans þótti svo vænt um móð-
ur sína, að hann lét allt eftir henni.
En Mads og Kláus urðu svo gramir
og öfundsjúkir, að þeir gátu ekki á
heilum sér tekið. Og faðir þeirra sá
nú, hversu heimskulega þeir höfðu
farið að ráði sínu. Hann varð því
mjög harður við þá og skipaði þeim
að vinna. Það þótti þeim allra verst,
en gott höfðu þeir af því og nú iðr-
uðust þeir þess Sárlega, að þeir höfðu
verið svo ókurteisir við gömlu kon-
una.