Vörður - 04.07.1925, Side 3

V Ö R Ð U R
3
nú svo komið, að ef nokkuð
það, sem í íslenskt blað er rit-
að, er unnið fyrir gýg og að
engu haft með þjóðinni, þá eru
það skatíímagreinar eftir Jónas
frá Hriílu.
Ef ræður hans út um land
eru ekki annað eu uppsuða á
greinum hans í Tímanum í vet-
ur, þá þarf eigi að spá um áhrif
hans.
Síðasti fundur hans stóð á
Akureyri 1. þ. m., og barst
Fréttaslofunni svo hljóðandi
skeyti uin hann daginn eftir, frá
blaðinu ístendingi.
y>Jónas Jónsson frá Hriflu og
Björn Lindal, þingmaður Akur-
eyringa, háðu pólitískt einvígi
hér í gærkveldi, á fundi, er stóð
til kl. 3 í nólt. Jónas hóf um-
ræður og talaði hátt á annan
tíma. Næst tók Líndal tif máls
og stóð ræða hans í tvo tíma.
Ressar ræður þingmannanna
voru um stefnur og þingmál.
Tók Jónas nú aftur til máls og
talaði í tvo tíma. Var ræða haus
mestmegnis persónulegarskamm-
ir um einstaka menn og félög.
Líndal svaraði með hálftíma
ræðu. Talaði hann prúðmann-
lega og taldi tilgangslaust, að
halda umræðum lengur áfram,
þar sem annar telji það hvítt,
er hinn telji svart. Persónuleg-
um skömmum kvaðst hann ekki
vilja svara og gekk hann af
fundi. Jónas kallaði hann bleyðu
og ræfil, er flýi af fundinum, en
þá er Líndal á burt og slítur
fundarstjóri fundi. Nú rifast
fylgismenn beggja um, hver hafi
staðið sig betur. Ró er alment
álitið, að Jónas hafi stórlega
talað af sér«.
í skeyti frá Degi segir að
þingmenn Eyfirðinga hafi verið
á fundinum. Eru þeir báðir
Framsóknarmenn, en hvorugur
lagði Jónasi Iiðsyrði.
— Fátt er svo með öliu ilt, að
ekki boði nokkuð gott. Meðan
heilu lagi. En eigi að síður ber
nauðsyn til að vara kennara
við að hafna gömlu skólaljóð-
unum og taka upp þessi nýju,
því að bókin hefir svo marga
stórgalla. Hilt er annað mál,
að nota má úr henni kvæði og
kvæði, ef vill, lil uppfyllingar
því sem gömlu Skólaljóðin hafa.
Rarna er sem sé ýmislegt fleira
að varast en málskemdirnar og
hugsunarvilluruar, því söguvill-
urnar i kverinu, ofan á alt ann-
að, eru hreinl ótrúlega miklar.
Þar veldur hroðvirkni höf. lík-
lega enn meiru um, heldur en
fákunnandi hans. Af söguvillun-
um skal ég benda á þessar t.
d.: Benedikt Gröndal — — fór
suður í lönd alt til Ítalíu (bls.
53). Þetta er vitlaust. Þeir þre-
menningarnir gáfu um stund úl
tímaril (alt rangt) semhétVerð-
andi (bls. 58). Fjölnir, fyrsta
heflinu (bls. 63). Fjölnir kom
út í 9 ár, en aldrei í heftum.
Danir töldu sig ráða yfir Sví-
þjóð (bls. 73). Alveg rangt.
Wergeland var samtíðarmaður
Jónasar Hallgrímssonar, dó áii
áður (bls. 89). Þetta er rangt.
Þeir dóu báðir sama árið(1845).
(Gr. Thomsen) bjó á föð-
urleifð sinni Bessastöðum (bls.
114). Slæm villa hjá íslands-
söguhöfundi. Bessastaðir voru
kóngsjörð, víst sú fyrsta á ís-
Jónas ferðast er Timinn auð-
vitað ekki eins óvandað blað og
þegar hann er heima. Honum
hefir hingað til þólt mikið við
liggja að Vörður væri ekki nefnd-
ur rjettu nafni i Tímanum og
sífelt stagast á því að hann væri
»pjesi« og aðeins »dilkur« eða
»angi« Morgunblaðsins. En nú
er búið að eyðileggja alt þetta
fyrir lionum, nú er blaðið hans
farið að tala um »Vörd« og í
siðasta tbl, kallar það hann
yyaðalmálgagn Ihaldsinsv — og
það feitu letii! Mikið má Jón-
asi bregða í brún þegar hann
kemur heim og les þessi ósköp.
Heimamentun,
hnignun hennar og
viðreisn.
Erindi flutt á fundi U. M. F.
»Tindaslóll« á Sauðárkróki 3. maí s. 1.
Nánari greinargerð og ástæðnr.
Jeg vil þá næst, leyfa mjer
að færa fram aðalástæður fyrir
hverjum lið í þessari uppá-
slungu. Það er þá fyrst að til
manna þarf vel að vanda í
nefndina. í fyrsta lagi þurfa þeir
að vera bókfróðir, einnig smekk-
vísir á íslenskt mál. í öðru lagi
glöggir og fundvísir á andlega
þörf þjóðarinnar og einnig hafa
næma tilfinningu og skýran skiln-
ing á þvi, sem er siðbætandi
og glæðandi hið góða í eðli
þjóðarinnar. Að sjálfsögðu þurfa
þeir og að vera frjálslyndir og
víðsýnir inentamenn í besta
skilningi. Og með þetta fyrir
augum tel jeg valið gott á þess-
um fjórum sjálfkjörnu inönnum.
Vel mentaðir menn, munu ætið
verða valdir til að annast rit-
stjórn tímaritanna Skírnis og
Andvara, og sjerstaklega riður
á því, að þeir sjeu hreinskilnir
landi. Grímur kéypti hana fyrir
Belgsholt í Melasveit. »Eggert
ólafsson ætlaði að vorlagi frá
Barðaslröndinni (sic) á seglbát
suður yfir Breiðafjörð« (bls. 96).
Auk málvillunnar, er þarna
bæði landfræðisvilla og sögu-
villa, því Eggert fór síðast frá
laudi, í landareign Sjöundár á
Rauðasandi.
Aflast í kverinu er efnisskrá,
sem þannig er klaufalega fyrir
komið, að hún er hverjum
manni til tafar, sem leita vill
einhvers. Parna er raðað eflir
blaðsíðutali en eigi eftir upp-
liaísstaf kvæðafyrirsagna. Svo
að miklu hægra er að blaða í
allri bókinni sjálfri, en þessu
registri, til þess að finna það,
sem mann girnir og býst við að
standi í þessu Ijóðahrafli.
Yfiileitt ber bókin Ijósan vott
þess, að menn með gutlmentun
Jónasar eru illa færir uin að
semja skólabækur, en aftur á
rnóti er víst að engum mönnum
er fremur en slíkum lítilmenn-
um gjarnt til að halda að þeir
sjeu færir um alt.
Jóhannes L. L. Jóhannsson.
og djarfir ritdómendur. Áður
talda kosti verður og landsbóka-
vörðurinn að hafa, til að reyn-
ast vel nýtur í sínu embætli.
Auk þess standa þessir þrír
'menn belur að vigi en aðrir,
því þeim eru sendar bækur,
hvorl sem er, víðsvegar að. Og
t. d. Skírnisritstjórinn er nú
þegar sjálfsagður leiðbeinandi í
bókavali, með ritdómum þeim,
sem árlega eru birtir í Skírni.
Landsbókaverði ber og skylda
til þess, að aíla sjer meiri þekk-
ingar í bókfræði utanlands og
innan, en nokkrum öðrum
manni, enda er þess ágætur
kostur, fyrir hann, í þeirri stöðu.
En þá er þetta ekki uæsta mik-
ill starfsauki fyrir hann, þegar
að eins er um innlendar bækui,,s
að dæma, og þeim verður hann
að kynnast hvort sem er. Verk-
ið vex og heldur ekki að veru-
legum mun fyrir ritstjórana, því
þeir munu kynna sjer ísl. bæk-
ur, þær sem eru einhvers virði,
og krafan er því að eins sú,
að menn fái að vita álit þeirra,
sem bókdómvísra manna, ásamt
öðrum nefndarmönnum. Sjálf-
sagt finst mjer, að lærðasti mál-
fræðingur landsins, sem ætti að
vera norrænu prófessorinn við
Háskólann, sje í nefndinni, því
ætla má, að ýmislegt verði gefið
út í þeirri grein, sem staðið
getur á hreinum og sjálfstæðum
rannsóknargrundvelli okkar éig-
in bókfræða. Þá teldi jeg rjett
að annar hinna stjórnkjörnu
manna væri læknisfróður, því
það gæti stult að aukinni heil-
brigði í landinu, sem biýn þörf
er til, og bækur í þeirri grein
þurfa öll heimili að eignast og
hagnýta sjer skynsamlega. Hinn
stjórnkjörni nefndarmaðurinn,
þyrfti að vera guðfræðingur og
sú tillaga, að Háskólaráðið
velji 7. manninn í nefndina,
ætti síst að fá mótmæli, því
vits og lærdóms og andlegs víð-
sýnis, verður þar tæplega vant
og síst ætti hlutdrægni um val
oddamanns — einhverjum bóka-
útgefanda í vil — að komast
þar að.
Þar sem ætla má, að menn
þessir sjeu fróðari, en ílestir
aðrir um útlendar bækur, er
sjálfsagt að nefndin sameigin-
lega benti forleggjurum á góðar
bækur, sem hún hefir sjerslak-
lega miklar rnætur á, til út-
breiðslu meðal almennings, og
það á hún að gera óbeðin, eins
og beðin, án þess það sje hið
minsta vonarorð, látið falla um
það, hverjum dæmd verði verð-
launin.
Álitamál er það, hvort nauð-
syn yrði á, aö birta bókadóm
nefndarinnar tvisvar á ári; þó
tel jeg það betra bæði fyrir kaup-
endur og útgefendur. Bækurnar
ganga örar út, því eftir áliti
yrði aðallega farið, þegar um
bókakaup væri að ræða, því að
sjálfsögðu innihjeldi álitið skrá
yfir bestu bækurnar.
Framhald. Margeir Jónsson.
Hallbjörn Halldórsson ritstjóri
Alþgðubl. hefir skrifað ritstjóra
Varðar annað brjef um mál sitt
við »Iíveldúlf«. Því miður er
brjefið of langt til þess að vjer
getum sjeð af rúmi í Verði til
þess að birta það, en efni þess
má segja í fáum orðum.* Ritstj,
segir að hann muni nú taka að
birta í blaði sinu gögn málsins,
en kveðst hafa dregið það vegna
þess að málaflutningsmaður sinn
hafi verið því inótfallinn að
það ' yrði gert fyr en dómur
væri uppkveðinn. Þá segir ritstj.
að hann muni nú stefna máli
sínu til hæstarjettar : »Yfir dómi
undirrjettar er dómur hæsla-
rjettar; yfir dómi hæslarjeltar er
dómur almennings; yfir dómi
almennings dómur sögunnar og
yfir dómi hennar dómur guðs,
og jeg hefi fullan hug á að
skjóta máli þessu til allra þess-
ara dómstóla, eins af öðrum, i
trausti þess, að rjettlæti njóti
sín og sannleikurinn komi í
ljós að minsla lcosti við ein-
hvern hinna æðri þeirra«. Eftir
þessum orðum H. H. að dæma
má búast við því að það drag-
ist enn um skeið, að hann við-
urkenni málsittendanlegatapað.
Fundarhöld.
fjárm.ráðh. í Þingeyjarsýslu.
Timinn kemst svo að oröi 24.
júuí — um fundinn að Breiðu-
mýri: »Þeir Þórólfur í Baldurs-
heimi og Arnór skólastjóri á
Laugum hjeldu uppi svörum
fyrir Framsóknarflokkinn og vax
það hvers manns mál, að ráð-
herrann hafi farið mjög halloka
i þeim viðskiftum«.
Jeg var á þessum fundi og
hafði besta tækifæri lil að at-
huga það sem þar gerðist. Mitt
álit og flestra annara var á þá
leið, að Þórólfur og Arnór frændi
færu mjög halloka fyrir Jóni
Þorlákssyni og Birni Líndal,
svo sem nærri iná geta, að þing-
rnenn beri af kjósendum í orða-
senuu, sem snýst um og veltur
að miklu leyti á þekkingu á
þingmálum. Nú þó að Þórólfur
í Baldursheimi hafi gengið um
þingsalinn stundum, eru þó
þingmennirnir kunnugri en hann
gangi málanna, einkanlega ráð-
herrar og meiri háttar þingmenn.
En i þeim flokki eru Jón Þor-
láksson og Björn Líndal.
Tíminn segir ennfremur: »Þeg-
ar mjög var liðið á fundinn,
bar Arnór Sigurjónsson fram til-
lögu, sem lýsti vantrausli á nú-
verandi stjórn, eu fundarstjóri
var Þórarinn Stefánsson á Húsa-
vlk, sem er íhaldsmaður. Sleit
hann fundi áður til þess kæmi,
að tillagan væri borin undir at-
kvæði fundarmanna og forðaði
ineð því stjórninni frá hirtingu
fundarins«.
»Svo hljóda guðspjallsins orð«
— sögðu gömlu mennirnir, þeg-
ar þeir lásu húslestrana.
En þetla er ekki fagnaðarboð-
skapur sannleikans.
Um þessa tillögu annars er
það að segja fyrst og frsmst, að
Sigurjón faðir Arnórs óskaði
þess í ræðu, að tillagan yrði
ekki sauþykt. Meðan um hana
var rætt, íóku fundarmenn að
fara á stjá og sumir út, vildu
bersýnilega losna við að greiða
atkvæði um hana. Svo virtist,
sem fundinum væri tillagan ó-
geðfeld. Þórarinn fundarstjóri
var í þessu sæti hvorki lhalds-
maður nje Framsóknar. Hann
var blátt áfram sanngjarn og
frjálslyndur fundarstjóri.
Margt mætti segja um þessa
fundi í Þingeyjarsýslu og má
enn gera. En í þetta sinn skal
jeg staðar nema.
Guðm. Friðjónsson.
Thomas H. Johnson. Norðmenn
i Bandaríkjunum efndu til mik-
illar hátíðar í síðasta mánuði,
til minningar um, að þá voru
hundrað ár liðin síðan hinir
fyrstu innflyljendur frá Noregi
settust að í Bandaríkjunum. Há-
tíð þessi var haldin í Minnea-
polis, sem er ein af stórborgum
vestur-ríkjanna, og á því svæði,
sem Norðmenn eru flestir á
vestra. Hátíðin hófst þ. 6. f. m.,
en aðalhátíðisdagurinn var þ. 8.
Var þar margt stórmenna og
fluttu þeir ræður: Calvin Cool-
idge, forseti Bandaríkjanna, full-
trúi norsku þjóðarinnar, og ís-
lendingurinn Thómas H. John-
son. Kom hann þar fram sem
fulltrúi Canada. Forsætisráð-
herra Canada, Mackenzie King,
hafði verið boðið þangað, til
þess að koma þar fram fyrir
Canada. Gat hann ekki farið,
vegna stjórnaranna, og varð
Thómas Johnson íyrir vali í
hans stað. Þótli honum mikill
sómi sýndur með þessu. Er ræða
hans birt f Lögbergi, í íslenskri
þýöingu. M. a. komst hann svo
að orði: »HæfiIeikar mfnir eru
takmarkaðir, þegar leysa skal
slíkt vandaverk af hendi, og
mjer mundu fallast hendur, ef
eg ælti ekki því láni að fagna,
að vera Canadamaður, sem er
af norrænu bergi brotinn, fædd-
ur á íslandi«.
í lok ræðu sinnar beindi hann
orðum sínum til forseta Banda-
ríkjanna og lauk máli sfnu með
þessum orðum:
»Megi hinu ómælilega afli, er
hvilir í örmum þessara blóð-
tengdu þjóða(þ. e. Canadamanna
og Bandaríkjamanna), aldrei
verða beitt til þess að fjarlægja
þær hvora frá annari, heldur í
þeim tilgangi einum, að trey$ta
vináttuböndin betur en nokkru
sinni fyr«.
Thomas Johnson er mælsku-
maður mikill. Er hann fyrsti
íslendingurinn er gegnt hefir
ráðlierraslöðu vestra. Vandasöm
trúnaðarstörf hefir hann oft haft
á hendi fyrir rfkissljórnina, enda
er hann kunnur um Canada
þvert og endilangt. Vafalaust
hefir hann enn vaxið af fram-
komu sinni á minningarhálið
þessari. [Frá Frjeltastofunni].
fslamlsgliman var háð á fimtu-
dagskvöldið í Barnaskólaport-
inti, í fögru veðri að viðstöddu
miklu fjölmenni. Keplu um ís-
landsbeltið 6 af Noregsförunum,
en þeir eru nýkomnir heim.
Hafa þeir sýnt glímuna á 24
stöðum í Noregi og eftir norsk-
um blöðuin að dæma gertlandi
sínu sóma með fræknleik sfnum
og framkomu allri. Ber að þakka
þeim för þeirra og eins farar-
sljóranum, Jóni Porsteinssyni
leikfimiskennara, sem hefir æft
þá f vor af miklum dugnaði.—
íslandsbeltið vann að þessu
sinni Sigurður Greipsson frá
Haukadal í Biskupstungum, og
er það hið fjórða sinni að hann
vinnur það. Stefnuhornið, sem
veitt er fyrir fegustu glhnu, var
dæmt Ágúst Jónssyni frá Vanna-