Vörður - 08.08.1925, Blaðsíða 1

Iil. ár.
Reykjavík 8. ágús: S925
33. blað.
Lítilmótlegur leiðtogi.
Fyrirspurnir mínar til Tr. P.
Jeg hafði lengi alið þá von í
brjósti, að Tr. Þ. væri í raun-
inni ekki svo ljelegur maður að
innræti og skapgerð* sem grein-
ar hans báru vott um. Jeg hafði
haldið að skortur dómgreindar,
smekks og persónu hefði valdið
því, að hann varð undir fyrir
áhrifum illra fordæma í blaða-
mensku. — Jeg hafði haldið
að hann væri hænsi en ekki
ódrengur og að það væri ómaks-
ins vert að reyna að vekja hann
til umbugsunar um allan ó-
þverrann í blaði hans.
En svo kom greinin vBorgar
sig veh, sem jeg gerði að um-
talsefni fyrir skemstu. Hann
lýsti þar Íhaldsflokknum og enn
fremur þeim Bjarna frá Vogi,
Benedikt Sveinssgni, Jakob Möller,
Sigarði Eggerz og Hirti Snorra-
sgni eins og klíku af úrþvættis-
þjóðamála-glæpamönnum, sem
með atkvæði sínu um afnám tó-
bakseinkasölunnar hefðu ausið
stórfje úr fátækum ríkissjóði og
»afhent« það »reykvískum og
erlendum heildsölum«. Honum
datt ekki í hug að gera ráð fyrir
því með einu orði, að þessir
menn hefðu verið sannfœrðir um
það sjálfir, að hyggilegt væri og
rjett að afnema einkasöluna. —
Þeir frömdu ódæðið með köldu
blóði, gegn sannfæringu, að dómi
Tr. í*., fjefleltu líkissjóðinn svo
að kaupmennirnir mættu auðg-
ast af því. Jeg benti þá Tr. P.
á það, að ef hann segði rjett
frá um hugarfar þeirra manna,
sem að afuáminu stóðu, þá yröi
það ekki skýrt nema á einn veg
— þeir hlytu að hafa þegið
mútur af kaupmönnum, — Jeg
beindi þeirri spurningu til hans,
hvort hann þyrði að halda því
fram, að þessir 25 menn væru
mútuþrælar, sem af fjárgræðgi
hefðu svikið og rænt þjóö sina.
I*á sýndi jeg enn að nýju
fram á það, hve rætnar og ósvífn-
ar væru lygar Tr. Þ. og J. J.,
um að íhalds-stjórnin hefði
farið fram á það, að hlutafje-
lögunum í Reykjavík yrðu gefn-
ar eftir 613 þús. kr. af tekju-
skatti síðasta árs, hve báðir
þessir menn hefðu verið tvísaga
um þetta mál, ýmist sagt heil-
an eða hálfan sannleika eða
logið frá rótuin. Jeg vildi gefa
Tr. R. kost á því, að verjast
þeim röksemdum, sem fram
hafa komið gegn skrifum Tim-
ans í þessu máli og sem hann
enn ekki hafði treyst til sjer að
glíma við.
Loks mintist jeg á það, að f
áðurnefndri grein Tr. Þ. hafði
hann sagt, að »ameríski stein-
olíuhringurinn gamalkunni og
alræmdi« hefði mútað »íhalds-
merðinum« til þess að vera með
áfnámi steinolíueinkasölunnar,
slett í hann nokkrum þúsund-
um, til þess að geta okrað hjer
á landi eftir vild. Nú vita allir,
sem Tímann lesa, sem skilja
orðbragð blaðsins, að göfug-
mennið frá Hriflu hefir þrásinnis
valið Verði uppnefnið »Mörður«.
Jeg spurði Tr, Þ. hvort haun
vildi heldur hreiðra um sig í
skálkaskjóli heigulsins, og lýsa
yfir því, að hann hefði ekki átt
við Vörð með mútubrígsli sínu,
eða þá bera það á miðstjórn í-
haldsflokksins, að hún hefði þeg-
ið fje af steinolíuhringnum til
útgáfu blaðsins, gegn loforðum
um að honum skyldi gert fært
að okra á íslandi.
Svar Tr. P.
gegn grein minni birtist í sið-
asta tbl. Timans. Það er stutt,
en þess vert að verða lesið og
skal því tekið hjer upp óstytt:
»Siðabótamaðnrinn« Kr. A.
sendir ritstjóra Timans hnga
kveðju i siðasta y>aðalmátgagni
íhaldsinsai.. Hann lýsti því hátið-
lega yfir, Kr. A., þá er hann hóf
blaðamensku, að hann œtlaði að
verða siðbótamaður i starfinu.
En mí veit alþjóð að hann er ó-
vandaðastur um rithátt allra is-
lenskra blaðamanna. í þessari
siðustu grein hans koma t. d. fgrir
þessi orð, lauslega saman tgnd:
vmargfaldar iygara, »lýgh,y>lýgi«,
»týgin«, »þjóðmálaglœframenn«,
»lýgh, »lygalaupar<i, »lýgur«,
»foiherta blaðalggarae, »lands-
málafantarn, »rógburðarefni«,
»þrœlmenskulegu niðh. — Pannig
ritar »siðbótamaðurinn«. i blaða-
mensku. Pannig rœkir hann að-
alverkefnið sitt. Fer vel á þvi að
slikur maður skuti vera ritstjóri
»aðalmátgagns lhaldsins« þvi að
vel hcefir spónn kjafti. Alt gert á
ábyrgð miðstjórnar íhaldsins. —
Ættu aðrir í hlut hefði Danski
Moggi líklegasagtað slik »siðbót-
arstarfsemh gengi »á krukkum«.
Kæru framsóknarbændur, jeg
sný mjer til ykkar og spyr:
Finst ykkur ekki ritstjórinn
ykkar svara myndarlega fyrir
sig, finst ykkur ekki karlmensku-
bragð að þessu svari hans?
Finst ykkur ekki til um hina
tiginbornu skapgerð, hið frjáls-
mannlega drenglyndi í greiuinni
»Borgar sig vel« — og eru ekki
yfirburðirnir glæsilegir þegar
Tr. I*. er að svara andstæðing-
um sínum? Þarf hann meira en
litla fingurinn til þess að ráða
niðurlögum þeirra?
Hann er mikill, hann er sann-
kallaður foringi, fræðari og leið-
togil
Lítið dæmi.
Hugsum okkur að jeg hefði
dróttað því að Tr. Þ. að British
Petroleum Co. hefði »slett nokkr-
um þúsundum« í Tímann gegn
þvi, að blaðið berðist fyrir end-
urnýjun steinolíusamningsins við
fjelagið. Gerum ráð fyrir að jeg
væri of huglítill til þess að nefna
Tr. P. rjettu nafni, en veldi hon-
um eitthvert lúalegt uppnefni,
og gæti engum dulist við hvern
jeg ætti. Segjum að Tr. P. svar-
aði með allþungorðri grein,
kreíðist þess að jeg segði til um
það f ljósu og ótvíræðu máli við
hvern jeg ætti með brigsli mínu
og skoraði á mig að færa sönn-
ur á inál mitt. Og hugsum okkur
svo að jeg svaraði eitthvað á
þessa leið: Ertu frá þjer maður að
krefjast þess að jeg taki til orða
eins og heiðursmaðurl Og held-
urðu að jeg telji mjer skylt að
koma með sannanir þó að jeg
kalli þig mútuþræl? Heyr á en-
demit Þjer væri nær að hugsa
um að vanda orðbragð þitt og
þjóta ekki svona upp á neí þitt
út af þessu litilræði. Má maður
ekki ljúga án þess að fá þetta
andstyggilega orð »lýgi« framan
i sig? Og hvaða meining er í
því að kalla níðið »nið« og
róginn »róg«? Ertu genginn af
göflunum, maður?
Væri ekki sigur minn á Tr.
P. glæsilegur, væri ekki dýrð-
legur ljómi yfir nafni mínu eftir
þessa viðureign? Ætti jeg ekki
rjett á því að bændur landsins
tryðu mjer fyrir málum sinum
og styddu mig til valda með
atkvæði sínu?
»8iðabótamaðnrinn«.
Svo kallar Tr. P. mig af því
jeg hefi krafist drengskapar af
blaðamönnum, og getur ekki
fundið mjer neitt annað til for-
áttu, en að jeg sje stórorður.
Þeir Timamenn hafa áður gripið
til þessa þjóðráðs, að prenta
upp þung og sár orð úr grein-
um minum, þegar jeg hefði sett
þá upp að veggnum svo þeir
vissu ekki lengur sitt rjúkjandi
ráð.
Einu sinni las Tr. P. guð-
fræði og mun þá hafa lært eitt-
hvað um siðabótamanninn Lút-
her, Var hann geðlaus og spak-
ur í ádeiluritlingum sínum, not-
aði hann hógvær orð um blóö-
ugar svívirðingar?
»Helmingur Þýskalands er
eign kirkjunnar og eg undrast
að enn skuli vera til einn skild-
ingur i landinu handa hinum
mýmörgu, óþolandi rómversku
þjófum, föntum og ræningjum«,
— svona skrifaði hinn mikli
siðabótamaður, þegar honum
rann i skap. Um páfakirkjuna
sagði hann, að innan hennar
þrifust »kaup, sala, býtti, hrossa-
kaup, gauragangur, lýgi, svik,
rán, þjófnaður, óeirðir, saur-
lifnaður, óþokkaskapur og guð-
nið«.
Svipað þessu hafa margir sann-
ir siðabótarmenn ritað og talað.
Pað sem okkur Tr. P. ber á
milli í þessu efni er það, að
hann álítur að menn megi bæði
ljúga og níða, en ekki viðhafa
orðin lýgi og níð.
Jeg er á gagnstæðri skoðun.
„Langþol íslenskrar lnndar“.
Pað sem Tr. P. skrifar væri
í sjálfu sjer sjaldan þess virði,
að eytt væri orðum að því, ef
hann ekki skipaði þá stöðu,
sem hann situr í, og gengdi
miklum trúnaðarstörfum. Sá
maður verður að teljast siðlaus
barbari, sem í forustugrein í
viðlesnu blaði brigslar fjölda
heiðarlegra manna um að hafa
látið erlenda auðmenn múta
sjer til sviksamlegs og glæpsam-
legs athæfis, sem lætur prenta
þessi brigsl með feitu og áber-
andi letri og reynir þó ekki að
færa nokkrur líkur fyrir sann-
indum þeirra, sem kastar þess-
um aðdróttunum fram án þess
að trúa þeim, en í þeirri von
að einhverjir vesalingar kunni
að glæpast á þeim. Eða halda
menn að Tr. Þ. trúi því, að
miðstjórn íhaldsflokksins hafi
látið ameríska steinolíuhringa
bera fje á sig?
Pað er auðvitað að ljelegar
manntegundir eru til í öllum
þjóðfjelögum. En að jafnómerki-
legur maður sem Tr. P. skuli
vera fyrverandi prestur í fs-
lensku þjóðkirkjunni, ritstjóri
að stjórnmálablaði, sem flokkur
manna i landinu enn tekur
H. Krabbe krufði bjer 100
hunda og fann t. e. í 28 þeirra,
eða rúmlega fjórða hverjum,
ýmsa aðra bandorma fann hann
og t. d. tænia marginata (sm
veldur netjusullum í fje, cystic-
ercus tenuicollis) fanst hún í
75°/o, og í 18°/o fanst tænia
coenurus (hún veldur vanka í
fje, coenurus cerebralis).
Það liggur við, að mann furði
á, að ekki var meira en fjórði
hver hundur, sem fanst sekur
um t. e., eins vel og hlynt var
að hundum um sullát i þá daga.
En er þetta er athugað nánar, og
borið saman, hve oft hver þess-
ara 'þriggja tæniutegunda, t.
marginata, t. echinococcus og t.
coenurus fanst, þá virðast hlut-
föllin þar á milli einmitt svara
til þess, hve aðgengilegt var fyr-
ir hundana að ná í hverja sull-
tegund.
Þegar slátrað var, þá var
venjan sú, að flysja netjusullina
úr, um leið og tekið var inn-
anúr, og henda þeim til rakk-
anna, sem gleyptu þá jafnharð-
þarfahundum, alls 6500. Kaupstaða-
skattur var kr. 1416,00, af pví var
goldið i Rvík kr. 380,00 af 38 óþarfa
hundum og kr. 30,00 af 15 þarfa-
hundum. Sje sama hlutfall milli
þarfra hunda og óþarfra í hinum
kaupstöðunum. þáverða kaapstaða-
hundarnir als ca. 200 talsins.
Hvernig
fær fólk sullaveiki?
Eftir Matth. Einarsson.
(Grein þessi er nýkomin út i
Lœknablaðinu, en efni hennarvarð-
ar svo alian almenning, sjerstaklega
til sveita, að rjett þykir að hún
birtist í víðlesnu landsblaði).
Pað eru nú liðin 60 ár siðan
H. Krabbe og Jón Finsen röktu
feril sullaveikinnar hjer á landi.
ólu þeir hunda á sullum úr
mönnum, drápu þeir svo hund-
ana nokkrum mánuðum síðar,
og fundu i þeim sömum tænia
echinococcus. Allrar nauðsyn-
synlegrar varúðar var gætt, svo
örugt var að hundarnir höfðu
ekki komist í sullæti annars
staðar.1 Lamb ólu þeir svo á
eggjum úr þessum tænium og
fundust örsmáir suliir í lifur
þess og lungum, er það var
skorið, 3 mánuðum seinna.
Ketti reyndu þeir líka að sýkja
á sama hátt og hundana, en
þag tókst ekki, enda hefir það
reynst svo hingað til, að kött-
um er ekki líkt þvi eins hætt
við að sýkjast af t. e. eins og
1) Má sjá það á því, að ekki fund-
ust i þeim tænia marginata eða
tænia coenurus.
hundum. Pó hefir F. Dévé tek-
ist að finna t. e. í þörmum kattar,
sem hann ól á sullum, og kom-
ið hefir fyrir í önnur skifti að
t. e. hefir fundist í kattargörn-
um, en sjaldan.
Öðrum dýrum en þessum er
ekki til að dreifa hjer á landi,
sem ætla megi að fóstri t. e.,
því þótt tófur sjeu af sama dýra-
flokki, þá hafa t. e. aldrei fund-
ist í þeim, — hjer á landi hefir
það ekki verið rannsakað. Dag-
leg umgengni fólks við hvor-
tveggju dýrin hefir ætlð verið
og er, mjög náin, og mikið er
af þeim. Hvað margir kettirnir
eru, veit jeg ekki, enda riður
það ekki á svo miklu, því bæði
er það, að þeim hættir síður við
að gleypa í sig hráæti en hund-
um, og svo þrífast t. e. illa í
þeim.
Pegar Krabbe dvaldi hjer,
1863, voru íbúar landsins 70,000,
en hundafjölda áætlaði hann
15—20,000; verða það rúmir
20 hundar á hvert hundrað
landsmanna. Síðan hefir hund-
um fækkað og landsmönnum
fjölgað, svo að 1922 voru íbúar
orðnir 98,000, en hundar þá
ekki fleiri en ca. 6,700, tæplega
7 hundar á hvert hundrað lands-
manna.2
2) Hundaskattur utan kaupstaða
1922 var kr. 13000,00. Það er alt af