Vörður - 08.08.1925, Qupperneq 2

2
V Ö R Ð U R
mark á, þingmaður o. s. frv.
— það er vissulega alvarlegt í-
hugunarefni fyrir þá, sem dæma
vilja siðferðis- og menningarstig
íslendinga.
Er þaö með öllu óhugsandi
að hlenskur stjórnmálamaður
geti talað eða skrifað svo lítil-
mótlega, að hann fyrirgeri allri
virðing sinni, jafnt meðal sam-
herja sem andstœðinga? Getur
meginþorri Framsóknarmanna
haldið áfram ár eftir ári að fyr-
irgefa blaðaforingjum sínum lát-
lausar lygar og svívirðingar og
þrálátan, óupprætanlegan ó-
drengskap — að eins vegna
þess að hann er þeim sammála
um einhver stefnumál? Er eng-
inn annar mælikvarði til á
stjórnmálamann, en sá, hvort
hann segir já eða nei við at-
kvæðagreiðslu um afnám tó-
bakseinkasölunnar? Ber ekki að
krefjast þess af þeim mönnum,
sem maður styður til þingvalda
og launar til þess að stýra
biöðum, að þeir sjeu dreng-
menni en ekki dónar? Er ó-
mögulegt að ofbjóða þessu
»langþoli íslenskrar lundar«,
sem Einar Benedikt3son talar
um? K. A.
Oþaríír leiðtogar.
Á stjórnmálafundi, sem hald-
inn var við ölfusárbru 2. ág.
bjelt Magnús Kristjánsson lands-
verslunarforstjóri og einn af for-
sprökkum Framsóknarinnar
ræðu, sem ælti skilið að geym-
ast og verða fræg að endemum.
Hann sagði, að það væri
merkilegt, hvað menn væru
sljóskygnir á það, um hvað
eiginlega væri best. Bardaginn
stæði sem sje milli kauptúna og
sveita. Framsóknarfl. berðist fyr-
ir sveitirnar og íhaldsflokkur-
inn fyrir kauptúnin. I?ar sem
nú Magnús er í Framsóknaifl.
hefir hann talið það skyldu sina
að halda uppi þessari orustu á
fundinum og gefa jafnframt
mynd af því, hvernig þeim bar-
daga skyldi hagað. I Reykjavík
sagði hann að mönnum liði svo
vel, að það væri hreint ósköp
að vita, þegar maður hugsaði
um kvalalífið í sveitinni. Menn
byggju þar i íbúðum sem kost-
uðu 100000 krónur, eða eins og
allar húseignir í heilum bygð-
arlögum til sveita (»og jarðeign-
ir« skaut einhver apaköttur hans
fram í út í mannþrönginni). í
Reykjavík drykkju menn eins
og svín og spiluðu stundum í
fjárhættuspilum út stærri upp-
hæð á einu kvöldi en sveitafjöl-
skyldur þyrftu til þess að borða
heilt ár (»og gjalda eftir bestu
jarðir« skaut apakölturin fram
f). Sveitamenn ættu því að gæta
þess vel að kjósa ekki á þing
nema þá menn, sem í þessari
baráttu stæðu sveitamegin (með
öðrumorðum: fjandmenn kaup-
túnanna) o. s. frv., o. s. frv.
Magnús Jónsson 'alþm. tók of-
an i nafna sinn fyrir þessa ræðu
og það að maklegleiLum. Stjetta-
rlgur er ávalt skaðlegur í hverju
þjóðfjelagi og allsendis óhæfur
grundvöllur, til þess að byggja
á pólitíska flokkaskiftingu í
landinu. En þó á þetta sjerstak-
lega heima hjer á landi, þar
sem tveir atvinnuvegir gnæfa
yfir alla aðra, og baráttan því
getur orðið miklu ægilegri ef
einhverjum angurgöpum tækist
að hleypa henni í bál, heldur
en þar, sem atvinnuvegirnir eru
fleiri og baráttan þvi dreifist.
Hjer er hættara við slíkri bar-
áttu en viðast annarsstaðar vegna
þess að þessir atvinnuvegir eru
svo aðgreindir, sveitirnar gegu
kauptúnunum, oghagsmunamál-
in fyrir það enn aðgreindari á
yfirborðinu. En einmilt fyrir
það er ábirgðarleysið enn þá
óafsakanlegra hjá þeim mönn-
um, sem ekki hirða um það,
hvert þeir kasta tundrinu. En
sje nánar aðgætt, er kannske
hvergi meiri nauðsyn, en ein-
mitt hjer, að samvinna geti
haldist. Þó að landið sje gott,
fiskimiðin auðug, þá þarf þó
vissulega hjer meira fyrir lífinu
að hafa en í hlýrri og auðugri
löndum, og þau skakkaföll og
svöðusár, sem af illvígri stjetta-
baráttu liljótast, gróa þar fyr
en hjer, þar sem svo best verð-
ur lifað sæmilega, að hver hönd-
in hjálpi annari.
Einmitt nú er og sjerstaklega
hættulegur timi í þróunarsögu
vorri og þeir menn, sem nú
vilja ala á stjettaríg milli bænda
og sjómanna, sjerstaklega óþarfir
menn og skaðlegir. Sjávarútveg-
urinn hefir tekið svo stórstígum
framförum, að því verður ekki
neitað, að hann ber nú um
stund landbúnaðinn ofurliði,
hirðir bróðurpartinn af veltufje
landsins og er yfirsterkari í
keppninni um vinnukraftinn. En
þetta má ekki verða svo til
lengdar og getur ekki orðið svo
til lengdar. — Landbúnaðurinn
verður að taka svipuðum stakka-
skiftum eins og sjávarútvegur-
inn og hann gerir það. Hann
gerir það þegar möguleikinn
opnast að búa að eins á rœkt-
uðu landi. Það er jafnmikill
piunur á því og á reitingnum,
sem hingað til hefir vfðast við-
gengist, eins og róðrabátasjó-
sókn og þilskipaútgerð og tog-
araútgerð. — En einmilt nú
stöndum vjer á hinurn hættu-
legu timamótum, þegar hlutfall-
ið er raskað. Það er gelgju-
skeiðið þegar sjúkdómarnir mega
síst koma, en ásókn þeirra ein-
mitt mest. Þetta er grugguga
vatnið, sem allskonar pólitískir
æfintýramenn jafnan óska helst
eítir fyrir sinn veiðiskap. Þá er
svo auðvelt að ala á öfundinni
og rógnum. En það getur riðið
á lífi þjóðarinnar og velferð,
hvort það tekst eða ekki, því
að ekki að eins hinum veikari,
heldur báðum getur vel blætt
út í þeirri viðureign.
M. Kr. sagði: Kjósið ekki í-
haldmann á þingl Kjósið held-
ur framsóknarmann, fjaudmann
kauptúnanna I
Rógurinn er ósannur. Engum
lifandi manni, sem vill lita á
málið opnum augum, getur
dottið í hug sú fjarstæða, að
íhaldsflokkurinn sje sjerstaklega
kauptúnaflokkur. í þingiiði þess
flokks eru ýmsir allra bestu
bændur þingsins. Nefni menn
framsóknarbændur, sem taki
þeimfram Pórarni á Hjaltabakka,
Jóni á Reynistað, Hákoni í Haga
og Pjetri Ottesen. Nefni þeir
rneiri vini sveitanna utan bænda-
stjettar en þá Magnús Guðmunds-
son og Árna Jónsson. Nefni þeir
úr hópi hinna íhaldsmannanna
einn einasta mann óvinveittan
sveitunum. En hitt er satt, að
íhaldsflokkurinn vill ekki ein-
hliða gagn neins parts landsins
rða þjóðarinnar. Hann veit að
Iíkaminn er svo best heill heilsu
að allir parlar hans séu heilir.
Athugi menn líka aðalblöð þess-
ara tveggja flokka, Vðrð og Tím-
ann. Hvort blaðið hefir rætt meira
sannarleg áhugamál bænda? —
Skoði menn þetta alt rólega og
dæmi svo þessa menn, sem
ganga um landið og bera róg-
burð milli sveitanna og sjáfar-
siðunnar, sem vilja telja mönn-
um trú um að þá sje bestunn-
ið ef hver höndin vinnur gegn
annari, og þá verði best áfram
komist ef maður reyni að drepa
undir sér drógina.
Það var ekki nema gott i
sjálfu sjer, að skýlunni var svo
ófyrirleilnislega kastað á ölfus-
árbrúarfundinum. — Þeir sjást
kannske eun þá skýrar og af
fleirum eftir en áður, þessirlag-
legu piltar framsóknarinnar.
M.
Skjalafölsun.
Á síðastliðnu hausti barst af-
greiðslumanni Varðar skjal nokk-
urt, undirritað af 14 mönnum í
Kirkjubæjarhreppi í Vestur-
Skaftafellssýslu og 3 mönnum í
Leiðvallahreppi í sömu sýslu,
og var innihald skjals þessa
það, að menn þessir Iýstu þ'í
yfir, að þeir vildu ekki kaupa
Vörð og neituðu að veita hon-
um viðtöku.
Afgreiðslunni þótti þetla und-
arlegt, því að blaðinu hafði yfir-
leitt verið ágætlega tekið víðast
á landinu, en þó var hælt að
senda mönnum þessum blaðið
og það ráð tekið, að biðja kunn-
ugan mann að grenslast eftir
í kyrþey, hvort menn þessir
hefðu í raun og veru undirritað
skjal þetta, enda þótti skjalið
að ýmsu leyti grunsamlegt og
sama hönd virtist á ýmsum
nöfnum.
Við eftirgrenslan kom það í
ljós, að ýmsir menn, sem undir
skjalinu stóðu, kváðust ekki hafa
undirritað það og söknuðu þess
að fá ekki blaðið og skildu ekki
í þvi, hvers vegna hætt var að
senda þeim það. Þetta varð til
þess, að ritstjóri Varðar sendi
undirskriftaskjalið sýslumannin-
um í Skaftafellssýslu og bað
hann að upplýsa með rjettar-
prófum, hvort um skjalafölsun
væri að ræða eða ekki.
Á mannlalsþingum í síðast-
liðnum mánuði hjelt sýslumaður
próf í málinu og kom þá í ljós,
að aðeins einn þessara manna,
sem undir skjalinu slóðu, við-
an, en lifrar- og lungnasullum
komnst þeir ekki að strax, nema
þegar líffærin voru svo gegn-
sollin, að þau voru álitin alónýt
til manneldis; hafa þeir því far-
ið á mis við nokkurn hluta
þeirra, en netjusulli fengu þeir
alla.
Enn erfiðara reyndist hund-
unum að ná i heilasullina, þá
fengu þeir ekki fyr en mörgum
dögum slðar, þegar búið var að
svíða hausana og kljúfa og voru„
þá vafalaust margir sullirnir
danöir. Sama máli var að gegna,
er hundar komust í sollin hræ.
Samt hefði mátt ætla, að enn
meira væri um tæníur í hund-
unum, en þá er að gá að því,
að tæníurnar eiga sjer sennilega
ekki langan aldur, og geta því
dáið milli sláturtíða. En í raun-
inni er ekki og var ekki fje
slátrað hjer nema á haustin, og
er það því sá eini tími, er hund-
um gefst tækifæri á að ná í
sullæti. H. Krabbe dvaldi hjer
frá maí — okt. 1863, og hafa
því allar tæníur, sem hann fann,
stafað frá haustinu áður. Má
því gera ráð fyrir, aö prósentu-
lala hans sje í rauninni nokk-
uð lægri en vera bar, (eða hafi
þá verið það), þólt að vfsu lifni
ekki tænia í hverjum hundi,
sem jetur sull, jafnvel þótt sull-
urinn sje lifandi og frjór. Það
kom glögt i ljós við tilraunir
H. Krabbe og Finsens.
Síðan H. Krabbe var hjer,
hafa engar rannsóknir verið
gerðar, er snerta útbreiðslu sulla-
veiki, hvorki á hundum1 eða
skepnum, þar til nú í haust, að
landstjórnin eftir tilmælum mín-
um, i samráði við Magnús Ein-
arson dýralæknir, veitir kr.
600,00 til 4alningar á lifrar- og
lungnasulium í sauðfje, og fól
það dýralæknum landsins fjór-
um og tveim hjeraðslæknum.2
3) Sjálfsagt mætti fájnokkra liunda
ekki mjög dýru verði. Væri senni-
lega nægilegt til þess að fá hug-
mynd um breytingar, ef orðið hafa,
að hver dýralæknir skoðaði 10
hunda úr sínum fjórðungi 3.-5.
hvert ár. — Gott tækifæri gafst hjer
í Rvík þegar hundadrápiö fór fram
síðastliðið liaust, og var það mi.kil
yflrsjón af þeim sem að því hunda-
drápi stóðu, að láta ekki kryfja
hundana, þvi þótt telja megi víst,
að vel hirtir og aldir reykvískir
húshundar sjeu tæniu-lausir, þá
hafa hlotið að vera innan um að-
komnir flækingar, og hefði mátt fá
af þeim einhverja hugmynd um á-
standið. En of seint er nú að sak-
ast um það.
4) Þess ber að geta, að Georg
Georgsson læknir Ijet telja sulli í
sláturfje á Fáskrúðsflrði 1919 og
Jónas Kristjánsson læknir heflr í
nokkur ár talið sulli í sláturfje á
Sauðárkróki.
ÁrangurÍDD af þessari talningu
er sem hjer greinir.1
05 r-
c-j rH 05 r- to r-
a co ta t>
■3 « H

3
a « a io o o O'
Sh n h « a
í os o -h m h co
n N H CO Þ* H
<N
GM
u '>
a
*o ^
c .h
2 fl
§ J4
% »
M
U3
02
s •
flC
tlfi
u7 •
O
« -3
.£3 53
□ *o
M -d
£8 M
CÖ r—4
o *
S a
o o
"
H 03
* fl
•rt
5/5 w
Uí
‘fl
fl
tso
cz
2
C3
‘3
73 M
a »
o
•*
xn fl
fl 2
2 S
^ fl
efl h
02 *-<
fl
C3
- fl
fl M
O 02 „
£ »2
% os -a
fl u w
•.
•43*'Ö 5
co o
2 £ «
M *0 -d
« O b
M £E
a ** a
-o . -o
>-3 C/D <->
Þarna gætir mikils munar,
alt frá 26.1°/o, niður i 2.77°/o,
en það er líka sitt á hverju
landshorni. Um Austurland er
það löngu kunnugt, að mjög
5) Tölurnar eru teknar úr skýrslu
Jónasar Kr. í Lbl. 1.—2. '25, skýrslu
S. Hlfðar í Frey, des. ’24 og skýrsl-
um hinna fjögra hjá dýralækni M.
Einarson.
lítið er þar um sullaveiki í
mönnum og fje (við skoðun á
11—12 hundruð slálurfjár haust-
ið 1919 fann Georg Georgsson
engan sull), svo að í sjálfu sjer
furðar mig ekki svo mjög á
þessum misinun (því sennilega
hefir margt af því verið fjarða-
fje, sem gengur mikið í fjörum,
en sjóþvegið þangið er hreint
og tæniueggjalaust). Einkenni-
legri er sá mikli munur, sem er
á Borgarnesfjenu (úr Borgar-
firði og af Mýrum) 26.1°/o og
Reykjavíkurfjenu (úr Rángár-
valla-, Árness-, Gullbringu- og
Kjósarsýslum) 3.29°/o. Þar á
milli er svo Búðardalsfjeð, 17.9
°/o. Þetta er einkennilega mikill
munur, því til þessa hefir það
verið álitið, og það senuilega
með rjettu, að mjög væri áhölda
um sullaveiki í fólki í sveitum
þessum. En annarsstaðar er tal-
ið svo, að alt fari það saman
hlutfallslega í hjeruðum, sollið
fje og fólk.
Mjer er næst að halda, aö
þetta stafi af því, að fjárfjöldinn
er svo lítill, sem talið er úr
á hverjum stnð, og útkoma taln-
ingarinnur því óábyggileg, og
að fá megi rjettari útkomu, ef
tekið er í einu lagi sláturfjeð
úr þessum þremur hjeruðum,
Dölum, Borgarfirði og Suður-
landsundirlendinu, til saman
voru það 5059 kindur, og af
því var sollið 15.9°/o, og er það
líklega ekki fjarri sanni, og i
samræmi við ágiskun próf. G.
Magnússonar um það, að hvað
rjenun sullaveikinnar sneri, þá
standi fjársveilirnar á Suður-
landi fjársveitunum á Norður-
landi enn að baki.
Norðlenska sláturfjeð, sem
talið var í, var svo langt um
fleiia, og því meira leggjandi
upp úr talningunDÍ á því.
Þótt ekki sje mikill munur
á prósentutölum á Sauðárkróki
(11.7) og á Akureyri (12.6), þá
tel jeg rjettara, að telja alt i
einu lagi, af þvi að það er úr
sveitum er liggja saman. Alls
var á báðum stöðum talið úr
10670 fjár, og var þar af sollið
12.29%>. Gefur það sennilega
rjetta hugmynd um ástandið í
þeim landshluta.
í sollna fjenu fundust að heita
mátli eingöngu lifrarsullir. Að
eins örfáir lungnasullir, en skift-
ir þar í tvö landshorn. T. d.
fundust lungnasullir í 41 kind
af 47 sollnum af Reyðarfjarðar-
fje, en að eins í 4 af 543 solln-
um úr Borgarnessfje. Er þetta
einkennilegi, og get jeg ekki
gert mér grein fyrir hvernig
stendur á þvi.
Samkvæmt þessu er þá lifrar-
og lungna-sullir í 2.77°/o af