Vörður - 14.11.1925, Blaðsíða 2

2
VÖRÐCK
►OOOOQOOOOQOOOOOOOOOOOO*
5 Q
í \r ö li i.» l.; Jí, keraur út
> á laugardögum
j H i I s t j ú r i n n :
^ Kristján Alberlson Túngötu 18.
5 8' í m i:
1452.
j Afgreiðslan:
3 Laufásveg 25. — Opin
5—7 sióílegis. Stnii 1432
J V e rð : 8 kr. árg.
? Gjalddagi 1. júli.
♦ooooooooooooocoooooooo#
fólk til iðju á skipuin og við
umhirðu aflans á landi. Fyrsta
og fyrirsjáanlegasta aíleiðingin
var laudauðn í sveitunum.
Siðast skal nefna siijfingu
peninganna sem dæmi, og þó
fátl um segja, því að málinu
er ekki lolcið. í nokkrar vikur
hefir Tr. Þ. reynt að telja bænd-
um trú um, að einhver óhæfa
hafi verið drýgð gegn þeim með
hækkun krónunnar, þeirri sem
orðin er. En honutn hefir ekki
lekist að færa þeim heitn sann-
inn um, að hœkkað kjötverð og
lœkkað verð á erlendri vöru
frá því í fyrra sje nein sjerstök
ógæfa fyrir bændastjettina. Fess
vegna snýr hann nu lúðri sín-
um í aðra átt í síðasta Tíma-
blaði, og eggjar nú alla sjávar-
útvegsmenn, bæði eigendur og
verkafólk, lögeggjan um að bera
ekki fram þessar »fórnir á alt-
ari heimskunnar og misskilins
þjóðarrembings«, er hann nefn-
ir svo. Að þvi leyti hafa augu
hans opnast, að hann sjer það
nú rjett, að svo fremi gengis-
hækkunin á eftir að haka
nokkrum atvinnnvegi erfiðleika,
þá verður það sjávarútvegurinn
en ekki landbúnaðurinn. t*ar
af leiðir að ef hún gerir nokkra
röskun á núverandi aðstöðu at-
vinnuveganna í samkepninni um
vinnukraft landsins, þá ljettir
hún fyrir landbúnaðinum með
því að minka aðstreymið að
sjónum. Höfuðatriðinu gleymir
Tr. P. alveg, sem sje þvi, áð
fram úr þessu máli verður að
ráða eftir því sem heill alþjóð-
ar krefur, þar með talin sœrnd
landsins og alþjóðar.
Athugun á þessum dæmum
og sjerhverjum öðrum mun
sýna, að hagsmunum sjerhverr-
ar sljeltar er þá best borgið í
bráð og lengd, ef hvert mál er
útkljáð með heill alþjóðar ein-
göngu fgrir augum.
IV.
Að síðustu skal rakin i sund-
ur sú staðhæfing J. J. að íhalds-
flokkurinn sje »stjettarflokkur«.
F*ví hefir verið marglýst af
flokksins hálfu, að svo sje ekki.
Fokkurinn byggir tilveru sina
á ákveðnum skoðunum um
það, hver þjóðfjelagskipun sje
hentugust fyrir heill alþjóðar,
og er þar í beinni andstöðu víð
sósíalista. Hann lýsir því jafn-
framt og sjerstakJega, að hann
telji velgengni atvinnurekend-
anna (bænda, útgerðarmanna,
iðnrekenda o. s. frv.) vera einu
tryggu undirstöðuna undir efna-
legri velgengni allra hinna stjett-
anna, og vill því fyrst og fremst
beina stuðningi ríkisvaldsins að
efnahagsstarfsemi framleiðend-
anna. Hann telur að kaupgjald
verkafólksins verði þegar til
lengdar lætur að fara eftir því,
hvað atvinnurekendurnir geta
borgað, og besta umönnunin
fyrir velgengni verkalýðsins sje
því sú, að styðja atvinnurek-
endurna í allri heiðarlegri við-
leitni til að efla atvinnu sína
og bæta afkomu hennar.
Skipun flokksins, eða skift-
ing kjósenda hans milli at-
vinnugreina, er í ákjósanlegu
samræmi við þessa stefnu flokks-
ins. Flokkurinn er að vísu svo
ungur, að hann hefir ekki gengið
til kosninga enn þá, en þing-
menn flokksins gengu árið 1923
til kosninga í bandalagi við
sjálfstæðismenn, og var þetta
bandalag þá stundum kallað
borgaraflokkurinn, til aðgrein-
ingar frá hinum eldri flokkum.
Kosning fór fram í 23 kjördæm-
um á 33 þingmönnum (3 urðu
sjálfkjörnir). Af þessum 33 þing-
mönuuin töldust 19 til »Borg-
araflokksins«, og gengu allir í
íhaldsflokkinn á næsta þiugi
utan 2 (Bjarni Jónsson frá Vogi
og Jakob Möller). Jeg treysti
mjer ekki til að gera upp hve
mikið þessir 2 Sjálfstæðismenn
eiga af atkvæðamagni Borgara-
flokksins, en vist er um það,
að allir kjósendur Borgaraflokks-
ins áttu það sameiginlegt, að
þeir vildu ekki kjósa stjettar-
flokk.
Jeg hef nú að gamni mínu
gert yfirlit yfir atkvæðatöluruar
1923 eftir skýrslum Hagstofu
íslands um þær kosningar. Ut-
anflokka telja skýrslurnar 3
frambjóðendur: Sig. Jónsson
í Suður-F*ingeyjarsýslu með 377
atkv. og tel jeg borgaraflokki
þau, Karl Einarsson í Vesl-
mannaeyjum með 354 atkv., og
tel jeg Alþýðuflokknum þau, og
Magnús Torfason í Árnessýslu
með 769 atkv., og treysti jeg
mjer ekki til að skipa jieim í
ílokk. Niðurstaðan verður þessi:
I. í 11 hreinustu sveitakjör-
dæmnnum (Dalasýslu Barðastr.,
Stranda, V.-Húnav., A.-Húnav.,
Skagafj., Suðurþing., N.-Múla,
A.-Skaftaf., V.-Skaftaf., Rang-
árv.], sem kusu 14 þinginenn,
hafa verið greidd 9134 atkv.,
og skiftast þannig:
Borgarafl. 4595 atkv., 8 þm.
Framsfl. 4218 — 6 —
Alþýðufl. 148 — 0 —
II. I 7 blönduðum sveita-
og sjóþorpakauptúnum (Gullbr.
og Kjósars., Snæf., V.-Isafjs.,
N.-Isf., Eyjafj. með Sigluf., S.-
Múla og Árness.), sem kusu 11
þingmenn, hafa verið greidd
9263 atkv., og skiftast þannig:
Borgraafl. 5065 atkv., 4 þm.
Framsfl. 3159 — 6 —
Alþýöufl. 1655 — 0 —
Utanfl. 384 — 1 —
III. í 5 kaupstaðakjördæm-
um (Rvík, ísaf., Ak,, Seyðisf.,
Vestm.eyjum), sem kusu 8 þing-
menn voru greidd 10965 atkv.
og skiftust þannig:
Borgarafl. 6889 alkv. og 7 þm.
Frams.fl. 613 — — 0 —
Aiþýðufl. 3463 — — 1 —
Tvent er sjerstaklega eftirtekt-
arvert i þessum lölum. Annað
það, að í hreinustu sveitakjör-
dæmum hefir Borgarafl. fengið
fleiri atkv. en Frams.fl., og
sömuleiðis í blönduðu kjör-
dæmunum. Smánarummælum
J. J. til þeirra bænda, sem ekki
hafa kosið með F'ramsókn, er
þvi beint að fullum helmingi
allrar bœndasijeliar landsins.
Bændastjettin mun láta honum
í tje það svar við næstu kosn-
ingar, sem henni þykir viðeig-
andi. En tölurnar hafa nú þeg-
ar kveðið upp dauða- og ómerk-
ingardóm yfir þeim ummælum
hans, að bændur sjeu algerlega
áhrifalausir um stefnu íhalds-
flokksins og að það sje eðlilegt
eftir gerð og skipulagi flokksins
að svo sje.
Hið annað, sem eftiitektavert
er í atkvæðatölunum, er það,
að í kaupstöðum landsins fjekk
Borgaraílokkurinn tvöfalt at-
kvæðamagn á við Alþýðullokk-
inn. Nú má fullyrða að í kaup-
stöðunum upp og ofan sjeu að
minsta kosti */s íbúanna verka-
menn i venjulegum skilningi,
sjómenn, daglaunamenn eða
handiðnamenn. Segjunt að sá
þriðji hluti kjósendanna, sem
telsi til annara stjetta, hafi all-
ur kosið Borgaraflokkinn, sem
vitanlega er oftalið, þá hefir
þó helmingur atkvæðamagnsins
komið frá verkalýðnum, hann
hefir skift sjer nokkurnveginn
jafnt milli Borgaraílokksins og
Alþýðuílokksins.
F^etta nægir væntanlega til að
sýna, að Ibaldsflokkurinn er
ekki stjettarílokkur eftir »gerð
og skipulagi«. í þeim flokki
taka allar sljettir landsins
höndum saman til að vinna að
heill alþjóðar, vel vilandi að
með því móti er og best borgið
hagsmunum hverrar stjettarinn-
ar sjer í lagi.
Jón Porláksson.
Halaför
á Skallagrími
Lesendur »Varðar« murni ef
til vill reka minni til þess, að
jeg var eina útivist á »Skalla-
grími« í vor er leið »auslur
fyrir Hornin«. Lagði jeg þá
undir við Guðmund skipstjóra,
að jeg mætli verða með seinna
eina ferð vestur á »Hala«, lielst
um miðsumarleytið, svo að jeg
gæti tekið »miðnætursólina«
með — en þar kvað hún vera
daglegl fyrirbæri Iangan tíma,
þ. e. a. s. ef ekki væri þokan,
og nokkuð, sem jeg hefi aldrci
sjeð. Það var svo sem velkomið,
en það dróst lengur en til slóð,
fyrst var það »Explorer«, sem
lafði, svo var »Skallagrímui«
bankaður og það tók langan
tíma, svo langan, að skipstjóri
fór í útstáelsi vestur um allan
Breiðafjörð, kom við í öllum
eyjum, át lundabringur og sels-
hreyfa, fór svo um endilanga
Dalasýslu og tók hús á bænd-
uin. Peir höfðu lesið »Vörð«
og vissu því, hve slysalega það
tókst til í vor, þegar jeg ætlaði
að lara að traktera hann á
skyrinu góða, og vildu því bæla
honum missinn og tróðu i hann
öllu þvi skyri, er þeir máttu,
og riðu svo með lionum suður
Jónas Hallgrímsson
verður fyrir ásókn konu.
Munnmæli hafa um það geng-
ið, að kona ein í Reykjavík
hafi ásótt svo Jónas Hallgrims-
son á rannsóknarárum hans
hjer á landi, en þá dvaldihann
hjer í höfuðstaðnum á vetrum,
að hann hafi ekki haft stund-
legan frið fyrir áleitni hennar.
Segir sagan, að hún hafi elt
hann á röndum og reynt með
öllu móti að koma honum til
við sig, en honum hafi verið
þessi ásókn hvumleið. Sagt er
t. d. um þetta, að Jónas hafi
eitt sinn gengið suður á Mela
og konan veitt honum eftirför.
Hafi fundum þeirra borið þar
saman og hún sótt venju frem-
ur fast eftir ástum hans og gerst
ærið nærgöngul, enhannhrund-
ið henni frá sjer í bræði sinni
og ekki verið mjúkhentur. Kon-
an hafi þá fórnað höndum og
lofað guð fyrir, að Jónas hafi
þó einu sinni snert sig.
Brjef er til frá Jónasi til bæj-
arfógetans í Reykjavík, sem þá
var Stefán Gunnlaugsson, og
tekur það af allan vafa um, að
munnmælin eru sönn og síst of-
sögum sagt af áleitni konunnar
og óbeit Jónasar. F*ó að brjefið
sje einkabrjef, hefir bæjarfóget-
inn lagt það með embættisbrjef-
um sínum, enda tekið kæruna
til meðferðar, eins og síðar seg-
ir, og er brjefið geymt í Þjóð-
skjalasafninu.
Brjefið hljóðar svo, en nafni
konunnar er slept, vegna ætt-
ingja, er hún kynni að eiga á
lífi og könnuðust við nafnið.
(Privat I) Rkv. 19/* ’42
F*ú þekkir þessa kerlingu —
N. heitir hún, vitlaus að jeg
held, og hefir brókarsótt og sit-
ur um mig nótt og dag, úti og
inni, svo jeg hefi aldrei frið, og
er hjer eins og i belvíti. Nú get
jeg svarið við æru mina, og við
guð, ef þess er krafist, að jeg
hefi aldrei í orði nje verki gef-
ið henni tilefni til þessarar að-
ferðar, en jeg hefi heyrt, að með-
an jeg lá veikur, hafi hana
dreymt jeg mundi lifna við aft-
ur »og verða seinni maðurinn
sinna. F*etta er, eins og þúsjerð
sjálfur, óþolandi; hún hafði
hægt á sjer um stund, en er nú
aftur alt í einu orðin meir en
óþolandi; jeg verð aðþekjafyr-
ir giuggann minn, svo jeg skuli
ekki allau daginn þurfa að sjá
í þessi svívirðilegu og afgömlu
pútuaugu. — Jeg vildi þú vær-
ir stundarkorn kominn i minn
stað, svo þú gætir sjeð, hversu
rjettlátt það er, að »pólitíið«
trassar fyrstu skylduna sína: að
vernda saklausa borgara. Guð
veit jeg er saklaus, og hefi nú
orðið að þola þessa svívirðingu
á þriðja ár. En þolinmæðin er
þrotin; ef jeg í bræði minni rek
stein eða spýtu út um rúðu í
kjaftinn á henni, þá verð jeg
sektaður, en þú átt »det moralske
Ansvar«.
Þinn
.7. Hallgrítnsson.
P. S.
Gaktu á kerlinguna, og hún
mun viðurkenna, að þetta eru
tómar grillur, eða hrekkir úr
henni sjálfri. Jeg flý ekkibæinn
fyrir þessari svívirðilegu ásókn,
sem smánar bæinn og pólitíið
meir en mig; gerðu eitthvað,
heldur en að gera ekki neitt,
kallaðu mig fyrir rjett, þó mjer
sje það meir en dauðleitt. En
frið vil jeg hafa, jeg á fullan
rjett á að krefjast þess. Mjer
hæfir og að afsaka, að jeg tala
ekki við þig munnlega, en jeg
er næstum lagstur afgremju, og
öll þessi vitlausa og óþverrandi
ásókn af afgamalli og svívirði-
legri pútu er mjer þess utan svo
mikil viðurstygð, og trassaskap-
ur pólitísins svo óskiljanlegur, að
jeg gæti ekki nefnt það með
köldu bióði.
J. H.
Á jaðarinn á brjefinu bætir
Jónas við:
Eina línu sem svar óska jeg
fljótt til baka, því jeg ætla nú
úr þessu að fara ögn út fyrir
lögin og »tage mig selv tilRette«;
svo átt þú að dæma mig.(Penn-
inn er verri en puntstrá).
Bæjarfógeti hefir brugðið við
samdægurs og tekið mál þetta
fyrir. í dómsmálabókina, Politi-
og Extrarets- samt Söe- og
Gjæsterets- Protocol for Reike-
vig Köbstads Jurisdiktion (bær-
inn var danskur í þann tíð I),
er bókað:
Árið 1842 19da apríl var N.
nokkurri Ndóttur, ercandidat
philosophiæ J. Hallgrfmsson
hafði munnlega framfært, að
ásækti sig með hneykslanlegri
aðferð, gefin áminning um að
hætta slíku eftirleiðis, hverju
hún hátíðlega lofaði; og að
hún hjer eftir hvorki skyldi
standa við glugga hans eða
ganga eftir honum á götum
eða annarsstaðar, já jafnvel
ekki líta við honum eða í þá
átt sem hann væri, svo eng-
inn tæki það svo sem hún
liti til hans; og vegna þess
ákomna orðróms var pólití-
þjónunum strengilega uppá-
boðið að gæta að hennar að-
ferð framvegis og handtaka
hana, ef hún bryti á móti því
hjer að framan skrifuðu, og
færa hana hingað til frekari
ráöstöfunar, þar eð ekkerl
hneykslanlegt athæfi og við-
mót má líðast á bæjarins göt-
um eða annarsstaðar, hvar
pólitíinu viðkemur. —
F’etta var hátt upp lesiö af
þingbókinni fyrir öllum hlut-
aðeigendum.
Ut supra
St. OunnVágsson.
H. Hendriksen.
Th. Bjarnason.
Bókarfregn.
Pjetur Halldórsson:
»Góðæri og gengismák.
Sú var tíðin, að Reykvíking-
ar vildu fyrir livern mun fá
Pjelur Halldórsson fyrir þing-
mann. Nú eru flestir orðnir
vonlitlir um að það verði á
næstunni. Fáir ungir menn
munu njóta trausts til jatns við
Pjetur, meðal áhugasamra