Vörður


Vörður - 14.11.1925, Síða 2

Vörður - 14.11.1925, Síða 2
2 VÖRÐCK ►OOOOQOOOOQOOOOOOOOOOOO* 5 Q í \r ö li i.» l.; Jí, keraur út > á laugardögum j H i I s t j ú r i n n : ^ Kristján Alberlson Túngötu 18. 5 8' í m i: 1452. j Afgreiðslan: 3 Laufásveg 25. — Opin 5—7 sióílegis. Stnii 1432 J V e rð : 8 kr. árg. ? Gjalddagi 1. júli. ♦ooooooooooooocoooooooo# fólk til iðju á skipuin og við umhirðu aflans á landi. Fyrsta og fyrirsjáanlegasta aíleiðingin var laudauðn í sveitunum. Siðast skal nefna siijfingu peninganna sem dæmi, og þó fátl um segja, því að málinu er ekki lolcið. í nokkrar vikur hefir Tr. Þ. reynt að telja bænd- um trú um, að einhver óhæfa hafi verið drýgð gegn þeim með hækkun krónunnar, þeirri sem orðin er. En honutn hefir ekki lekist að færa þeim heitn sann- inn um, að hœkkað kjötverð og lœkkað verð á erlendri vöru frá því í fyrra sje nein sjerstök ógæfa fyrir bændastjettina. Fess vegna snýr hann nu lúðri sín- um í aðra átt í síðasta Tíma- blaði, og eggjar nú alla sjávar- útvegsmenn, bæði eigendur og verkafólk, lögeggjan um að bera ekki fram þessar »fórnir á alt- ari heimskunnar og misskilins þjóðarrembings«, er hann nefn- ir svo. Að þvi leyti hafa augu hans opnast, að hann sjer það nú rjett, að svo fremi gengis- hækkunin á eftir að haka nokkrum atvinnnvegi erfiðleika, þá verður það sjávarútvegurinn en ekki landbúnaðurinn. t*ar af leiðir að ef hún gerir nokkra röskun á núverandi aðstöðu at- vinnuveganna í samkepninni um vinnukraft landsins, þá ljettir hún fyrir landbúnaðinum með því að minka aðstreymið að sjónum. Höfuðatriðinu gleymir Tr. P. alveg, sem sje þvi, áð fram úr þessu máli verður að ráða eftir því sem heill alþjóð- ar krefur, þar með talin sœrnd landsins og alþjóðar. Athugun á þessum dæmum og sjerhverjum öðrum mun sýna, að hagsmunum sjerhverr- ar sljeltar er þá best borgið í bráð og lengd, ef hvert mál er útkljáð með heill alþjóðar ein- göngu fgrir augum. IV. Að síðustu skal rakin i sund- ur sú staðhæfing J. J. að íhalds- flokkurinn sje »stjettarflokkur«. F*ví hefir verið marglýst af flokksins hálfu, að svo sje ekki. Fokkurinn byggir tilveru sina á ákveðnum skoðunum um það, hver þjóðfjelagskipun sje hentugust fyrir heill alþjóðar, og er þar í beinni andstöðu víð sósíalista. Hann lýsir því jafn- framt og sjerstakJega, að hann telji velgengni atvinnurekend- anna (bænda, útgerðarmanna, iðnrekenda o. s. frv.) vera einu tryggu undirstöðuna undir efna- legri velgengni allra hinna stjett- anna, og vill því fyrst og fremst beina stuðningi ríkisvaldsins að efnahagsstarfsemi framleiðend- anna. Hann telur að kaupgjald verkafólksins verði þegar til lengdar lætur að fara eftir því, hvað atvinnurekendurnir geta borgað, og besta umönnunin fyrir velgengni verkalýðsins sje því sú, að styðja atvinnurek- endurna í allri heiðarlegri við- leitni til að efla atvinnu sína og bæta afkomu hennar. Skipun flokksins, eða skift- ing kjósenda hans milli at- vinnugreina, er í ákjósanlegu samræmi við þessa stefnu flokks- ins. Flokkurinn er að vísu svo ungur, að hann hefir ekki gengið til kosninga enn þá, en þing- menn flokksins gengu árið 1923 til kosninga í bandalagi við sjálfstæðismenn, og var þetta bandalag þá stundum kallað borgaraflokkurinn, til aðgrein- ingar frá hinum eldri flokkum. Kosning fór fram í 23 kjördæm- um á 33 þingmönnum (3 urðu sjálfkjörnir). Af þessum 33 þing- mönuuin töldust 19 til »Borg- araflokksins«, og gengu allir í íhaldsflokkinn á næsta þiugi utan 2 (Bjarni Jónsson frá Vogi og Jakob Möller). Jeg treysti mjer ekki til að gera upp hve mikið þessir 2 Sjálfstæðismenn eiga af atkvæðamagni Borgara- flokksins, en vist er um það, að allir kjósendur Borgaraflokks- ins áttu það sameiginlegt, að þeir vildu ekki kjósa stjettar- flokk. Jeg hef nú að gamni mínu gert yfirlit yfir atkvæðatöluruar 1923 eftir skýrslum Hagstofu íslands um þær kosningar. Ut- anflokka telja skýrslurnar 3 frambjóðendur: Sig. Jónsson í Suður-F*ingeyjarsýslu með 377 atkv. og tel jeg borgaraflokki þau, Karl Einarsson í Vesl- mannaeyjum með 354 atkv., og tel jeg Alþýðuflokknum þau, og Magnús Torfason í Árnessýslu með 769 atkv., og treysti jeg mjer ekki til að skipa jieim í ílokk. Niðurstaðan verður þessi: I. í 11 hreinustu sveitakjör- dæmnnum (Dalasýslu Barðastr., Stranda, V.-Húnav., A.-Húnav., Skagafj., Suðurþing., N.-Múla, A.-Skaftaf., V.-Skaftaf., Rang- árv.], sem kusu 14 þinginenn, hafa verið greidd 9134 atkv., og skiftast þannig: Borgarafl. 4595 atkv., 8 þm. Framsfl. 4218 — 6 — Alþýðufl. 148 — 0 — II. I 7 blönduðum sveita- og sjóþorpakauptúnum (Gullbr. og Kjósars., Snæf., V.-Isafjs., N.-Isf., Eyjafj. með Sigluf., S.- Múla og Árness.), sem kusu 11 þingmenn, hafa verið greidd 9263 atkv., og skiftast þannig: Borgraafl. 5065 atkv., 4 þm. Framsfl. 3159 — 6 — Alþýöufl. 1655 — 0 — Utanfl. 384 — 1 — III. í 5 kaupstaðakjördæm- um (Rvík, ísaf., Ak,, Seyðisf., Vestm.eyjum), sem kusu 8 þing- menn voru greidd 10965 atkv. og skiftust þannig: Borgarafl. 6889 alkv. og 7 þm. Frams.fl. 613 — — 0 — Aiþýðufl. 3463 — — 1 — Tvent er sjerstaklega eftirtekt- arvert i þessum lölum. Annað það, að í hreinustu sveitakjör- dæmum hefir Borgarafl. fengið fleiri atkv. en Frams.fl., og sömuleiðis í blönduðu kjör- dæmunum. Smánarummælum J. J. til þeirra bænda, sem ekki hafa kosið með F'ramsókn, er þvi beint að fullum helmingi allrar bœndasijeliar landsins. Bændastjettin mun láta honum í tje það svar við næstu kosn- ingar, sem henni þykir viðeig- andi. En tölurnar hafa nú þeg- ar kveðið upp dauða- og ómerk- ingardóm yfir þeim ummælum hans, að bændur sjeu algerlega áhrifalausir um stefnu íhalds- flokksins og að það sje eðlilegt eftir gerð og skipulagi flokksins að svo sje. Hið annað, sem eftiitektavert er í atkvæðatölunum, er það, að í kaupstöðum landsins fjekk Borgaraílokkurinn tvöfalt at- kvæðamagn á við Alþýðullokk- inn. Nú má fullyrða að í kaup- stöðunum upp og ofan sjeu að minsta kosti */s íbúanna verka- menn i venjulegum skilningi, sjómenn, daglaunamenn eða handiðnamenn. Segjunt að sá þriðji hluti kjósendanna, sem telsi til annara stjetta, hafi all- ur kosið Borgaraflokkinn, sem vitanlega er oftalið, þá hefir þó helmingur atkvæðamagnsins komið frá verkalýðnum, hann hefir skift sjer nokkurnveginn jafnt milli Borgaraílokksins og Alþýðuílokksins. F^etta nægir væntanlega til að sýna, að Ibaldsflokkurinn er ekki stjettarílokkur eftir »gerð og skipulagi«. í þeim flokki taka allar sljettir landsins höndum saman til að vinna að heill alþjóðar, vel vilandi að með því móti er og best borgið hagsmunum hverrar stjettarinn- ar sjer í lagi. Jón Porláksson. Halaför á Skallagrími Lesendur »Varðar« murni ef til vill reka minni til þess, að jeg var eina útivist á »Skalla- grími« í vor er leið »auslur fyrir Hornin«. Lagði jeg þá undir við Guðmund skipstjóra, að jeg mætli verða með seinna eina ferð vestur á »Hala«, lielst um miðsumarleytið, svo að jeg gæti tekið »miðnætursólina« með — en þar kvað hún vera daglegl fyrirbæri Iangan tíma, þ. e. a. s. ef ekki væri þokan, og nokkuð, sem jeg hefi aldrci sjeð. Það var svo sem velkomið, en það dróst lengur en til slóð, fyrst var það »Explorer«, sem lafði, svo var »Skallagrímui« bankaður og það tók langan tíma, svo langan, að skipstjóri fór í útstáelsi vestur um allan Breiðafjörð, kom við í öllum eyjum, át lundabringur og sels- hreyfa, fór svo um endilanga Dalasýslu og tók hús á bænd- uin. Peir höfðu lesið »Vörð« og vissu því, hve slysalega það tókst til í vor, þegar jeg ætlaði að lara að traktera hann á skyrinu góða, og vildu því bæla honum missinn og tróðu i hann öllu þvi skyri, er þeir máttu, og riðu svo með lionum suður Jónas Hallgrímsson verður fyrir ásókn konu. Munnmæli hafa um það geng- ið, að kona ein í Reykjavík hafi ásótt svo Jónas Hallgrims- son á rannsóknarárum hans hjer á landi, en þá dvaldihann hjer í höfuðstaðnum á vetrum, að hann hafi ekki haft stund- legan frið fyrir áleitni hennar. Segir sagan, að hún hafi elt hann á röndum og reynt með öllu móti að koma honum til við sig, en honum hafi verið þessi ásókn hvumleið. Sagt er t. d. um þetta, að Jónas hafi eitt sinn gengið suður á Mela og konan veitt honum eftirför. Hafi fundum þeirra borið þar saman og hún sótt venju frem- ur fast eftir ástum hans og gerst ærið nærgöngul, enhannhrund- ið henni frá sjer í bræði sinni og ekki verið mjúkhentur. Kon- an hafi þá fórnað höndum og lofað guð fyrir, að Jónas hafi þó einu sinni snert sig. Brjef er til frá Jónasi til bæj- arfógetans í Reykjavík, sem þá var Stefán Gunnlaugsson, og tekur það af allan vafa um, að munnmælin eru sönn og síst of- sögum sagt af áleitni konunnar og óbeit Jónasar. F*ó að brjefið sje einkabrjef, hefir bæjarfóget- inn lagt það með embættisbrjef- um sínum, enda tekið kæruna til meðferðar, eins og síðar seg- ir, og er brjefið geymt í Þjóð- skjalasafninu. Brjefið hljóðar svo, en nafni konunnar er slept, vegna ætt- ingja, er hún kynni að eiga á lífi og könnuðust við nafnið. (Privat I) Rkv. 19/* ’42 F*ú þekkir þessa kerlingu — N. heitir hún, vitlaus að jeg held, og hefir brókarsótt og sit- ur um mig nótt og dag, úti og inni, svo jeg hefi aldrei frið, og er hjer eins og i belvíti. Nú get jeg svarið við æru mina, og við guð, ef þess er krafist, að jeg hefi aldrei í orði nje verki gef- ið henni tilefni til þessarar að- ferðar, en jeg hefi heyrt, að með- an jeg lá veikur, hafi hana dreymt jeg mundi lifna við aft- ur »og verða seinni maðurinn sinna. F*etta er, eins og þúsjerð sjálfur, óþolandi; hún hafði hægt á sjer um stund, en er nú aftur alt í einu orðin meir en óþolandi; jeg verð aðþekjafyr- ir giuggann minn, svo jeg skuli ekki allau daginn þurfa að sjá í þessi svívirðilegu og afgömlu pútuaugu. — Jeg vildi þú vær- ir stundarkorn kominn i minn stað, svo þú gætir sjeð, hversu rjettlátt það er, að »pólitíið« trassar fyrstu skylduna sína: að vernda saklausa borgara. Guð veit jeg er saklaus, og hefi nú orðið að þola þessa svívirðingu á þriðja ár. En þolinmæðin er þrotin; ef jeg í bræði minni rek stein eða spýtu út um rúðu í kjaftinn á henni, þá verð jeg sektaður, en þú átt »det moralske Ansvar«. Þinn .7. Hallgrítnsson. P. S. Gaktu á kerlinguna, og hún mun viðurkenna, að þetta eru tómar grillur, eða hrekkir úr henni sjálfri. Jeg flý ekkibæinn fyrir þessari svívirðilegu ásókn, sem smánar bæinn og pólitíið meir en mig; gerðu eitthvað, heldur en að gera ekki neitt, kallaðu mig fyrir rjett, þó mjer sje það meir en dauðleitt. En frið vil jeg hafa, jeg á fullan rjett á að krefjast þess. Mjer hæfir og að afsaka, að jeg tala ekki við þig munnlega, en jeg er næstum lagstur afgremju, og öll þessi vitlausa og óþverrandi ásókn af afgamalli og svívirði- legri pútu er mjer þess utan svo mikil viðurstygð, og trassaskap- ur pólitísins svo óskiljanlegur, að jeg gæti ekki nefnt það með köldu bióði. J. H. Á jaðarinn á brjefinu bætir Jónas við: Eina línu sem svar óska jeg fljótt til baka, því jeg ætla nú úr þessu að fara ögn út fyrir lögin og »tage mig selv tilRette«; svo átt þú að dæma mig.(Penn- inn er verri en puntstrá). Bæjarfógeti hefir brugðið við samdægurs og tekið mál þetta fyrir. í dómsmálabókina, Politi- og Extrarets- samt Söe- og Gjæsterets- Protocol for Reike- vig Köbstads Jurisdiktion (bær- inn var danskur í þann tíð I), er bókað: Árið 1842 19da apríl var N. nokkurri Ndóttur, ercandidat philosophiæ J. Hallgrfmsson hafði munnlega framfært, að ásækti sig með hneykslanlegri aðferð, gefin áminning um að hætta slíku eftirleiðis, hverju hún hátíðlega lofaði; og að hún hjer eftir hvorki skyldi standa við glugga hans eða ganga eftir honum á götum eða annarsstaðar, já jafnvel ekki líta við honum eða í þá átt sem hann væri, svo eng- inn tæki það svo sem hún liti til hans; og vegna þess ákomna orðróms var pólití- þjónunum strengilega uppá- boðið að gæta að hennar að- ferð framvegis og handtaka hana, ef hún bryti á móti því hjer að framan skrifuðu, og færa hana hingað til frekari ráöstöfunar, þar eð ekkerl hneykslanlegt athæfi og við- mót má líðast á bæjarins göt- um eða annarsstaðar, hvar pólitíinu viðkemur. — F’etta var hátt upp lesiö af þingbókinni fyrir öllum hlut- aðeigendum. Ut supra St. OunnVágsson. H. Hendriksen. Th. Bjarnason. Bókarfregn. Pjetur Halldórsson: »Góðæri og gengismák. Sú var tíðin, að Reykvíking- ar vildu fyrir livern mun fá Pjelur Halldórsson fyrir þing- mann. Nú eru flestir orðnir vonlitlir um að það verði á næstunni. Fáir ungir menn munu njóta trausts til jatns við Pjetur, meðal áhugasamra

x

Vörður

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vörður
https://timarit.is/publication/375

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.