Vörður - 01.05.1926, Blaðsíða 3

V O R Ð U R
3
tungu sinni vinna sífeld og ó-
teljandi niðingsverk. Það þóttu
hörð kjör í fyrndinni, þegar það
var lagt á einn mann, að hann
skyldi vinna þrjú þess háttar
glappaskots-vig. En í tíman-
legu tjaldbúðinni er ekki um að
ræða svo láa tölu. Þar er ekki
heldur um 30 að ræða, heldur
300 hermdarverk. Svo er því
máli hátlað, að J. J. sjálfur
heör stært sig af því, fyrir eitt-
hvað tveim árum, að hafa þá
verið búinn að unga út 300 rit-
smíðum. Lesendur þeirra orða
vita, að þorrinn mestur þeirra
greina er níðgreina mývargur.
Siðan hefir sá fjöldi aukist meira
en því svarar, sem skammlaust
var í tölunni 300. Hefirþáþessi
höfundur átt í striði 300 níð-
ingsverka. Og verið gerandinn í
öllum þeim verknaði.
Þá sný jeg að »30 ára striðia
Sandsbónda. Fyrir rúmura 20
árum sótli jeg um styrk til al-
þingis og varði til þeirrar um-
sóknar rúmum 5 minútum. Eng-
an þingmann bað jeg fyrirþessa
málaleitun, nje heldur aðra
menn. Síðan hefi jeg ekki sótt
til alþingis um eitt nje neitt.1)
í þessari einu umsókn felst
»30 ára stríðið«, mitt, sem rind-
illinn grímuklæddi ólgar um og
frísar. Hann gerir meira en svo.að
hann skapi úlfalda úr mýflugu.
1) Mjer telst svo til, aö 15 miljón-
ir og sjö hundruð sextíu og átta
þúsundir minútna sjeu í 30 árum,
hlaupársdögum slept. Þessa upp-
hæö skapar tímanlegi höfðinginn
úr 5 mínútum ! Hjer getur að líta
sýnishorn pess, hvernig Tíminn og
hans verkamenn ýkja, þegar þeir
eru að búa til sósu úr mannoröi
mótstöðumanna sinna og renna
hcnni 3’fir rjettina, sem bornir eru
á borð fyrir bændastjettina, en
gerðir eru úr harðæti norðan af
Ströndum. Pað þótti í frásögur fær-
andi, fj’rir fáeinum árum, að mat-
reiðslukenslukona, á námsskeiði,
gerði 30 rjetti úr þorskhausum.
Framsókn gerir betur en að þrit-
ugfalda — skepnan!
ferskeytla, þegar sál hennar er
íleyg, vandað mál, hugsun ó-
brjáluð, áherslur rjettar og kveð-
andi nákvæmlega gallalaus«.
Má af þessu sjá, að það er
ekki formið eilt, sem jeg lit á.
Og kemur það víðar fram i
greininni.
Þess vildi jeg óska, að ungir
höfundar, hagyrðingar og skáld
fullkomnuðu fremur rimlist vora
en spiltu henni.
Ættu þeir að forðast það, sem
miður fer, þótl góðskáld hafi
gripið til þess. —
Það er fráleitt að rima sam-
an, virinn og snýr inn, fraus um
og lausum, klœðum og nœða um
og felana og Ijet hana, raðar og
fölnaðar. Og þetta er jafn ljótt
og jafn rangt, þótt viðurkend
góðskáld leyfi sjer það.
Þá er vert að minnast þess,
að »fleira er matur en f!esk«,
og íleira er óðsnild en ferskeytl-
ur, þó skemtilegar sjeu, ef þær
eru prýðilega kveðnar.
Og ljóð hinna ungu skálda á
síðari árurn hafa einnig nokk-
uð til sins ágætis. Þetta hefir
Smári sjeð og bent á.
Margeir telur að erfitt sje að
sjá.til botns fyrir grugginu.
Verið getur, að skáldelfin sje
ekkitær. EQSVÍpumstnúeftirverö-
mæti. Hjer eru perlur til sýnis:
Hann gerir eilt sandkorn að álfu,
og fis að meginlandi, dropa að
úthaþ. Þessi margföldunarmaö-
ur óhreina andans á ekki jafn-
oka sinn hjerna megin furðu-
stranda, svo mikill ýkjunasi er
hann.
Þegar jeg sólli um þessa aö-
hlynningu, var jeg svo staddur,
að jeg stóð nýkvongaður og
næsta heilsulaus, meö tvær hend-
ur tómar — við lokuð sund.
Jeg bar í brjósti löngun til rit-
starfa, en sá ekki líkur til, að
jeg gæti eignast tómstundir. Jeg
leit svo á sjálfan mig, að jeg
kynni að vera maklegur styrks
af opinberu fje, ekki síöur en
unglingar, sem þá voru studdir
til lærdómsmenta. Jeg fór á mis
við þess liáttar hluunindi, vegna
þess, að faðir okkar bræðra gat
engu miðlað okkur til menta-
skólagöngu. Það sem jeg hafði
upp úr umsókninni var opinber
svívirðingaráleitni í Alþingisrím-
unum. Höfundur þeirra (G. G)
hafði þó úti net sín og öngla,
til að kræla sjer landssjóðstje,
eftir því sem hann sá sjer fært.
— Hannes Hafstein ráðherra
kom mjer svo á framfæri hjá
þinginu, og Björn Jónsson ráð-
herra, án þess að jeg á nokk-
urn hátt stuðlaði að því, og
höfðu um mig lofsamleg um-
mæli. Síðar fjell styrkurinn til
mín undiryfirráð þriggja manna
nefndar. í henni sátu dr. Ágúst
og dr. Guðmundur og Árni Páls-
son. Til þeirra áttu lysthafend-
ur að sækja. Jeg sótti þó aldrei
til þeirra.
Opin og stutt leið er fyrir J.
J. að ósanna Jtessi ummæli mín
ef föng eru til. Siðan var fyrir-
komulaginu breytt og listamanna-
og skáldastyrkurinn — sú upp-
hæð, óskift og í heilu Iagi, með
þings- og stjórnarráðsályktun,
lögð í hendur stjóruarinnar, en
með því forsenduorði, af hálfu
framsögumanna fjárveitingar-
nefnda í báðum deildum Al-
Á s t a 1 j ó ð :
»Hún kom sem engill i konulíki,
og húmið breyttist í himnaríki«.
Kristinn Guðmundsson.
Syngdu góöa, syngdu,
sólskinsbarnið mitt.
Og jeg skal halda i hjarta minu
heilagt nafnið þitt.
Sigurður Grimsson.
Berum nú þetta saman við
ástavisu í úrvalssafni MargeÍTs:
Pegar kýs sjer maður mær
munann frýs í kringum,
ef ei lýsa augun skær
innri vísbendingum.
Sjá þeir muninn, sem fegurð-
arnæmir eru.
Margt er sem gliltir í eftir
»jökulhlaup í skáldaelfinni«, síð-
ustu árÍD, og mætti sýna þetta:
Hrekkvís öfund hæla bítur.
Heimskan mestra gæöa nýtur.
Gullkálfinum græðgin lýtur,
Davið Stefánsson.
Pyrnar stinga þreytta fætur,
þrúin blæða sár.
Alt í kring í eyrum lætur
úlfaþytur grár.
Guðl. Guðmundsson.
Fer að gróa foldarskaut,
farinn snjóa-bingur,
bráðum glóa blóm í laut,
blessuð lóan syngur.
Jón Jónsson frá Hvoli.
Þetta ætla jeg að jafnist fylli-
þingis, »að Einar H. Kvaran og
Guðmundur Friðjónsson hjeldu
sínum styrkjum, likt og verið
hefði«. Þá var jeg eigi staddur
á Alþingispöllum og vissi ekki
um þessa breytingu fyr en seinna.
Það gerðist svo næst, að Sig.
Eggeiz forsætisráðherra, dró af
mjer 200 kr. af vangá — að
sjálfs hans sögn. Þá talfærði
jeg við þrjá menn, gamla Möðru-
vellinga, í neðri deild, hvort það
gæti komið til tals frá þeirra
sjónarmiði, að Alþingi bætti
mjer upp þessar 200 kr. Og það
frjetti J. J., höfðingi Framsókn-
ar.
Um þessa málaleitun brá hann
mjer á Breiðuroýrarfundi. Jeg
skýrði frá gangi málsins í svar-
ræðu. Þá sagði hann í viður-
vist 1—200 votta : »Því komstu
ekki til mín? Jeg skyldi hafa
komið þessu í kring«, á þing-
inu. —
Mjer er óskiljanlegt það inn-
ræti, sem veldur því, að sami
maður gerir þetta þrent: slettir
þessu í mig á opinberum fundi,
játar eftir fáar minútur að jeg
hefði fengið leiðrjettingu hjásjer,
ef jeg hefði komið til sin. Og
reynir enn í 4. eða 5. sinn, í
Tímanum oftast, að óvirða mig
fyrir að jeg reyndi lítilsháttar
að ganga eftir mínu. Þettaspark
er því undariegra, að jeg ætla,
að haDn hafi greitt atkvæði í
þinginu með mjer. Drengurinn
í honum, sá hinn sami, sem í
Skinfaxa hældi mjer, hefir orð-
ið ódrengnum yfirsterkari —
inni í þinghelginni, eða í lög-
rjettu landsmálanna.
J. J. fer villur vegarins, ef
hann heldur, að með þessum
broddfluguslingjum geti hann
sært mig átakanlega. Þingið og
þjóðin hafa ekki gert við mig
svo vel, að það nje húneðajeg,
þurfi að bera kinnroða til efsta
dóms — þó að jeg hafi fengið
fjórða part úr meðal prestlaun-
um um 15 ára skeið, eru allir
lega á við stökur í úrvalssafni
Margeirs.
Eftirfarandi vfsur nálgast há-
mark braglistar:
Grunur sá i geði mjer
grimruan ótta hvetur,
að þú dragir eftir þjer
yfrið þungan velur.
Hjálmar Jónsson.
Vfsa sú er lijer fer á eftir er
kveðin við barn:
Tárin renna títt um kinn.
Taktu þenna mola!
Árin kenna: Órjettinn
eiga menn að þola.
Porsteinn Gislason.
Nátlúrulýsing:
Eyðiflag er akurrein,
is um haga skaflnn,
vindar naga visna grein,
vetrarbragur hafinn.
Sleph. G. St.
Það mætti setja hjer til sam-
anburðar eina visu, sem Mar-
geiri þykir tæk í úrvalssafn sitt:
Átti hnýfla' að brjóta böls,
bægja’ innýíla-pfnum,
en við að stífla elfur öls
urðu fífl að svínum.
Það lítur út fyrir, að »fok-
sandur misskilnings« hafisnort-
ið augu þess manns, sem hygg-
ur að framanskráð vísa eigi
heima í »úrvalssafni«.
þumlar lands- og ríkissjóðs jafn-
tómir, eða fullir fyrir því og
slíkt hið sama tota vetlingsins.
Og J. J. veit það vel, að jeg
sit hvorki nje ligg við pell og
purpura, nje gullbúin hibýli.
Ef afkomendur Hrifiubóndans
gera betur en jeg, sinar sakir,
leggja til þjóðfjelaginu fleiri liðs-
menn, afreka á bókmentasvið-
inu meiri handarvikum og anda-
starfi en jeg — þá er því að
fagna, fyiir þá sem þess njóta.
Við hann sjálfan vildi jeg ekki
skifta, þótt eg ætti þess kost,
afrekutn. Lófi minn hefir ekki
verið sárari af sviða en það, að
ekki hefir hann notið umbanda.
Enda hefi jeg með honum unn-
ið harkaverk og áreynslu. Ef
um tvent væri að velja, mundi
jeg heldur kjósa sviða i lófa,
af synjun fjárstuðnings, en þann
fiöring í góinana, sem einn
maður, alræmdur, bar við deil-
ing dánarbús ræöismanns er-
lendrar þjóðar. . .
Grímu-nasi Tímans, sem sjálf-
ur þekkir fátækt foreldrahússins,
og einnig útþrá og námfýsi
smaladrengsins, ætti ekki að
hafa i fiflskaparmálum þá bar-
áttu, sem háð er sumstaðar í
sveit. Hrafnsgörnin i honum má
hlakka yfir 30 ára baráttu fjöl-
skyldumanns, nú, þegar hann
stendur sjálfur báðum fótum i
jötu bændasmárans. Maður sem
háð hefir 55 ára baráltu fyrir
lífi sínu og sinna, þorir að lita
framan í snjáldrið á J. J. þrátt
fj’rir það, að baráttumaðurinn
hefir verið heilsubilaður í þessi
55 ár, eða síðan hann lá á
öðru ári — og aftur á sjöunda —
í lifsháskasjúkdómum, sem alla
æfina láta til sín taka, með í-
tökum og eftirköstum. Sú bar-
áltusaga verður ekki bjer greind,
þó fróðleg kynni að vera.
Þó að jeg sé ekki mjög her-
tygjaður, hefi jeg þá nefbjörg á
hjálmi mínum, að klær Tímans
munu ekki rífa mig til óbóta í
Og ætla mælti, að sá hinn
sami hefði ekki »nægilega þekk-
ingu« nje ákjósanlegah fegurð-
arnæmleik eða viðeigandi gætni
til þess að tina úr leirnum feg-
urstu gullin.
Nú skal borin saman rimleysa
og rim.
G. S. kvað :
Falleg ertu Rósa min
eins og morgunstjarna;
jeg pekki, hvað þú ert góð
belur en allir aðrir.
Þetta er hlýlegt ávaip, falleg
liking og líklega sannleiki sagð-
ur. Þarna er kveðið »sem næst
daglegum framburði málsins!«
eins og Margeir orðar það.
En þessi samsetningur verð-
ur tæpast íleygur og skemtir
ekki, af þvi að formfegurð vantar.
Páll Ólafsson var lengra kom-
inn i listinni. Hann kvað :
Ragnhildur min björt á brá
ber af öllum sínum;
Hvítasunnu-engil á
enginn líkan mínum.
Staka þessi er fallstuðluð. Hún
er fleyg eins og kunnugt er.
VII.
Vonandi er að Margeir Jóns-"
son vandi nú betur til næsta
heftis Stuðlamála og taki hvorki
í það rímgallaðar vfsur nje
Vlolet Gibsin,
enska konan sem skaut á Mussolini
7. f. ro., eins og skýrt var frá i síð-
asta blaöi, er af aðalsættum og
hefir frá æskuárum verið móður-
sjúk og taugaveikiuð. Á síðari ár-
um hefir hún öðru hvoru verið
þjáð af geðveiki og eitt sinn gert
tilraun til sjálfsmorðs. Hún hefir
játað að hún hafi ætlað að drepa
Mussolini, til þess að frelsa Ítalíu
undan »oki harðstjórans«, og siðan
páfann í Róm, ef færi gæfist. Likur
eru til að hún sleppi við fangelsi
en verði i þess stað lokuð æfilangt
inni á geðveikrahæli.
framan. Og þó að hann nú
leggi fölsuð skjöl í dóm nútíð-
ar og framtíðar, óttast jeg eigi,
að uppvekist sá hni/jafningi
hans, sem unnið geti mjer geig
undir grasrótinni. Meðan jeg
hefi skinnið í lófunum, líkt
þvi sem verið hefir, mun jeg fá
róið báti mínuin milli skers og
báru, án þess að hann verði
þóftufuliur, enda þótt rok róg-
burðar og holskeflur lýginnar
druslur. Þyrfti hann að taka
vel öllum leiðbeiningum, sem
mættu honum að gagni verða í
þessu starfi bans.
Margeir hefir tekist þann vanda
á hendur að safna vfegurstu
kostagripum hagmœlsku oghags-
unar«.
Viðleitni sú er virðingarverð.
Iivorki mun Margeir bresta á-
huga nje dugnað.
En það þarf marga aðra kosti
o% mikla yfiiburði, til þess að
leysa þelta verk prýðilega af
hendi.
Forystumenn þuvfa að reyna
sjálfa sig, prófa sjálfa sig grand-
gæfilega. —
Þeim tjáir ekki að verða upp-
næmir af smámunum og missa
stjórn á sjer, þólt einhverkynni
að anda á þá.
Þeir verða að forðast hátt-
semi hins grunnfærna oflátungs.
Þeir þuifa að varast hugarfar
heimskingjans. Sigurður Guð-
mundsson frá Heiði lýsir hon-
um í þessari stöku sinni:
Heimskur þykist liygginn, því
hroka ryk hanu blindar;
sínum mikill augum í
aulastrykin royndar.
Hallgrimur Jónsson.