Vörður - 16.10.1926, Blaðsíða 2
2
V O R Ð U R
hefir aðeins eitt skip, Willemoes,
í förum landa á milli. Þetta skip
er að staðaldri í ferðum millj
Englands og íslands vegna olíu-
flutninga. Hinsvegar hefir áburð-
urinn hingað til nær eingöngu
komið frá Noregi. Yrði þetta
því ekki vel samrýmanlegt. Nú
hefir flutningsm. frv. dottið í
liug sú endurbót, að skip Eim-
skipafjelagsins yrðu skylduð til
að flytja áburðinn. Væntanlega
yrði þetta þá samningsatriði
miili ríkisstjórnarinnar og stjórn
ar Eimskipafjelagsins og þá
tæplega endurgjaldslaust./
En lítum nvx á ástandið eins
og það er. Hverjum kæmi þessar
ívilnanir fyrst og fremst að not-
um? Eru það bændur?
Að undanförnu hafa verið
fluttar inn 400—500 smálestir af
áburði árlega. Flutiýngsgjald til
landsins nemur því 10—12y2
þús. króna árlega. Meginið af
þesssum áburði fer til ræktun-
ar kring um kauptúnin. Thor
Jensen og Vífilsstaðabúið nota
t. d. fimta hlutann af öllum á-
burði, sem til landsins flyst.
Þ.eim mundi því ialla í skaut 2
.—2j/2 þús. kr. af allri upphæð-
inni. Bændur út um sveitir lands-
ins nota í hæsla lagi tíunda hlut-
ann af þeim áburði, sem flyst til
landsins. ívilnunin til þeirra
allra yrði því kringum eitt þús-
und krónur.
Eins og nú standa sakir fjellu
hlunnindin því kauptúnunum í
skaut að 9/10 hlutum, en bænd-
unum að 1/10 hluta.
Aukin ræktun ú íslandi, svo
að nokkru verulegu ncmi, er ó-
framkvæmanleg án tilbúins ú-
burðar, segir formaður Búnað-
arfjelags Islands. Núverandi bún-
aðarmálastjóri telur að árlega
tapist miljón króna vegna van-
hirðingar liúsdýraáburðarins.
Meðan % hlutar bænda eiga
ekki áburðarhús, meðan fiskiúr-
gangur og þari liggur óhirtur
fyrir tugi þúsunda árlega, með-
an rafmagnsveitur og áveitur
eru víðasi ógerðar, mun mönn-
um ganga erfitt að skilja að
innflutningur tilbúins áburðar sé
„Iiið eina nauðsynlega“ til auk-
inna jarðræktarframkvæmdá hér
á landi. Tilbúinn áburður getur
komíð að góðum notum. En hið
cina nauðsynlcga er betri hag-
nýting þess ciburðar sem til er
í landinu sjátfu. Hr. Tr. Þ. heíir
gert aukaatriði að aðalatriði. í
því er ávalt liætta fólgin. — Hon-
um gengur eflaust gott eitt til
með áburðarfrumvarpi sínu. En
hann hefir ekki athugað málið
nógu vandlega. í ákafa sínum
lokar hann augunum fyrir mil-
jöninni, sem bændur tapa árlega
við vanhirðu áburðarins, jafn-
framt því sem hann hampar
j>úsundinu, sem hann ætlar að
rjetta að þeim með áburðar-
frumvarpinu.
Á. J.
Kristján Albertson
kom heim úr utanferð sinni
með „Lagarfossi“ á mánudag og
tekur aftur við ritstjórn „Varð-
ár“ með þessu blaði.
Docentsembættið
í grísku við Háskólann hjer
losnaði við lát Bjarna heitins
Jónssonar frá Vogi. En nú hef-
ir Kristinn Ármannsson cand.
mag. verið settur frá 1. okt. til
að gegna embættinu í eitt ár.
Leikfjélag Reykjavíkur
hel'ir hafið starfsemi sína á
þessum vetri ineð því að sýna
Spanskfluguna, — skemtilegan
þýskan gamanleik í þrem þátt-
um. Friðfinnur Guðjónsson, frú
Marta Kalman og Indriði Waage
leika höfuðhlutverkin. ÖII með-
ferð Aeiksins er á borð við það
besta sem sjest hefir af gaman-
leiklist lijer í bæ.
Feröasaga
Skviðuklavstri; Fljótsdal
9. sept. 1926.
I.
Um greinar mínar frá í fyrra'.
Það hefir glatt mig og örfað,
að'taka á móti þakklæti manna
fyrir nokkur greinarkorn, sem
jag ritaði í „Vörð“ i fyrrasumar
og nefndi: Af íslensku menn-
ingarástandi; það gladdi mig
ekki síst fyrir þá sök, að það
færði mjer heim sanninn um, að
lil er andleg heilbrigt fólk, sem
inetið fær það, sein sagt er eða
gert í hreinum tilgangi. En þær
greinar voru mjög gerðar í
hreinum tilgangi. Jeg ætl-
aði 'upphaflega að hafa þær
langtum fleiri, en það er vafa-
samt hvort heppilegt sje að
halda lengi áfram í sama tón.
Einhverjar frá tafir ollu þvi, að
greinarnar duttu niður botn-
lausar, en það gerði reyndar
ekkert til, því það stóð aldrei til
að það yrði í þeim neinn botn.
Jeg er nú löngu búinn að
gleyma hvar jeg hætti, eða hvað
hefði verið eðlilegast að jeg tæki
næst fyrir, en það gerir heldur
ekkert til; jeg get alveg eins
að austan.
byrjað á nýjan leik í ár. Það er
hvort sem er alveg takmarka-
laust, scm hægt er að segja um
heila þjóð.
Jeg hef löngu rekið mig á, að
það er miklu l'róðlegra, að ferð-
ast um í sínu eigin landi, heldur
en utanlands. Það göfgar mann
meir að kynnast sinni eigin
þjóð en öðrum þjóðum. Þetta
stafar af því, að maðurinn hefir
betri skilyrði til að skilja sitt
eigið land og sína eigin þjóð,
heldur en önnur lönd og aðrar
þjóðir. Og jeg hygg, að enginn
Islendingur geti náð hærri sæind
en þeirri, að verða góður íslend-
ingur; en til þessa þarf hann að
skilja landsháttu og þjóðar-
háttu. Ekki hygg jeg þó að
heppilegri leið sje auðfundin
til góðs skilnings á eigin landi
og eigin þjóð, en dvöl meðal
annara. Menn átta sig best a
einum hlut af samanburði við
aðra. Hugsun er samanburður,
Því eiga menn að fara til ann-
ara þjóða í þeim erindum að
þroska hæfileik sinn til skiln-
ings á sinni eigin þjóð.
Það er langt frá mjer, að vilja
gefa í skin með þessu, að jeg
Brfgsl um
Jeg skrifaði hjer í blaðið
tvær greinar um skattmál. Sýndi
jeg fram á, að skattastefna and-
stæðinga íhaldsflokksins væri
óf ramkvæmanleg. ,T af nf ram t
sannaði jeg, að árásir á stjórn-
ina, vegna frv. um breytinga á
tekjuskatti hlutafjelaga, er hún
bar fram á þingi 1925, væru á
sandi bygðar.
í tilefni af þessum greinum
mínum, sendi Jónas frá Hriflu
mjer kveðju í síðasta tölublaði
„Tímans“. Hann leiðir þó alveg
hjá sjer að ræða um inálefnið,
en spyr í stað þess, hvernig á því
standi, að h/f. Kveldúlfur greiði
hvorki tekju- nje eignaskatt fyr-
ir árið 1925.
Mjer er nú ekki alveg ljóst,
hvað þetta snertir stefnur í
skattamálum. Svar Jónasar til
mín er svona viðlíka og ef jeg
segði við hann: „Hvað viljið þjer
vera að ræða um skattamál, sem
aðeins greiðið ölmususkilding í
tekjuskatt, en eruð þó það betur
efnum búinn en aðrir, að einn
allra íslendinga hafið þjer dval-
ið sumarlangt á dýrustu stöðum
heimsins, og það ár eftir ár“.
Jeg slcal játa, að það væri þá
sameiginlegt í svörum okkar
Jónasar, að við vændum hvor
annan um skattsvik, og að því
leyti má segja að þetta snerti
málefnið, að vitaskuld er það
mikill galli á tekjuskattinum,
að hægt ei'viim vik að svíkja
hann. En varla mun þetta hafa
vakað fyrir Jónasi, því að auð-
vitað eru það rök með mínu máli
en gegn hans. Jeg hefi einmitt
haldið því l'ram að beinu skatt-
arnir væru varhugaverðir.
Nei, hjer mun ráðið hafa sem
fyrri, meðfædd tilhneiging Jón-
asar til að ráðast á andstæðing-
inn, i stað þess að ræða málið.
Slíkt eru þó hin mestu svik.
Okkur Jónasi er báðum falin
þingmenska, sjálfsagt í fullu
sje hæfari en hver annar til
að skilja ísland og íslendinga,
þótt jeg hafi kanski noltkrum
sinnum siglt fyrir Reykjanes,
eða sje að mælast til þess af
fólki, að það gleypi við skoðun-
um mínum eins og hinni einu,
sönnu trú (sem það kærir sig
hinsvegar ekki um að gleypa
við). Hitt er annað mál, að
gagnvart háttvirtum kjósendum,
sem hafa tilhneigingar til að
yrkja um mig samskonar leir-
hnoð og þeir munu hafa kom-
ist að raun um, að virðingar-
fíknir broddborgarar þola hvað
síst, j)á Jejd’i jeg mjer auðmjúk-
legast að halda því fram, að hafi
jeg einhvern hlut fyrir augun-
um, þá sje ég hann ekki endi-
lega lakar en hver annar. Leir-
hnoð eftir einhvérn háttvirtan
kjósanda um mig persónulega,
er því miður mjög illa fallið til
að sannfæra mig um að einhver
skoðun sé mætari en mín eigin
eða eitthvað sjónannið betra.
Samt get jeg sagt einhverjum
karli að austan (eða norðan?)
það til hróss, að honurn tókst
að koma sainan einni sæmilegri
visu, í dálitlum brag, sem hann
fann hvöt hjá sjer til að hnoða
saman um mig og senda „Verði“.
Veit je,g að þótt ritstj. hafi ver-
skattsvik.
trausti þess, að við, hvor um sig,
vinn'um sem við best megnum að
hverju því, er til þjóðþrifa miðar
Frumskilyrðin eru frjóvt ímynd-
unarafl, glögt auga fyrir þörf
þjóðarinnar, rökrjett hugsun,
skýr framsetning, en um fram
alt, viljinn til hins góða. Ef póli-
tískir andstæðingar geta ekki
rætt málefni, án þess að alt lendi
í persónulegum svívirðingum,
er engin von, að timi vinnist til
nauðsynlegra starfa, jafnvel þólt
stjórnmálamennirnir sjeu góð-
um gáfum gæddir og miklum
hæfileikum búnir. Heift og hat-
ur setjast þá í öndvegi, en heill
þjóðarinnar, seln þeim ber
skylda til að vinna að, er sett á
hinn óæðri bekk.
Jeg skal svo víkja að því, að
gera hreint fyrir mínum dyrum.
Jeg sleppi lúalegustu og götu-
strákslegustu dylgjum Jónasar,
en vík að ltjarna málsins.
„Hvers vegna er „Ivveldúlfur“
skattfrjáls á árinu 1925“? spyr
Jónas.
Jónasi hugkvæmast sjálfum
þrjár lausnir:
„1. Að Kveldúlfi sje svo illa
stjórnað af Ólafi þm. Gull-
bringu- og Kjósarsýslu, að hið
mikla vinnuafl, og hið mikla
fjármagn sem bankarnir láta
í tje gefi angan arð. En að ó-
reyndu vil jeg ekki gera ráð
fyrir þessu, því að það þyrfti
meira en lítið hæfileikaleysi af
liálfu Ólafs til að geta haldið
þannig á spilunum...
2. Að.ÓIafur skrökvi að skatt-
stjóra um eignir og tekjur. Að
í raun og veru sje Kveldúlfur
ríkur, og hafi skaplegan árleg-
an gróða, en að Ólafur segi
hið gagnstséða til að komast
undan skatti.
3. Að Einar Arnórsson hafi
gleymt Kveldúlfi."
Fleiri möguleika sjer Jónas
ekki. Hann gefst svo eiginlega
ið ófáanlegur til að prenta þessa
vísu í fyrra, þá gerir hann það
nú, fyrir mín orð, af því að við
erum gamalkunnugir. Leyfi jeg
mjer að skrifa um áherslu orð
á cinum stað í vísunni, til þess
að áferðin sje feldari:
„Margt haniT) sá um miðja nótt,
máske líka hálfur.
Sá sem ölluni ætlar ljótt
oft er fantur sjálfur."
— Annars eru íslendingar nú
á dögum svo skapdaufir, að þeir
eru hættir að yrkja alinennilegt
níð.
II.
Þurrabúðarfólk.
Tvö ár voru liðin síðan jeg
hafði stigið fæti í fjarðarkaup-
stað íslensltan og nú steig jeg af
„Esju“ á Reyðarfirði, einn á-
gústmorguninn, eftir nokkurra
daga læi'dómsríka ferð meðfram
ströndinni. Jeg dvaldi viku á
fjörðunum og lærði margt af
fólkinu, sem þá var í algleymi
út af síldinni, en síldin er, eins
og menn vita, ímynd guðs al-
máttugs á þessu landi og ræður
örlögum manna, enda fagur
fiskur, gerir menn rika og fá-
1) nfl. H. K. I..
upp við ráðninguna og segir:
„En skýringuna vantar enn.
Og úr því Ólafur á annað borð
fer að skrifa um skattamál,
þá liggur hendi næst, að hann
skýri þessa stóru gátu: Hvers-
vegna er Ivveldúlfur skatt-
frjáls? Er það samkvæmt ein-
hverri af þrem undanteknum
tilgátum, eða er einhver enn
dýpri skýring?"
Jeg skal nú ráða þessa „stóru
gátu“ fyrir Jónas og sýna hon-
um, að þótt hún standi í honum,
er hún auðráðin.
„Hvers vegna er Kveldúlfur
skattfrjáls á árinu 1925?“ —
Þessari spurningu má skifta í
tvent:
A. „Hversvegna greiðir Kveld-
úlfur ekki tekjuskatt á árinu
1925?“ .
B. Hversvegna greiðir Kveld-
úlfur ekki eignaskatt á árinu
1925?“
A. %
Jónas segir:
„Á svari Ólafs veltur mjög
mikið, því að ef hann sann-
' ar að atvinna eins og Kveld-
lilfs beri minni arð í meðal-
ári heldur en starf eigna-
lausrar vinnukonu, þá verður
að gera ráðstafanir til að
forða ungum mönnum frá að
leggja fyrir sig að verða fram-
kvæmdarstjórar í togarafjelög-
um.“
„Meinleg örlög margan hrjá“.
—Það er eins og það hafi verið á
mig ólöglærðann manninn lagt,
að fræða þennan lögheimska lög-
gjafa um lög. Jeg hefi fyrr lent
í deilu við Jónas, og þurfti einn-
ig þá að fræða hann um megin-
atriði þeirra laga, er hann sjálf-
ur hóf deilu um.
„Sagan endurtekur sig“, — og
enn verður þetta mitt hlutslcifti.
Við byrjum þá á því að slá upp
í lögum um tekju og eignaskatt,
nr. 74, frá 26. júní 1921. Þar
stendur, í 13. gr. 3. málsgrein:
„Frá hreinum tekjum inn-
lendra fjelaga og stofnana, cins .
tæka, hyggna eða ringlaða, alt
eftir dutlungum sinum. Það er
þessi litfagra og dutlungafulla
skepna utan úr hafinu, sem
stjórnar landinu, og skil jeg ekki
enn hvað því veldur, að stór-
skáld vor skuli vera svo langt
á eftir tímanum í hugsun, að
hafa ekki uppgötvað þetta, held-
ur vera að yrkja einhverjar
romsur um Christian R. og konu
hans. Að vísu eru þau heiðurs-
hjón alls góðs makleg, en það
er engu að siður sildin, sem
stjórnar landinu. Jeg skrifaði
eystra smásögu eina, sem heitir
Síldin, en það er ekki nema
vesælt andvarp, og hefir svo
fleirum farið, sem reynt hafa
að yrkja um þá máttu er ráða
örlögum mannanna.
Nú bið jeg háttvirta kjósendur
forláts á þvi, að jeg hefi ekki
gáfur til að skrifa um framtíð-
arskilyrði kauptúnanna, i þeim
tón, sem siðvenja er til, þegar
menn setjast á rökstóla og skrifa
um ferðir sínar í blöðin. Jeg
ætla ekki heldur að lýsa fram-
kvæmdum athal'namanna á
fjörðunum, að þessu sinni, nje
framkvæmdaleysi athafnaleys-
ingjanna. Aðeins leyfi jeg mjer
að geta þess, að jeg varð hvergi
snortinn af neinu, er vott bæri