Vörður - 16.10.1926, Blaðsíða 1

Ritstjóri og ábyfgð
armaður
Kristján Alberíson
Túngötu 18.
Afgreiðslu- og inn-
heimtumaöui:
Ásgeir Magnússoti
kennari.
ÚEæefa,f£*3i i MEi©@tic$rsi £lia,ldsfioUlfsiu8.
IV. ár.
Reykjavík 1«. okt. 1930.
43. blað.
99-
66
Áburðarfrumvarp Tr. JÞ.
Menn leggja eflaust eyrun Við
þegar Hr. Tryggvi Þórhallsson
talar um ræktunarmál. Ekki
einungis fyrir þá sök, að hann
er einhver fremsti maðurinn í
þeim flokki, sem kennir sig við
bændur. Ekki heldur fyrst og
frcmst dryrir þá sök, að hann er
ritstjóri aðahnálgagns þessa
iiokks, heldur fyrir þá sök, að
hann skipar þá stöðu, sem
heimtar grundvallaða landbún-
aðarþekkingu af hverjum þeim,
sem þar á sæti. Hr. Tr. Þ. er
formaður Búnaðarfjelags Is-
lands. Þessvegna hlusta menn í
þögulli eftirvæntingu, þegar
hann tekur til máls. um ræktun
landsins.
í síðasta blaði Tímans lætur
hr. Tr. Þ. Ijós sitt skína. Jeg
hafði fyrir nokkrum vikum sið-
an minst lauslega á frumvarp
það um tilbúinn áburð, sem
hann hefir borið fram á tveim
síðustu þingum. Hafði mig með-
al annars hent sú goðgá, að lát'a
í ljós, að jeg teldi frumvarpið
nauða ómerkilegt. Það er því
engin furða þó greinarhöfundi
sje mikið niðri fyrir, enda tekur
hann áburðarmálið frá rótum, í
viðustu merkingu. Raunar 'lá
ekki annað fyrir en frumvarp-
ið sjálft, en það er ekkert við
því að segja nema gott eitt, að
formaður Búnaðarfjel. leiði um-
ræðurnar inn á nokkuð víðari
grundvöll.
Sumt af því, sem stendiir i
grein formanns Búnaðarfjelags-
ins er vitanlega rjett og satt. T.
d. munu allir geta tekið undir
það með honum, að það dýrasta,
sem bóndinn geri nú, sje að
rækta ekki. En þó forsendurnar
s.)eu rjettar, er ekki ávalt víst
að rjettar ályktanir sjeu af
þeini dregnar. Og það hefir því
miður farið svo fyrir formanni
Rúnaðarfjelagsins að þessu
s>nni, að ályktanir hans eru
nokkuð hæpnar, svo ekki sje
frekar að orði kveðið. Formað-
urinn segir:
,,Aukin ræktun á íslandi,
svo að nokkru verulcgu nemi,
er óframkvæmanlcg án tilbúins
áburðar'J".
Hann skýrir þetta svo nánar
°g segir, að vegna þess hve á-
burðurinn sje lítill, verði ekki
naBgt að rækta nýtt land, nema
með því að taka áburðinn frá
ræktaða landinu. „Það verður að
koma einum b^etti í órækt til
þess að rækta annan".
Þessar kenningar eru þess
veröar að þær sjeu teknar til at-
hugunar. Hjer er því slegið föstu
að áburðarhirðing hjer á landi
sje komin í svo gott horf að
ekki verði umbætt. Því aðeins er
1) Leturbr. Tr. Þ.
ha>gt að fullyrða að aukin rækt-
un verði ekki framkvæmd nema
með tilbúnum áburði.
Jcg býst við, að í'Ieirum en
mjer þyki þessar fullyrðingar
nokkuð hæpnar. Og áreiðanlega
fara þær 1 bága við skoðanir
ýmsra annara, sem þekkingu
eiga að hafa i þessum efnum, og
um það hafa rætt ög ritað. Jeg
vil þessu til sönnunar tilfæra
hjer nokkur ummæli núverandi
búnaðarmálastjóra, hr. Metúsal-
ems Stefánssonar, úr grein um
áburð, sem prentuð er í handbók
trúnaðarmanna Búnaðarfjelags
íslands 1923. Hann færir að því
góð rök og gild, að húsdýraá-
burður, sem árlega falli til, sé
ekki minna en 4%—5 milljón
króna virði.
Því næst talar hann um með-
ferð áburðarins: „Sumt sígur
niður í óþjettan flórinn eða
haugstæðið, eða regnvatnið skol-
ar því í burtu. Sumt rýkur upp
strax i fjósinu, spillir loftinu
þar og segir til sín með „fjós-
lyktinni", eða það fer út í „veð-
ur og vind" þegar út er komið;
sumt tapast sökum óheppilegr-
ar hagnýtingar o. s. frv."
Því næst segir hr. M. St.: —
„Átnmcinin eru mörg og
mun sist oftalið þótt gert sjc ráð
fyrir, að bændur tapi þannig
miljón króna árlcga, umfram
það sem óhjákvæmilegt cr. Geti
mönnum orðið þetta Ijóst, þá
hljóta þeir að hefjast handa og
sctja undir lekann, þar sem er
scm qullið drjúpi jafn og þjctt
úr greipum bænda, sökum ónýtr-
ar geymslu, illrar hirðingar og
rangrar hagnýtingar áburðarins.
' Öruggasta og áhrifamcsta ráð-
ið, til þess að bæta úr þessum
vandræðum, cr það talið, að
bijggja áburðarhús og safnþrær,
enda er það í rauninni jafn sjálf-
sagt, og ætti innan fárra ára —
og með stuðningi jarðræktarlag-
anna — að verða jafnalgengt að
hafa hús ijfir áburðinni sem nú
er fijrir heijin."
Þarna kemur þá álit núver-
andi búnaðarmálasijóra á með-
ferð áburðarins skýrt fram.
Hann álítur, aðbændur tapi ár-
lega, að minsta kosti miljón
króna á óhagkvæmri hagnýtingu
áburðarins. Þrjú ár eru liðin
síðan þetta er ritað en ástandið
mun litið breytt. Eftir því sem
mjer er tjáð af manni, sem er
þaulkunnugur þessum efnum,
eru ekki enn komin upp áburð-
arhús nema á sjötta hverjum
bæ á íslandi.
Hjer er vissulega verkefni fyr-«
ir forgöngumenn landbúnaðar-
ins. Síðan Ræktunarsjóðurinn
tók til starfa hafa bændur átt að-
gang að hagkvæmum lánum til
Fellibylur á Fióridaskaga.
í lok síðasta mánaðar geys-
aði ÖgUrlegur fellibylur á
Floridaskaga í Bandaríkjunum
og olli gifuiiegu tjóni. Reif hann
upp allan jarðargróður og gjör-
eyddi skógum og ökrum á stóru
svæði, feldi hús og varð hundruð-
um manna að bana.
Samfara bylnum æddi flóð-
alda inn yfir skagann svo þung
og mikil, að hún lagði í auðn
alt sem fyrir varð og m. a. hinn
fagra baðstað og skemtistað
Miami, þar sem auðmenn
Ameríku hafast við mikinn
hluta ársins. Aldan skolaði burt
um 1800 byggingum, þar á með-
al hinum ríkmannlegu risahótel-
um bæjarins, sem íiest stóðu
niður við ströndina. Skipin á
höfninni sukku eða hrökíust á
Iand upp.
Samskot er hafin um öll
Bandaríkin til þess að bæta úr
tjóninu.
Myndirnar yfir þessum Iínum
eru frá Miami. Á annari þeirra
sjest eitt af stærðar hótelum
bæjarins, þeim er flóðaldan
vann á.
áburðarhúsa. Samkvæmt jarð-
ræktarlögunum fá þeir % hluta
kostnaðarins greiddan. Ræktun-
arsj. lánar % til framkvæmd-
anna. Fjárútlát bóndans í bili
verða þvi ekki tilfinnanleg.
Nú hefir hver bóndi á landinu
til jafnaðar 4 nautgripi. Áburð-
arhús fyrir áburð undan einum
nautgrip reiknast 40 dagsverk.
Áburðarhús fyrir þessa naut-
gripi reiknast því 160 dagsverk.
Dagsverkið reiknast 6 kr. Svo
þetta yrði alls 960 krónur. Rækt-
unarsjóðurinn lánar % þessarar
upphæðar eða 576 kr. Styrkur
samkv. jarðræktarlögunum er
kr. 1.50 á dagsverkið, eða 240 kr.
Þó er ákveðið að lán og styrkur
fari ekki fram úr % kostnaðar
til samans. Það eru 720 krónur.
El' miðað er við aðkeypl vinnu-
afl yrði því í'járútlátin í bili 240
krónur. En ef bóndinn vinnur
að verkinu sjálfur, getur vel far-
ið svo, að hann komist af án
nokkurra fjárútláta í bráð. En
hvað sem því líður er hagurinn
við slíka framkvæmd svo mikill,
að útlagður kostnaður fengist-á-
valt endúrgreiddur á fyrsta eða
öðru ári í auknum áburði.
Jeg held það hefði verið rjett
af formanni Búnaðarfjelagsins,
að benda bændum á það, sem nú
hcfir verið talið, áður en hann
sló þvi föstu, að aukin ræktun
að nokkru marki væri ófram-
kvæmanleg án tilbúins áburðar.
En þó kemur margt íieira til
greina, sem ráða þarf bót á, áð-
ur en fullyrt verður, að ekkert
nenia útlendur áburður geti ýtt
undir aukna ræktun. Skal hjer
bent á 4 atriði í viðbót:
1. Fiskiúrgangur. 1 öllum kaup-
túnum landsins er árlega hent
í sjóinn fiskiúrgangi, sem ef-
laust er margra tuga þúsund
króna virði, ef hirtur væri og
notaður til áburðar.
2. Þari. Um hann má líkt segja,
að þar liggja eflaust nokkrir tug-
ir þúsunda ónotað af áburðar-
efnum.
3. Rafmagnsveitur á sveitabæj-
um. Eins og nú standa sakir er
sauðataðinu víðasthvar brent að
miklu eða öllu leyti. Þar sem raf-
magnsveitum verður komið við
til Ijósa, suðu og upphitunar,
fæst mikill áburður, sem nú er
brent, til ræktunar.
4. Áveitur. Með þeim fæst auk-
inn heyfengur, sem leiðir af sjer
aukinn búpening og þar mcð
aukna ræktun.
Jeg hefi þá drepið á nokkur
æði mikilsverð atriði, sem for-
manni Búnaðarfjelagsins virðist
hafa yfir sjest þegar hann sló
fram itenningu sinni:
Aukin ræktun á fslandi, svo
að nokkru verulegu nemi, er
óframkvæmanleg án tilbúins á-
burðar.
Á þessari kenningu byggist
öll hin harðskeytta barátta hans
fyrir áburðarfrumvarpinu sæla.
— Er þá næst fyrir hendi að at-
huga frumvarpið lítið eitt.
Aðalatriði málsins eru tvö.
Annarsvegar innkaupin, hins-
vegar flutningsgjöldin. í frv. var
gert ráð' fyrir að Búnaðarfjelag-
ið hefði framvegis á hendi inn-
kaup og sölu áburðarins. Þessu
var breytt í þá átt við meðferð
Neðri deildar á síðasta þingi, að
rikið tæki að sjer verslunina.
Eru hr. Tr. Þ. og öðrum fylli-
lega kunnar ástæðurnar-,~sem til
þess lágu, og óþarfi að fjölyrða
um þær hjer.
Hitt atriðið var það, að skip
rikissjóðs skyldu flytja áburð-
inn endurgjaldslaust bæði frá
útlöndum og hafna á milli. — Á
þetta atriði hefir meginá!hersl-
an verið lögð af flutningsmanni
við alla meðferð þessa máls frá
byrjun.
Tilraunir þær sem gerðar hafa
verið um notkun tilbúins áburð-
ar hafa fært sönnur á það, að
notkun hans svarar kostnaði i
nágrenni kauptúna þar sem góð-
ur markaður .er fyrir afurðir
búanna. Til þessa tíma hefir á-
burðurinn ekki verið notaður i
sveitum landsins að nokkru
marki. Það er því ekki hægt að
fullyrða með öruggri vissu að
notkun hans svari kostnað þar.
Það mun þó vera álit flestra, að
áburðurinn komi að góðum not-
um við nýrækt, einkum á þann
hátt að nota hann á ræktað land
og losa að nokkru húsdýraáburð-
inn til nýræktarinnar. Segjum
að svo sje.
m Liggur þá næst að athuga
hvaða fjárstyrkur liggur i þess-
ari ívilnun flutningsgjaldanna,
bændum til handa.
Láta mun nærri, að ræktunar-
kostnaður sje 300 krónur á
hverja dagsláttu. Flutnings-
gjaldið á áburðinum er 25 krón-
ur á smálest frá útlöndum. Á-
ætlað er, að sina tunnuna þurfi
af hvorri tegund, köfnunarefn-
isáburði og superfosfat, á dag-
sláttu ræktaðs Iands. Flutnings-
gjaldið á þessum tveim tunnum
er 5 krónur. Áætla má að þriðj-
ungi meiri áburður fari til ný-
ræktar. Yrði þá flutningsgjald-
ið 7.50. ívilnunin næmi þvi sjö
krónum og fimtiu aurum af
þeim þrjú hundruð krónum, sem
ræktunarkostnaðurinn nemur.
Dettur mönnum í hug, að i þess-
ari upphæð felist nokkur veru-
leg hvatning til aukinnar ný-
ræktar? Á þeim stöðum, sem
millilandsskipið kemur ekki við
mundi þessi ívilnun hækka um
örfáar krónur.
Þá er skipakosturinn. Rikið