Vörður - 13.11.1926, Blaðsíða 2

á árinu 1925, en þó verið skatt-
frjáls lögum samkvæmt. Ætl-
aði jeg Jónasi að tala digur-
barkalega um slík lagaákvæði,
og það hefir hann nú gert. Með-
al annars segir hann:
„Þegar þessi vitneskja er
fengin verður inanni óskiljan-
Jegt hvers vegna Ólafur skrif-
aði sina fyrri grein um óbæri-
Jeika eigna- og tekjuskatts á
íslandi. Ef Ólafur hefir greind
á við aumasta kjósanda sem
glæpst hefir á að kjósa hann á
þing, þá hlýtur hanh að sjá að
ísland er Gosenland í skatta-
málum fyrir hann og hans líka“.
Menn sjá nú þegar í stað, að
i þessum orðum felst játning
alþingismannsins á því, að hon-
um hafi með öllu verið ókunn-
ugt um helstu ákvæði þeirra
laga, er hann deildi um, en við
athugun kemur jafnframt í Ijós,
að þótt mjer hafi tekist að
kenna honum lagaákvæðin, lief-
ir hann enn eigi öðlast skilning
á eðli þeirra.
Við skulum nú í ró og næði
athuga málið. Það horfir nú
þannig við, að dæma á um hvort
l'jögur ákveðin lagaákvæði sjeu
óhóflega mild, jafnvel vilhöll,
eða hvort þau sjeu að eins eðli-
leg og sjálfsögð. Á því veltur
hvor okkar Jónasar fer incð
rjett mál, eða svo jeg noti hans
orð, hvor okkar það er sem ineð
„venjulegri framhleypni byrjar
að vaða elginn til þess að aug-
Jýsa sem mest kjánaskap sinn“,
hvor okkar það er sem skortir
„greind á við aumasta kjósanda
sem glæpst hefir á að kjósa hann
á þing“ (Jónas er landkjörinn
þingmaður).
Það verður þá fyrst fyrir að
leysa lir því, hvort eðlilegt sje
að draga megi innborgað hluta-
fje frá skattskildum eignuin
hlutafjelagsins. — Jeg mintist
nokkuð á þetta í síðustu grein
minni. Kjarni málsins er sá, að
II. í Genf 14.—18. sept.
Woodrow Wilson varð að
beita miklu harðfylgi og taka á
allri sinni festu til þess að fá
því framgengt, að Þjóðbanda-
lagið yrði stofnað jafnframt því
sem friður var saminn í Versöl-
um 1919. Margir kraftar unnu í
upphafi gegn þessar hugsjón
hans, efgirni og vantraust á
gildi hennar er til framkvæmda
kæmi, ofmetnaður sigurvegar-
anna og rótgróin, arfþegin trú á
að í skiftum þjóða gæti aldrei
annað ráðið en herstyrkur og of-
urefli. Og þegar ekki tókst að
hindra stofnun bandalagsins,
þá beittust þau öfl, sem trúa á
vopnin ein til stórræða, fyrir því
að rira sem mest frá öndverðu
vald þess og verksvið.
Þjóðbandalagið er ef til vill
nii komið yfir hin örðugustu
fyrstu ár. Menn eru hættir að
velja því hæðiyrði, kalla það
pappírshöllina miklu, styrktar-
stofpun fyrir hótelcigendur í
Sviss o. s. frv. Það hefir hvað
eftir annað sannað tilverurjett
sinn með heilladrjúgum afskift-
um af misklíðarefnum og vanda-
málum — starfsemi þessi er
orðin örlagaþáttur í lífi mann-
kynsins.
i raun og veru er innborgað
hlutafje skuld fjelagsins við
hluthafa, og er því rjettlált að
fjelagið jafnt og einstaldingur-
inn dragi skuldir i frá eignum
sínum.
í dagle'gu máli er að visu með
„eign hlutafjelags“ oft átt við
eign fjelagsins að meðtöldu
hlutafje. Er það eðlilegt vegna
þess, að sú eign varðar alment
talað viðskiftamenn fjelagsins
og segir til um styrk fjelagsins
út á við. En slikt mega menn
eigi láta villa sjer sýn. Því að
þegar um er að ræða fjelagið
sem skattstofn, verður að minn-
ast hins, að eigendur hlutafjár-
ins greiða eignaskatt af hluta-
brjefunum, alveg á sama hátt og
sá er lánað hefir öðrum fje tel-
ur kröfuna til eigna og greiðir
eignaskatt af henni. Ef nú hluta-
fjelögum væri meinað að draga
hlutafjeð frá skattskyldri eign,
væri það hliðstætt því að hinn
skuldugi mætti eigi draga skuld-
ir frá eignum, en með því ýrði
eignin ýmist tví- eða margskött-
uð. Er hjer fallið fyrsta vígi Jón-
asar, því hann hefir sjálfur við-
urkent að „tvöfaldi skatturinn"
sje óhæfur og hvað mun þá um
hinn „margfalda“?
Við komum þá að tekjunum.
340 þúsundir sýndi jeg Jónasi
að Kveldúlfur hefði getað grætt
á árinu 1925 án þess að greiða
tekjuskatt, og nú finst Jónasi
keyra um þvert hak. Ýtarleg
skýring mun færa honum frið
og ró. Við skulum rifja upp
hvernig á því stóð að slíkar telcj-
ur Kveldúlfs gátu verið skatt-
frjálsar.
a. Fjelagið greiddi á árinu 220
þúsundir í útsvar og tekju og
eignaskatt.
h. Hefði fjelagið lagt afganginn
120 þús. i varasjóð, er % eða
40 þús. kr. skatfrjáls.
c. Þær 80 þús. sem þá eru eftir
eru skattfrjálsar vegna þess
Á skrifstofum þess í Genf vinna
allan árSins hring um 800 manns,
að því að rannsaka og greiða úr
minni og meiri háttar deiluefn-
um ríkja í milli. Varla liður svo
vika að ekki komi saman í Genf,
fyrir tilstilli bandalagsins, ein-
hver fundur þjóðafulltrúa til
þess að ráða fram úr slíkum á-
greiningsefnum. Og á ársþingi
bandalagsins hittast fulltrúar
56 þjóða, 4 frá hverri.
í veislu, sem friðarstofnun
Carnegies hjelt heimsþingi
blaðamanna á Hótel des Bergues
í Genf 16. sept., sagði forstjóri
hennar, dr. Houdson, frá þvi, að
hann hefði nýlega spurt Austen
Chamberlain að því, hvað hon-
um þætt inest vert um í þeirri
reynslu, sem hann hefði af árs-
þingum þjóðabandalagsins. Ut-
anríkisráðherra Bretaveldis svar-
aði því, að hann teldi sjer það
ómetanlega mikils virði, að eiga
þar kost á að kynnast utanrík-
isráðherrum 14 annara ríkja og
geta rætt mál og viðburði við þá
persónulega.
J)r. Houdson lauk ræðu sinni
með því að varpa frarn þeirri
spurningu, hvort hugsanlegt
væri að eitt mannsmorð hefði
geta orðið upphaf styrjaldgr
að þær jafngilda 4% af 2 milj.
króna, sem er innborgað
hlutafje Kveldúlfs.
Er nú að athuga lagaákvæðin
sem að þessu lúta.
a. Fyrsta spurningin verður þá
sú, hvort rjettlátt sje að
heiinila hlutafjelögum og öðr-
um, að draga útsvar og tekju-
og eignaskatt frá skattskyld-
um tekjum.
Þetta ákvæði var samþykt á
þinginu 1923. Jónas sat á því
þingi. Magnús Jónsson, ráðherra
Framsóknar, „yfirmaður“ Jónas-
ar, bar málið fram og Jónas
studdi það með atlcvæði sínu.
Þeim til leiðbeiningar, sem ekki
telja þessa sögu málsins neina
almenna sönnun þess, að hjer
sje um sanngirni og rjettlæti að
ræða, get jeg þess, að þetta varð
að lögum með samhljóða atkvæð-
um deilumanna. En annars get-
ur hver maður tekið hendi i
sjálfs síns barm um þetta, því á-
kvæðið nær til allra.
b. Er heppilegt eða nauðsynlegt
að veita skattaivilnun á þeim
gróða hlutafjefags, sem lagður
er í varasjóð?
Það var núverandi ríkisstjórn
sem fyrst hreyfði þessu máli á
þinginu 1925. Flokksbræður Jón-
asar munu ef til vill krefjast
frekari sannana fyrir ágæti þess,
en mjer er umhugað um að
sannfæra þá eigi síður en aðra.
Umsögn einhvers af „ógætis-
ihönnum“ þeirra væri mjer því
mikill fengur, og nú legg jeg í
leitina.
Jeg rekst stráx á þingskjal 524
(A-deiId Alþt. 1925). Þetta þing-
skjal er nefndarálit, undirskrif-
að af Jónasi mínurn' sjálfum, og
nú er að heyra hvað Jónas sagði
um málið áður en liann reidd-
ist rökum mínum í þessari deilu
okkar:
Nefndin segir:
„Ákvæðið um varasjóð telur
nefndin til bóta .... atvinnu-
um heim hálfan, — ef þjóða-
bandalagið hefði verið til 1914,
átt að haki sjer nókkurra ára-
tuga reynslu í sáttagerð þjóða
í niiíli og notið virðingar og sið-
ferðilegs stuðnings alls mentaðs
mannkyns. Hann kvað það að
minsta kosti víst, að þegar í upp-
hafi myndi hafa verið leitað
hjálpar þess til að skirra vand-
ræðum.
Fyrsta mánudag í september
hverjum hefst þing Þjóðbanda-
lagsins í Genf, og meðan það
stendur er bærinn pólitísk höf-
uðborg heimsins.
Frá svölum og yfir gluggum
hótelanna á Quai du Mont Blanc
drúpa þjóðfánar hinna mörgu
fulltrúasveita, sein komnar eru
yfir höf og meginlönd, úr öllum
álfum. Á Quai Président Wilson
gefur að líta alla mannlega hör-
undsliti, fjölmargar tungur og
fjarskyldar hljóma þar af
vörum stjórnvitringa heimsins,
sem ræða vandamál og hugsjón-
ir mannkynsins, — á bökkum
hins blálygria vatns og i augsýn
sjálfs Mont Blancs, sem rís drif-
hvítur og voldugur að^haki lág-
fjallanna, sem lykja um bæinn.
Þingstaðurinn er vel valinn,
Genf er fallegur bær í svip-
miklu landi, hæfilega stór til
þess að gela veitt öll þægindi
vestrænnar menningarborgar,
vegur þessi er svo áhættusamur,
en hefir jafnframt svo verulega
þýðingu fyrir fjárhagslega
framtíð þjóðarinnar að full
nauðsyn er á því að löggjöfin
með ákvæðum sínum ýti undir
varfærni í þeiin atvinnuvegi eft-
ir því sem hægt er. Samkvæmt
þessu vill nefndin fara enn
Jengra í þessa átt, með þvi að
leggja til að V3 af því sem lagt
er í varasjóð sje skattfrjálst“..
Nú er Jónas ekki myrkur í
máli. Hjer er nú ekki hálfvelgj-
an. Það er ekki látið nægja að
samþykkja uppástungu ríkis-
stjórnarinnar, en hún var að %
hluti þeirra tekna, er hlutafjelög
legðu í varasjóð, skyldi skatt-
frjáls, heldur er gengið lengra og
lagt til að y3 slíks fjár sje skatt-
frjáls. Þetta er svo alveg rjetti-
lega rökstutt með því, hvc þessi
atvinnurekstur sje áhættusamur
en jafnframt þjóðfjelaginu nauð-
synlegur. Hjer er svo sem ekki
verið að dylgja um „snikjur“,
„skattabelt" o. s. frv. O, sussu
nei. Hjer er einu sinni ekki gef-
ið í skyn að um valdi sjerstak-
lega umhyggja fyrir hlutafjelög-
unum, sein þó auðvitað eiga
kröfu á vernd jáfnt og önnur
fyrirtæki í landinu. Nei, hjer er
skýrt og skorinort kveðið svo á,
að af þjóðarnauðsyn sje heppi-
legt að lögleiða þessa skatta-
ivilnun. Hjer er talað af hlut-
lausri alvöru. Svona rjettlátur
getur Jónas verið þegar liann
sleppir sjer.
c. Er rjettlátt að hlutafjelögum
heimilist að draga 4% af inn-
borguðu hlutafje frá skatt-
skyldum tekjum?
Þetta ætla jeg óþarft að þraut-
ræða. Ef menn hafa það hugfast
að liJutafjeð er skuld fjelagsins
við hluthafa, er hitt augljóst að
sjálfsagt er að fjelagið jafnt og
hver annar inegi draga vexti af
skuld sinni frá skattskyldum
tekjum.
hæfilega lítill til þess að ys og þys
bæjarlífsins fái ekki teygt hug-
ánn út og suður og spilt vinnu-
friði1).
Ef skaplega viðrar er enn
sumar og hlýtt i lofli á þessum
slóðum í sept. mánuði og gott
til útivistar undir laufþökum
JiinnÝi breiðri og fögru stræta á
vatnsbökkunxun, þar sem full-
trúar ríkjanna ganga sjer til
hressingar. Loftið er þrungið
sterkri angan frá slcógarhlíðum
og blómgörðum. Sumarbúin
æska rær l'yrir landi í Ijettum,
fínlegum eykarkænum, blakkir
útiteknir líkamir kasta sjer til
sunds og kljúfa kvikuna er
skellur undan Icinnungum hvítra
gufubáta, sem Jeggja að með
fullskipað á þilfari og í lyflingum
af glaðværu ferðafólki.
Otsýni og mannlíf mynda hjer
í sameining hrífandi mynd af
heilnæmri síðsumarfegurð. Hún
blasir við fulltrúum hins nýja
tíma, sem talandi tákn þess, að
mannkynið er enn ungt og sterkt
og elskar þá jörð, sem það lifir
á. Hún eggjar þá á sínu þögula
en sldra og sterka máli til þess
að halda vörð um þróun og lífs-
nautn á jarðriki, hún særir þá
til þess að þyrma komandi kyn-
slóðum.
— Fæst af því er fram lcom í
1) Genf hefur 131 þús. íbúa.
Að lokum minni jeg á að um
það er deilt, hvor okkar Jónasar
það er sem „auglýsir kjánaskap
sinn“, jeg sem hefi talið fram-
anskýrð lagafyrirmæli sann-
gjörn, eða hann sem nú telur
þau svo hliðholl hlutafjelögun-
um, „að ísland er Gosenland í
skattamálum“.
Málið liggur nú svo skýrt fyr-
ir, að sökudólgnuin verður ekki
undankomu auðið. Og jeg er
ekki smeykari við málstað
minn en það, að jeg fel Jónasi
sjálfum að dæma. En af því jeg
þekki hlutdrægni dómarans, þá
skýt jeg því að honum, að felli
hann málið á mig, verður hann
jafnframt að .auglýsa kjánaskap*
þess Jónasar frá Hriflu er sat á
þingunum 1923 ogl925, því eins
og jeg hefi sýnt að framan er sá
Jónas mjer prýðilega sammála.
Þetta er spauglaust Jónas. En
svona er að vera óskarpur á gildi
þeirra röksemda sem teflt er
fram, og þar á ofan málugur,
ósannsögull og gleyminn.
Ólafur Thors.
Sandkorn í
metaskál.
Tímanlegu málgögnin rausa
margt um það, að sveitafólkið
muni verða kyrt í sveitunum, ef
Framsókn komist til valda með
nýjar lánveitingar og lága vexti
nýrækt og nýbýlum til handa, og
hefir þessi spádömur þeirra lát-
ið miklum látum nú fyrir síð-
ustu kosningar. Vera má, að
frumvörp og tilburðir og tillög-
ur Framsóknar kynnu að orka
einhverju í þeirn efnum, en ýins
dagsönn dæmi benda þó í gagn-
stæða átt. Jeg ætla að nefna fá-
ein dæmi úr grendinni við mig,
sem sýna það, að ungir menn
fara frá álitleguin jarðnæðum;
uinræðum á heimsþirigi hlaða-
manna (um aðferðir til að afla
blöðunum frjetta, um blaða-
mannaskifti, um ritfrelsi, sjer-
skóla fyrir blaðamenn o. s.
frv.) á erindi til íslenskra
lesenda. Að mínum dómi var
þingið merkast fyrir þá sök, að
það var haldið í Genf í septem-
ber-mánuði, og gaf okkur blaða-
mönnum þannig kost á að kynn-
ast Þjóðbandalaginu af eigin
raun, þó að sú kynning hafi auð-
vitað verið skammvinn og ófull-
komin.
Því miður var höfuðviðburð-
ur þjóðaþingsins, inntaka Þýslca-
lands í bandalagið, um garð
genginn áður en fundur blaða-
manna hófst. Þeir Stresemann og
Briand hjeldu við það tækifæri
heimsmerkar ræður, sem vöktu
hina rnestu athygli um víða ver-
öld, alstaðar nema á íslandi (þar
sem menn eru svo á kafi í inn-
lendri pólitík, að þeim finst al-
varleg blöð gleyma skyldum sín-
um, ef þau flytja útlendar frjett-
ir svo nokkru nemi). Sjerstak-
lega þótti ræða Briands aðdáun-
arverð að snild og guðmóði.
Hann bauð Þjóðverja velkomna
til samvinnu við liina fornu
fjandmenn sína, með fölskva-
lausri lilýju og bjargfastri sann-
færing á traustleilc þess verks,
sein unnið hefði verið í Locarno
Tvö blaðamannaþing.